Κρίση ταυτότητας

Επιμέλεια: Παναγιώτης Αλιμήσης

Εχει σημασία το ΝΑΤΟ σήμερα; Με κίνδυνο να διολισθήσουμε έξω από την πραγματικότητα της ρεαλιστικής πολιτικής (realpolitik), είναι δύσκολο να απαντηθεί η ερώτηση με ακρίβεια.
Τρομοκρατία, προστασία των ενεργειακών δρόμων, συλλογικότητα στην άμυνα για τις χώρες-μέλη (άσχετα αν ακούγεται αστείο), διάδοση των πυρηνικών είναι οι βασικές δικαιολογίες για την ύπαρξή του. Ομως, τα Ηνωμένα Εθνη και άλλοι διεθνείς οργανισμοί τι ρόλο παίζουν; Αφού με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού δεν υφίσταται

πλέον ο κίνδυνος της κόκκινης αρκούδας, γιατί τόση προετοιμασία για ακόμα μεγαλύτερη διεύρυνση του Οργανισμού;
Στο παράδειγμα της Γεωργίας το 2008, που «τα έβαλε» με τη Ρωσία, το ΝΑΤΟ δεν την υπερασπίστηκε, όταν κινδύνευε να καταληφθεί ολόκληρη. Αν, λοιπόν, δεν «μπορεί» να υπερασπιστεί τα μέλη-συμμάχους του, μήπως είναι απλά ένα κλαμπ ισχυρών κρατών με κομπάρσους γύρω του που δρουν κατά το δοκούν; Επίσης, γιατί μετά από 25 χρόνια νεοταξικής πραγματικότητας ο αρχηγός πρέπει να είναι ακόμα Αμερικανός και να μην αλλάζει, δίνοντας έτσι ένα αίσθημα ισότητας;
Σήμερα, κάποιοι πιστεύουν ότι το ΝΑΤΟ έχει φορέσει μια μάσκα αυτοανακηρυσσόμενο σε παγκόσμιο χωροφύλακα, που εξυπηρετεί τα δυτικά συμφέροντα και βοηθά ταυτόχρονα στην εξάπλωση της παγκοσμιοποίησης. Ταυτόχρονα, δίνει το αίσθημα υπερηφάνειας στα μικρά μέλη του ότι ανήκουν σε έναν ισχυρό πυρήνα.
Ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι πιστεύει ακράδαντα ότι χωρίς το ΝΑΤΟ δεν θα υπήρχε σταθερότητα στην παγκόσμια ασφάλεια. Με λίγα λόγια, αν οι ΗΠΑ δεν επεμβαίνουν ως διαιτητές με τους συμμάχους-γιουσουφάκια, τότε θα ξεσπούν συχνότερα μεγαλύτεροι πόλεμοι, αφού δεν θα υπάρχει κάποιος να κρατά τις ισορροπίες.
Προβάλλοντας διάφορους γεωπολιτικούς κινδύνους –υπαρκτούς και μη– οι ΗΠΑ «χτίζουν» μια «νέα» συμμαχία που θα αντισταθεί στον νέο «Ψυχρό Πόλεμο», στου οποίου ωστόσο την εμφάνιση, συνέβαλε και η Ουάσινγκτον.

Ανανέωση
Το ΝΑΤΟ κάλυψε την πορεία της ευρωπαϊκής ασφάλειας κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Μετά το 1989, με τη συμφωνία για την εμπέδωση της ειρήνης (1994) και την αμοιβαία συνεργασία με τη Ρωσία (1997), καθώς και τη διεύρυνση τη δεκαετία του 2000, ο Οργανισμός προσπάθησε να ανανεωθεί με ένα πιο πασιφιστικό πρόσωπο. Ωστόσο, οι βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία το ’99 και τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου έδωσαν την «ευκαιρία» στη συμμαχία να εμπλακεί σε δυο αποτυχημένους δεκαετείς πολέμους, χάνοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό τη φήμη του ως «δίκαιου χωροφύλακα» και προβληματίζοντας ακόμα και τον δυτικό κόσμο για το αν οι υπηρεσίες του μέχρι τώρα είχαν θετικό πρόσημο.
Σήμερα, εν έτει 2013, το ΝΑΤΟ μπαίνει σε μια καινούργια φάση, κατά την οποία καλείται να ξεκαθαρίσει αν θα είναι τελικά ένας αμυντικός οργανισμός, μια συμμαχία-task force ή καθαρά ένα όργανο άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Σε κάθε περίπτωση, το ΝΑΤΟ πρέπει να ορίσει τον γεωγραφικό του χώρο για να μη συγκρουστεί με ανερχόμενες υπερδυνάμεις. Μόνο έτσι θα μπορέσει να διαδραματίσει τον σταθεροποιητικό ρόλο που υποστηρίζει η σχολή Μπρεζίνσκι.

Παιχνίδια κατασκόπων

Το πρόγραμμα κατασκευής του μαχητικού 5ης γενιάς κοντεύει να εξελιχθεί σε φιάσκο. Πέρα από την απόσβεση που πρέπει να κάνουν οι δυο εμπλεκόμενες εταιρείες, «Lockheed» και «Pratt and Whitney», τώρα καλούνται σε συνεργασία με τη CIA και το Πεντάγωνο να φτιάξουν ένα πλέγμα προστασίας από κυβερνοεπιθέσεις. Αυτό συμβαίνει διότι οι μυστικές υπηρεσίες της Κίνας και της Ρωσίας προσπαθούν χρόνια τώρα να αποσπάσουν πληροφορίες που αφορούν στο νέο αεροσκάφος.
Διπλός ο πονοκέφαλος για τους Αμερικανούς και τις εμπλεκόμενες χώρες στο πρόγραμμα, αφού όχι μόνο καθυστερεί η έκδοση του αεροσκάφους στις συμμαχικές αεροπορίες, αλλά και το τελικό κόστος ίσως ανέλθει στο 1 τρισ. δολ. (το αμερικανικό χρέος είναι 11 τρισ.). Αυτό που αγχώνει ακόμα πιο πολύ το αμερικανικό επιτελείο είναι η αποκάλυψη ότι οι Κινέζοι παρακολουθούν ανενόχλητοι το πρόγραμμα εδώ και μια δεκαετία. Η κινεζική αεροπορία παρουσίασε στα τέλη του 2012 το Dragon, ένα αεροσκάφος πανομοιότυπο με το F-35, που όχι μόνο είναι η τελευταία λέξη, αλλά έχει και δυνατότητες μεταφοράς πυραύλων δορυφορικής καθοδήγησης για την καταστροφή εχθρικών αεροπλανοφόρων…
Ανάλογες προσπάθειες έχουν κάνει και οι Ρώσοι με το T-50 Suκhoi. Τόσο το κινεζικό όσο και το ρωσικό ενσωματώνουν τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν λίγο καιρό από όταν εφαρμόστηκαν δοκιμαστικά στο αμερικανικό αεροσκάφος, επιβεβαιώνοντας έτσι ότι και οι δυο βρίσκονται τεχνολογικά στον 21ο αιώνα…
Παλαιότερες προειδοποιήσεις αμερικανικών υπηρεσιών ασφαλείας υποστήριζαν ότι το πρόγραμμα θα καθυστερήσει επικίνδυνα λόγω της κινεζικής κατασκοπείας, η οποία απέβλεπε στην αντιγραφή όλου του προγράμματος, δηλαδή από τη σχεδίαση μέχρι την κατασκευή, οι οποίες, όμως, δεν εισακούστηκαν. Μάλιστα, τότε, κάποιοι είχαν μιλήσει για σκάνδαλο του Πενταγώνου, το οποίο προσπάθησε να κρύψει από τον Λευκό Οίκο την κινεζική επιτυχία, εξαιτίας του φόβου της οικονομικής καταστροφής και του γοήτρου…

Επικρατούν οι ακραίοι

Με την απαγωγή των δύο Μητροπολιτών στη Συρία επανήλθε με έντονο τρόπο το ζήτημα της θρησκευτικής διαίρεσης της χώρας. Αρκετοί αναλυτές είχαν προειδοποιήσει ότι ο εμφύλιος δεν είναι ίδιος με αυτόν στην Αίγυπτο –που, ωστόσο, είχε παρόμοια χαρακτηριστικά– ή στη Λιβύη που το πρόβλημα εντοπιζόταν στην κοινωνική και στην ταξική διαίρεση των φυλών. Στις χώρες αυτές πρωτεύοντα ρόλο στις εσωτερικές διεργασίες, τόσο στον πόλεμο όσο και στη μεταβατική περίοδο, έπαιξε το εθνικό-φυλετικό στοιχείο μαζί με το πολιτικό Ισλάμ. Στη Συρία, όμως, δεν είναι το ίδιο.
Ο μεγαλύτερος φόβος του ακραίου Ισλάμ στη Συρία είναι ο πολιτικός μετασχηματισμός του αραβικού κόσμου, που έγινε στις περισσότερες περιπτώσεις με όρους δυτικής δημοκρατίας, άσχετα αν δεν πέτυχε στο σύνολό του. Η ηγεμονική θέση του Ισλάμ «απειλείται» από τη δυτική κουλτούρα και τις θρησκευτικές μειονότητες. Η αντιπολίτευση αναγκάστηκε να ακολουθήσει τη ρητορική των ισλαμιστών για να μη διασπαστεί περισσότερο και καταρρεύσει.
Η ειρωνεία σε αυτό το δράμα είναι ότι πολλοί χριστιανοί και αλεβίτες έφυγαν δεκαετίες νωρίτερα από το Ιράκ και την Αίγυπτο για να αποφύγουν τις διώξεις του ισλαμο-εθνικιστικού κόμματος Μπάαθ του Σαντάμ και του Νάσερ και να προστατευθούν κάτω από το εκκοσμικευμένο-σοσιαλιστικό Μπάαθ της Συρίας… Σήμερα, η βασική επιδίωξη του ακραίου Ισλάμ είναι η εκκαθάριση του πολιτικού πεδίου από άλλες θρησκευτικές ομάδες και μετριοπαθείς μουσουλμάνους, αφού όλοι αυτοί απειλούν τον σεχταρισμό που προσπαθούν να επιβάλουν οι τζιχαντιστές.

Πογκρόμ
Θα ήταν λάθος να σκεφτεί κανείς ότι στον αραβικό κόσμο οι θρησκευτικές διαφορές βρίσκονται σε δρόμο εξομάλυνσης. Το Ισλάμ, ο κύριος εκφραστής της αραβικής πολιτιστικής και πολιτικής κουλτούρας, αλλά και του τρόπου ζωής, δεν θα αφήσει εύκολα τη «δυτικοποίηση» να ριζώσει. Το κάλεσμα για τελική κάθαρση εναντίον των χριστιανών και άλλων είναι επηρεασμένο όχι μόνο από τη διαστρεβλωμένη ιδέα του τζιχάντ, αλλά και από την πολιτική διάλυσης που ακολούθησε η Δύση τα τελευταία χρόνια στη Μέση Ανατολή.
Η αναλύτρια Κλερ Λόπεζ πιστεύει ότι η παραφυάδα της Αλ Κάιντα στη Σύρια, η Αλ Νουσρά, σε συνεργασία με τη μουσουλμανική αδελφότητα της αντιπολίτευσης έχουν ξεκινήσει πογκρόμ εναντίον της χριστιανικής κοινότητας που είναι αρχαιότερη ιστορικά από το Ισλάμ στην περιοχή, τη στιγμή που και χριστιανοί έχουν ταχθεί με τους αντάρτες. Χτυπώντας την ιεραρχία των χριστιανικών κοινοτήτων, οι τζιχαντιστές δίνουν ιδέες για το πολιτικό τοπίο στη νέα εποχή.
Το καθεστώς προσπαθεί να κερδίσει από τον κατακερματισμό της αντιπολίτευσης και από το ανερχόμενο ισλαμικό κίνημα. Το άλλοθί του είναι η «δικαίωση» ότι κάτω από τη διακυβέρνηση Ασαντ δεν υπήρχαν θρησκευτικές διαφορές. Ετσι, η Δαμασκός εμφανίζεται ως υποστηρικτής των θρησκευτικών ελευθεριών. Οι αλεβίτες και οι χριστιανοί περιμένουν από το σουνιτικό Ισλάμ, που είναι η πλειονότητα στην αντιπολίτευση, να δώσει ειλικρινείς υποσχέσεις ότι στη μετά Ασαντ Συρία θα είναι ασφαλείς. Οσο, όμως, το τζιχαντιστικό κίνημα ασκεί επιρροή στο αντάρτικο, τόσο πιο πολλοί θιγόμενοι θα τάσσονται ή θα επιστρέφουν στο καθεστώς.

«Βλέπουν» δάκτυλο ΗΠΑ για αποσταθεροποίηση

Με τη σύλληψη του Αμερικανού καθηγητή στη Βενεζουέλα ξαναήρθε στο προσκήνιο η τακτική που θέλει τους Αμερικανούς να προσπαθούν να αποσταθεροποιήσουν ανεπιθύμητα καθεστώτα ή κυβερνήσεις. Οι κατηγορίες που αντιμετωπίζει είναι αυτές της υποκίνησης διαδηλώσεων εναντίον του νεοεκλεγέντος Μαντούρο. Ο Αμερικανός θα δικαστεί για υποκίνηση εμφυλίου πολέμου, ενώ μέχρι τώρα η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει επέμβει για τη σωτηρία του…
Το γεγονός θυμίζει πρόσφατες καταγγελίες από τη Ρωσία που έκαναν λόγο για αμερικανική δραστηριότητα στα πανεπιστήμια της Μόσχας λίγες ημέρες, αφού επανεκλέχθηκε ο Πούτιν. Τα ρωσικά ΜΜΕ, τότε, είχαν συγκρίνει παράλληλες δραστηριότητες της CIA στη Βενεζουέλα. Λίγους μήνες μετά, η σύλληψη του Αμερικανού καθηγητή έρχεται να δώσει ζωή στις ρωσικές «αποκαλύψεις». Τα ρωσικά ΜΜΕ είχαν επικαλεστεί τα wikileaks, τα οποία έβγαζαν στη φόρα τα αμερικανικά σχέδια για ανατροπή του «τσαβισμού». Σύμφωνα με αυτά, πάνω από 15 εκατ. δολάρια προορίζονταν για εκπαίδευση «καλοθελητών» που υπηρετούσαν πρωτίστως σε πανεπιστήμια και ανθρωπιστικούς οργανισμούς και, φυσικά, στην αντιπολίτευση. Αυτό το σχέδιο είχε τότε ενορχηστρωτή τον Αμερικανό πρέσβη Μπράουνφιλντ, ο οποίος τιτλοφόρησε την αναφορά του προς την Ουάσινγκτον ως «σχέδιο για προστασία των αμερικανικών συμφερόντων». Για την εμπλοκή των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ στο Καράκας την περίοδο Τσάβες κάνει λόγο και ο δημοσιογράφος-ακτιβιστής Στέφεν Λέντμαν στο βιβλίο του «Οικονομικός πόλεμος έναντι της ανθρωπότητας».

Στον ΟΗΕ το «μπαλάκι»

Οι Γάλλοι και οι Αφρικανοί σύμμαχοί τους αποφάσισαν να δώσουν τη σκυτάλη στα Ηνωμένα Εθνη, καθώς το κόστος του πολέμου στο Μάλι είναι ασύμφορο. Το δεύτερο σκέλος των επιχειρήσεων, που είναι η διατήρηση του στάτους κβο, θα το αναλάβει η πολυεθνική δύναμη, η οποία καλείται να διαφυλάξει την ειρήνη σε μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές του κόσμου. Στην περίπτωση του Μάλι δεν χρειάζονται πολλές συστάσεις. Αν η δύναμη των 10.000 ανδρών δεν αποδειχθεί ικανή, όλες οι πόλεις που κατέλαβαν οι Γάλλοι μπορεί να ξαναπέσουν στα χέρια των ανταρτών. Και το Μάλι δεν είναι μια απλή ζώνη ταραχών. Είναι ένα πεδίο που η Αλ Κάιντα έχει δικτυωθεί και περιμένει την κατάλληλη στιγμή για αντεπίθεση. Η εμπειρία από εμπόλεμες ζώνες στη Σομαλία –όπου αναγκάστηκαν να επέμβουν οι Αμερικανοί το 1993 με τα γνωστά αποτελέσματα–, στη Λιβερία και αλλού δεν έχει αφήσει θετικές μνήμες για τις πολεμικές αρετές των κυανόκρανων.