Έπαινοι αλλά και «χαστούκια» από την Κομισιόν

Φωτο: Spiegel

Παρά το γεγονός ότι η Κομισιόν πλέκει το εγκώμιο της παρούσας κυβέρνησης για τα όσα έχει πετύχει «πρώτη φορά στα χρόνια μνημονίου κυβέρνηση τα πάει καλύτερα από τους στόχους», εντούτοις το ανησυχητικό είναι οι αναφορές για τα μέτρα που θα χρειαστούν την περίοδο 2015-2016. Στην έκθεση της Κομισιόν που παρουσιάστηκε σήμερα, γίνονται συγκεκριμένες συστάσεις για το πώς θα μπορούσε να εξοικονομήσει η Ελλάδα

Κατ’ αρχάς στις Βρυξέλλες δεν είναι τόσο σίγουροι ότι η τρύπα θα είναι 4,2 δισ. χαρακτηρίζοντας αβέβαιη την πρόβλεψη αυτή.

Στη συνέχεια αναφέρονται στους τρόπους που θα μπορούσε η Αθήνα να προσαρμοστεί τονίζοντας ότι μπορεί να γίνει μέσω της βελτίωσης των εσόδων με διεύρυνση της φορολογικής βάσης, μέσω της άρσης φοροαπαλλαγών και φοροεκπτώσεων, της επέκτασης μέτρων που λήγουν, αλλά και των στοχευμένων μειώσεων στις τρέχουσες δαπάνες.

Αυτά σε απλά λόγια σημαίνουν ότι δεν αποκλείει νέο ψαλίδι στις φοραπαλλαγές, συνέχιση των έκτακτων χαρατσιών αλλά και νέες περικοπές σε δημόσιες δαπάνες ήτοι απολύσεις.

Παράλληλα αφήνει αιχμές για μη ικανοποιητικό ρυθμό αποκρατικοποιήσεων, σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση της διοικητικής μεταρρύθμισης και των διαρθρωτικών αλλαγών αλλά και προοπτική ήπιας επιστροφής στην ανάπτυξη 0,6% το 2014.

H τρόικα προβλέπει χαμηλότερο δημοσιονομικό κενό στο 1,7% του ΑΕΠ το 2015 και στο 2,1% το 2016, ενώ διατηρεί το στόχο για έσοδα από αποκρατικοποιήσεις στα 2,6 δισ. ευρώ το 2013.

Στον πρόλογο της έκθεσης που αποτελείται από 21 σημεία αναφέρεται:

Η Ελλάδα εξακολουθεί να σημειώνει πρόοδο υπό το Δεύτερο Πρόγραμμα Προσαρμογής. Τα δημόσια οικονομικά βελτιώνονται σταθερά, η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα έχει εισέλθει σε προχωρημένο στάδιο και σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές έχουν τεθεί σε εφαρμογή, παρότι απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες για να υλοποιηθεί πλήρως η διοικητική μεταρρύθμιση που παρουσιάζει καθυστερήσεις και να καταστεί αποτελεσματική στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής η ημι – αυτόνομη διοίκηση φορολογικών εσόδων. Η πτώση του κόστους εργασίας, υποστηριχθείσα από την επιτυχημένη μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας, βελτιώνουν τα κόστη ανταγωνιστικότητας. Αλλά είναι αναγκαία μια επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων στις υπηρεσίες αγαθών και προϊόντων για να επιταχυνθεί η πτώση των τιμών.

Η οικονομική προοπτική εν πολλοίς δεν έχει αλλάξει από την προηγούμενη επιθεώρηση, με τις προοπτικές σταδιακής επιστροφής στην ανάπτυξη (να αναμένονται) το 2014. Από τη μία πλευρά, τα ελαφρώς χειρότερα των αναμενομένων στοιχεία για το τελευταίο τρίμηνο του 2014 οδήγησαν σε ύφεση του ΑΕΠ 6,4% το 2012 σε σύγκριση με το 6.0% της τελευταίας έκθεσης, γεγονός που υπονοεί και μεγαλύτερη επιβάρυνση για το 2013. Από την άλλη πλευρά, βασικοί χρηματοοικονομικοί δείκτες πιστοποιούν βελτιωμένα επίπεδα εμπιστοσύνης στην προοπτική ανάκαμψης της Ελλάδας. Στα τέλη Απριλίου, ο δείκτης Οικονομικού Κλίματος της Κομισιόν ανέβηκε σε επίπεδο που υποδηλώνει πιο ελπιδοφόρες προοπτικές ανάπτυξης και οι καταθέσεις επέστρεψαν στον ελληνικό τραπεζικό τομέα, μετά την δεύτερη εκταμίευση του προγράμματος τον Δεκέμβριο του 2012, παρότι η τάση αυτή παροδικά επηρεάστηκε από τις πρόσφατες εξελίξεις στην Κύπρο. Σε αντίθεση με αυτά, οι τρέχοντες δείκτες συνεχίζουν να παρέχουν υφετικές ενδείξεις, με τη βιομηχανική παραγωγή, τη λιανική και τον κατασκευαστικό τομέα να συνεχίζουν να συρρικνώνονται. Με δεδομένο το ισχυρό αρνητικό φορτίο από το 2012 και την συνεχιζόμενη πτώση της εσωτερικής ζήτησης, μία συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 4,2 % εξακολουθεί να αναμένεται και για το 2013. Ήπια ανάκαμψη, υποβοηθούμενη από επενδύσεις και τις εξαγωγές προβλέπεται για τις αρχές του 2014, οδηγώντας σε ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ 0,6% το 2014 και περαιτέρω επιτάχυνση από το 2015 και μετά.

Παρότι η Ελλάδα ανακτά γρήγορα τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της βελτιώνεται ξεκάθαρα, η προσαρμογή των τιμών είναι ακόμη ανεπαρκής. Η πτώση του κόστους ανά μονάδα εργασίας σε συνδυασμό με τις αλλαγές στην αγορά εργασίας αυξάνουν τα επίπεδα της ελληνικής ανταγωνιστικότητας, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Ο Μνημονιακός στόχος για μείωση του ονομαστικού κόστους εργασίας κατά 15% σε όλο το εύρος της οικονομίας για την περίοδο 2012 – 2014 πιθανώς θα επιτευχθεί, ανακτώντας έτσι τα επίπεδα ανταγωνιστικότητας του 1995 μέσα στην ευρωζώνη.

Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι τα χαμηλότερα μισθολογικά κόστη έχουν αρχίσει να μετακυλίονται στις τιμές, μία ακόμη ισχυρότερη, της έως τούδε επιτευχθείσης, μισθολογική προσαρμογή θα βοηθούσε να αναχαιτίσει την πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος και να ενδυναμώσει οριστικά την ελληνική ανταγωνιστικότητα. Αυτό σημαίνει επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με στόχο τη βελτίωση του ανταγωνισμού και περαιτέρω φιλελευθεροποίηση των αγορών υπηρεσιών και αγαθών.

Ο στόχος του ελλείμματος για το 2012 επιτεύχθηκε άνετα, παρά την κατάτι βαθύτερη ύφεση το 2012. Το πρωτογενές αποτέλεσμα (έλλειμμα) του -1.3% επί του ΑΕΠ ήταν ελαφρώς καλύτερο από το στόχο του πργράμματος για -1.5% του ΑΕΠ. Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε κατά 9.4% του ΑΕΠ το 2011 και στο 6.3% το 2012. Το αποτέλεσμα της δημοσιονομικής προσπάθειας είναι ακόμα μεγαλύτερο εάν ληφθεί υπόψη η βαθύτερη ύφεση. Η επιτυχής δημοσιονομική σταθεροποίηση αντανακλά κυρίως τις περικοπές δημοσίων δαπανών όπυς είχαν παρατηρτηθεί και οι μεγαλύτερες αυξήσεις πριν από την εισαγωγή του προγράμματος (κυρίως στο Δημόσιο Τομέα και τα κοινωνικά επιδόματα). Η δημοσιονομική σταθεροποίηση υπεστηρίχθη επίσης από βελτιώσεις στις διαδικασίες εκτέλεσης του προϋπολογισμού

Παρότι έχει επιτευχθεί πρόοδος στην οργάνωση, πολλή δουλειά απομένει να γίνει για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των εσόδων. Παρά τη σημαντική τεχνική βοήθεια, η μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης μέχρι στιγμής δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που απαιτείται για την αντιμετώπιση του έντονου προβλήματος της φοροδιαφυγής. Είναι αξιέπαινο το γεγονός ότι οι αρχές συμφώνησαν να υιοθετήσουν ως προαπαιτούμενη δράση την νομοθεσία για τη δημιουργία μιας ημι-αυτόνομης διοίκηση των εσόδων, η οποία θα δώσει στον γενικό γραμματέα Δημοσίων Εσόδων

σημαντικές αρμοδιότητες, μεταξύ άλλων στους τομείς της διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, την οργανωτική δομή, τη δύναμη προσδιορισμού της κλίμακας των μισθών των ελεγκτών και του προϋπολογισμού. Βασικές υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών θα διαχωριστούν ώστε να καταστεί δυνατή η μεταφορά στην Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης Εσόδων όλων των σχετικών υπηρεσιών.

Επιπλέον, η σύμβαση παροχής υπηρεσιών μεταξύ της GSPR και της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων θα εξασφαλίζει την παροχή των υπόλοιπων- μη φορολογικής φύσεως, αλλά χρήσιμων- υπηρεσιών, όπως η διαχείριση του hardware υλικού. Ωστόσο, απαιτούνται ακόμη μεγάλες προσπάθειες για τον ανα-προσανατολισμό της φορολογικής διοίκησης από ένα σύστημα βασιζόμενο σε ένα ευρύ δίκτυο μικρών γραφείων σε μια πιο αποτελεσματική δομή

με βάση την εκτίμηση του κινδύνου.

Μια σημαντική αναβάθμιση σε ανθρώπινο δυναμικό, δεξιότητες, διαχείριση, στελέχωση και εκπαίδευση είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Η ενίσχυση της φορολογικής διοίκησης αποτελεί βασικό πυλώνα της στρατηγικής δημοσιονομικής εξυγίανσης. Η αποτυχία να υλοποιηθεί η στοχευμένη βελτίωση της απόδοσης στον (μηχανισμό) είσπραξης, συνεπάγεται την ανάγκη αναζήτησης εναλλακτικών μέτρων για να κλείσει το δημοσιονομικό κενό που προκύπτει.

Ξεχωριστά, το άρτι σχεδιασθέν σύστημα για τις δόσεις των εκπρόθεσμων οφειλών (φόροι και κοινωνικές εισφορές) αναμένεται να τερματίσει την επιζήμια πρακτική της πληθώρας των συστημάτων (καταβολής) δόσεων που φέρουν τα χαρακτηριστικά της φορολογικής αμνηστίας. Η επίτευξη των στόχων μέχρι τα μέσα του 2013 θα είναι μια σημαντική πρόκληση και απαιτεί πραγματική ικανότητα στην λειτουργία των συστημάτων.

Σημειώθηκε περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση διαχείρισης των δημοσιονομικών, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες αδυναμίες. Αν και η αναφορά των δαπανών ενισχύθηκε συμπεριλαμβανομένου του ταμείου υγείας ΕΟΠΥΥ στην ηλεκτρονική πύλη και ένας αυστηρός έλεγχος στις δαπάνες συνέβαλε στην επίτευξη του στόχου για το περασμένο έτος, η υπάρχουσα εκτέλεση του προϋπολογισμού και οι διαδικασίες πληρωμής θα μπορούσαν να ενισχυθούν περαιτέρω μέσω αποτελεσματικότερων διαδικασιών και εξορθολογισμό των υπερβολικών επιπέδων ελέγχου.

Μετά την ολοκλήρωση της προηγούμενης επανεξέτασης, ένα μεγάλο μέρος των επιστροφών φόρων πρέπει ακόμη να επιβεβαιωθεί.

Επιπλέον, ενώ η Ελλάδα έχει εγκαίρως μετατοπίσει την Οδηγία για τις καθυστερήσεις πληρωμών, η εφαρμογή της απαιτεί τόσο την περαιτέρω ενίσχυση του πλαισίου διαχείρισης των δημοσιονομικών και τη μεταρρύθμιση του συνολικού συστήματος ελέγχου.

Το σχέδιο για την εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προχωρά με βραδύτερο ρυθμό. Ενώ οι εκταμιεύσεις έχουν αρχίσει και έφθασαν τα 419 εκατ. ευρώ τον Φεβρουάριο, το τρέχον σχέδιο για συμψηφισμό οφειλών που προβλέπει την αποδέσμευση κονδυλίων ύψους σχεδόν 6 δισ. ευρώ τον Ιούλιο 2013 έχει καθυστερήσει.

Είναι ζωτικής σημασίας να ολοκληρωθεί το σχέδιο, το συντομότερο δυνατόν, προκειμένου να δοθεί μια ώθηση στην οικονομία με την διοχέτευση της ρευστότητας που πολλές επιχειρήσεις χρειάζονται για να επιβιώσουν.

Ενώ έχει επιτευχθεί πρόοδος στην προετοιμασία περιουσιακών στοιχείων προς αποκρατικοποίηση, η συνολική ταχύτητα της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων παραμένει μη ικανοποιητική. Υπήρξε μεγάλη απόκλιση από τον στόχο για τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις στο τέλος Δεκεμβρίου και τα έσοδα που αναμένονται στο τέλος του 2013 έχουν ελαφρώς αναθεωρηθεί προς τα κάτω.

Η πλειοψηφία των κρατικών επιχειρήσεων που προορίζονται για ιδιωτικοποίηση έχουν πλέον μεταφερθεί στο ΤΑΙΠΕΔ, αλλά πρόσθετες προσπάθειες χρειάζονται ώστε να ενισχυθεί η δυναμική. Ειδικότερα, μεγάλες προσπάθειες χρειάζονται για την απελευθέρωση και την ιδιωτικοποίηση του τομέα της ενέργειας, π.χ. η παρουσίαση του σχεδίου αναδιάρθρωσης της ΔΕΗ. Περαιτέρω δράση απαιτείται επίσης στον τομέα των ακινήτων.

Μεταξύ άλλων, πρόσθετα μέτρα απαιτούνται για να επισπευσθούν οι εγκρίσεις από το Ελεγκτικό Συνέδριο, Συμβούλιο της Επικρατείας, καθώς και την Επιτροπή Ανταγωνισμού για να μειωθεί ο συνολικός χρόνος για την πώληση των περιουσιακών στοιχείων.

Η τελική πώληση των περιουσιακών στοιχείων είναι ζωτικής σημασίας για τη χρηματοδότηση, αλλά και για να φέρει πρόσθετες επενδύσεις, διοικητική εμπειρία, αποτελεσματικότητα και καλύτερη διακυβέρνηση για τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις.

Πρόσθετα μέτρα είναι επίσης αναγκαία για να εξασφαλιστεί η βελτίωση της διακυβέρνησης και η διαφάνεια.

Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 2010 για την μείωση του μεγέθους της δημόσιας διοίκησης, περαιτέρω μεταρρυθμίσεις απαιτούνται επειγόντως προκειμένου να καταστεί αποτελεσματική και αποδοτική.

Ο κανόνας 1:5 (σύμφωνα με τον οποία μόνο ένας στους πέντε υπαλλήλους που φεύγουν από τον δημόσιο τομέα μπορεί να αντικατασταθεί από έναν νεοπροσλαμβανόμενο εργαζόμενο), σε συνδυασμό με την αύξηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων αναμένεται να επιφέρει την προβλεπόμενη μείωση των δημοσίων υπαλλήλων, τουλάχιστον κατά 150.000 την περίοδο 2011-2015.

Ωστόσο, ο ίδιος ο κανόνας δεν ικανοποιεί την ανάγκη να προσληφθούν νέοι και με πολλά προσόντα εργαζόμενοι σε ορισμένους τομείς προτεραιότητας (π.χ., φορολογική διοίκηση).

Ενώ η αύξηση της εσωτερικής κινητικότητας – μεταξύ άλλων μέσω του συστήματος που θεσπίστηκε τον περασμένο φθινόπωρο – είναι αναγκαία για τη βελτίωση της κατανομής του προσωπικού, οι ανάγκες σε προσωπικό δεν μπορεί πάντα να ικανοποιηθούν μέσω μεταφορών στην δημόσια διοίκηση, λόγω των απαιτήσεων για ειδικά προσόντα. Υποχρεωτικές και ικανοποιητικές σε αριθμό έξοδοι από το δημόσιο είναι συνεπώς αναγκαίες και επείγουσες προκειμένου να δημιουργηθεί το δημοσιονομικό περιθώριο τέτοιες προσλήψεις.

Σημαντικές καθυστερήσεις σημειώθηκαν στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, αλλά οι αρχές έχουν λάβει μέτρα για την επιτάχυνση. Οι αρχές έχουν δεσμευτεί να προχωρήσουν με ένα φιλόδοξο σχέδιο μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης που θα πραγματοποιηθεί σε φάσεις κατά τη διάρκεια του 2013. Αν και ο βασικός στόχος δεν ολοκληρώθηκε μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου και δεν έχουν γίνει περαιτέρω μετακινήσεις (στα πλαίσια της κινητικότητας) εκτός των 2.000 εργαζομένων που μεταφέρθηκαν στο 4ο τρίμηνο του 2012, μέχρι το τέλος Απριλίου, οι αρχές: (i) ολοκλήρωσαν τα σχέδια στελέχωσης για τη Υπουργεία που αφορούν 206.000 υπαλλήλους (ii) υπέδειξαν πόσες θέσεις θα καταργηθούν ως επακόλουθο (iii) καθιέρωσαν τριμηνιαίους στόχους για την υποχρεωτικές εξόδους που φθάνουν αθροιστικά τις 4.000 στα τέλη του 2013 και τις 15.000 από το τέλος του 2014. Συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής, ότι για κάθε μία από αυτές τις εξόδους, ένα άτομο μπορεί να προσληφθεί, ενισχύοντας ως εκ τούτου τα οφέλη για την προσπάθεια μεταρρύθμισης στην δημόσια διοίκηση.