Τα SOS για τις χρόνιες παθήσεις

Το κόστος και ο φόβος για παρενέργειες ανήκουν στις αιτίες που δεν ακολουθείται η προτεινόμενη θεραπεία • Με την υπογραφή του Μιχάλη Κεφαλογιάννη

Μόνο το 50% των χρόνιων ασθενών ακολουθεί πιστά τη θεραπεία του, όπως δείχνουν στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του American Medical Association, ο βασικός λόγος της μη συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή είναι ο φόβος για ενδεχόμενες παρενέργειες.

Επιπλέον, το κόστος μπορεί να επηρεάσει προς αυτήν την

Επίσης, η μη κατανόηση από τους ασθενείς της ανάγκης για λήψη αγωγής, ειδικά όταν αυτοί είναι ασυμπτωματικοί, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των υπερτασικών ασθενών, και η απαίτηση για μακροχρόνια θεραπεία αποτελούν βασικούς λόγους κακής συμμόρφωσης.
Αλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανεπαρκή προσκόλληση είναι η λήψη πάρα πολλών φαρμάκων, η ανησυχία για πιθανή εξάρτησή τους από αυτά αλλά και η κατάθλιψη, από την οποία πάσχει σημαντικό τμήμα των ασθενών με χρόνιες παθήσεις.

▲ Το κόστος

«Οσον αφορά τα ελληνικά δεδομένα, πέρα από το οικονομικό κόστος που επιφέρει μια μακροχρόνια αγωγή στον οικογενειακό προϋπολογισμό, υπάρχει και μια δυσπιστία των ασθενών για τα κίνητρα του γιατρού πίσω από τη συνταγογράφηση ορισμένων φαρμάκων, που δημιουργήθηκε όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης και συντέλεσε ουσιαστικά στη μη τήρηση των ιατρικών οδηγιών» τονίζει ο Κώστας Τσιούφης, αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ), president of European Society of Hypertension.

Ο διαβήτης, η υπέρταση και η οστεοπόρωση είναι κάποια χρόνια νοσήματα, οι ασθενείς των οποίων στο πέρασμα των χρόνων εγκαταλείπουν τη θεραπεία, καθώς είναι και νοσήματα τα οποία δεν προκαλούν συμπτώματα και πόνο, με αποτέλεσμα να μη δυσκολεύουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

ΔΙΑΒΗΤΗΣ: ΠΟΛΛΑ ΦΑΡΜΑΚΑ, ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Ολα τα χρόνια νοσήματα, όπως είναι ο διαβήτης, κουράζουν. Η συνεχής ανάγκη λήψης των φαρμάκων, μετρήσεων του σακχάρου στο αίμα και οι επισκέψεις στον γιατρό είναι μερικοί από τους λόγους που οδηγούν στη μη συμμόρφωση στη θεραπεία. Από την άλλη μεριά, ένας μέτρια ρυθμισμένος σακχαρώδης διαβήτης δεν δίνει συμπτώματα και δεν προκαλεί πόνο, ούτε παρεμβαίνει στην καθημερινότητα των ατόμων με διαβήτη. Αν ληφθεί υπόψη ότι κάποια άτομα με διαβήτη μπορεί να έχουν λανθάνουσα κατάθλιψη, η οποία συνοδεύεται από μικρή αυτοεκτίμηση και επιθυμία για ζωή, καθώς και από αρνητικά συναισθήματα, αυτό επιδεινώνει το πρόβλημα της συμμόρφωσης» εξηγεί ο Νίκος Τεντολούρης, αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας, υπεύθυνος διαβητολογικής μονάδας και του Ερευνητικού Διαβητολογικού Εργαστηρίου, Α΄ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών Λαϊκό.

Η συμμόρφωση των ατόμων που πάσχουν από διαβήτη στη φαρμακευτική αγωγή και στις συστάσεις για σωστή διατροφή, σωματική δραστηριότητα και απώλεια πλεονάζοντος σωματικού βάρους είναι απαραίτητη στην αντιμετώπιση του διαβήτη. Γι’ αυτόν τον λόγο όλες οι επιστημονικές εταιρίες στις κατευθυντήριες οδηγίες τους τονίζουν ότι πρώτα πρέπει να συνιστώνται αυτές οι παρεμβάσεις στα άτομα με διαβήτη και μετά να γίνεται προσθήκη αντιδιαβητικών φαρμάκων ή αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής. «Η σωστή διατροφή, η σωματική άσκηση και η απώλεια βάρους είναι το ίδιο αποτελεσματικές στη μείωση του σακχάρου όσο και τα ισχυρότερα αντιδιαβητικά φάρμακα. Ακόμη και το καλύτερο αντιδιαβητικό φάρμακο, αν συνταγογραφηθεί, δεν θα έχει αποτέλεσμα, αν το άτομο με διαβήτη δεν το λάβει ή δεν το λάβει όπως πρέπει» επισημαίνει ο κ. Τεντολούρης.

Δυστυχώς, οι έρευνες δείχνουν ότι τα υγιεινοδιαιτητικά μέτρα ακολουθούνται με ενθουσιασμό στην αρχή και έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα τόσο στη ρύθμιση του διαβήτη όσο και στη γενικότερη υγεία, αλλά κατόπιν ακολουθεί αδράνεια. Επίσης, ένα πρόβλημα που αξιολογήθηκε και αναδείχτηκε πρόσφατα είναι η μειωμένη προσήλωση των ατόμων με διαβήτη στη φαρμακευτική αγωγή. «Eτσι, ενώ σήμερα υπάρχουν πολλά ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα για την αντιμετώπιση του διαβήτη, η ρύθμιση δεν είναι ικανοποιητική. Φάνηκε από μελέτες ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων με διαβήτη, που φθάνει μέχρι το 50%, διακόπτει ή λαμβάνει περιστασιακά τη φαρμακευτική αγωγή ένα δυο χρόνια μετά την επίσκεψη στον γιατρό» προσθέτει.

Πέρα από την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα, στόχος των όλο και νεότερων φαρμάκων είναι η ευκολότερη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία. «Το γεγονός ότι υπάρχουν συνδυασμοί δύο αντιδιαβητικών φαρμάκων που λαμβάνονται μία ή δύο φορές την ημέρα αυξάνει τη συμμόρφωση. Επίσης, ορισμένα ενέσιμα φάρμακα (ντουλαγλουτίδη, εξενατίδη) χορηγούνται μια φορά την εβδομάδα. Υπάρχουν, επίσης, νεότερες ινσουλίνες που έχουν μεγάλη διάρκεια δράσης και χορηγούνται μια φορά την ημέρα, ενώ προκαλούν λιγότερο συχνά -σε σύγκριση με τις παλαιότερες ινσουλίνες- υπογλυκαιμίες» τονίζει ο κ. Τεντολούρης. Το άτομο με διαβήτη πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι πάσχει από μια χρόνια νόσο και πρέπει να επισκέπτεται τακτικά τον γιατρό του, ακόμα και όταν είναι καλά. Η προσήλωση στη σωστή φαρμακευτική αγωγή και η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής αξίζουν, επειδή και θα τον προστατεύσουν από τις επιπλοκές της νόσου και θα του χαρίσουν άριστη ποιότητα ζωής.
Το οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να ενθαρρύνει το άτομο με διαβήτη να ακολουθεί έναν υγιεινό τρόπο ζωής -καλό είναι να τον ακολουθεί όλη η οικογένεια- και να παρεμβαίνει και να υπενθυμίζει στο άτομο με διαβήτη να παίρνει σωστά τα φάρμακα, να ακολουθεί σωστή διατροφή και να δραστηριοποιείται σωματικά.

ΥΠΕΡΤΑΣΗ: ΤΟ 70% ΔΕΝ ΤΗΡΕΙ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

Ενώ οι καρδιαγγειακές και οι ψυχικές ασθένειες αναμένεται να υπερβούν το 65% του παγκόσμιου βάρους των ασθενειών το 2020, περίπου το 50%-60% των ασθενών δεν είναι προσκολλημένο στο φάρμακο που του έχει συνταγογραφηθεί, ειδικά εκείνοι που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις, όπως η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία και η στεφανιαία νόσος. Ως αποτέλεσμα, σήμερα περισσότερο από το 30% των εισαγωγών στα νοσοκομεία συνδέεται με τη μη προσκόλληση των ασθενών στη φαρμακευτική και μη αγωγή που του είχε συστηθεί, ενώ η θνητότητα των ασθενών αυτών μπορεί να αγγίξει ακόμα και το 50%. «Η μη τήρηση της συνταγογραφούμενης φαρμακευτικής αγωγής από τον εκάστοτε ασθενή θεωρείται σήμερα ένας μείζων παράγοντας για τον αναποτελεσματικό ελέγχο της αρτηριακής υπέρτασης.

Αναγνωρίζεται τώρα ότι ένας σημαντικός λόγος για τα χαμηλά ποσοστά ελέγχου της αρτηριακής πίεσης είναι ότι οι ασθενείς δεν παίρνουν τα χάπια τους. Σε ένα ποσοστό έως και 70% των ασθενών που προκρίθηκε η ανάγκη ενίσχυσης της φαρμακευτικής αγωγής λόγω ανεπαρκούς αντιμετώπισης της αρτηριακής τους υπέρτασης διαπιστώθηκε μέσω μιας πιο προσεκτικής λήψης του ιστορικού πως οι ασθενείς αυτοί δεν τηρούσαν τις ιατρικές οδηγίες. Κάποιοι μείωσαν τη συχνότητα λήψης των δισκίων, άλλοι επέλεγαν ποια από τα φάρμακα θα πάρουν και κάποιοι είχαν διακόψει τελείως την αγωγή τους, χωρίς να το γνωρίζει το οικογενειακό τους περιβάλλον, αλλά και κάποιες φορές με την ανοχή των τελευταίων» επισημαίνει ο Κώστας Τσιούφης, αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ), president of European Society of Hypertension.

Η πρόοδος που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στον χώρο του φαρμάκου έχει θετικά αποτελέσματα και στον τομέα της καρδιαγγειακής πρόληψης και θεραπείας. Νεότερες θεραπείες στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, μειώνοντας αισθητά το σύνολο των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων, με συνδυαστικά φαρμακευτικά δισκία που περιέχουν περισσότερες από δύο φαρμακευτικές ουσίες. «Επίσης, σήμερα κατασκευάζονται φάρμακα τροποποιημένης αποδέσμευσης, που θα περιορίσουν αισθητά τη συχνότητα λήψης τους σε αραιότερα μεσοδιαστήματα. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως σε ειδικές ομάδες ασθενών με ανθεκτική υπερλιπιδαιμία η χρήση ενός ενέσιμου προϊόντος μια φορά τον μήνα αρκεί για να βελτιώσει το λιπιδαιμικό προφίλ ενός ασθενούς απαλλάσσοντάς τον από την καθημερινή λήψη τουλάχιστον επιπρόσθετων υπολιπιδαιμικών δισκίων» τονίζει ο κ. Τσιούφης.

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: ΠΑΡΕΛΕΙΠΑΝ ΤΙΣ ΜΙΣΕΣ ΔΟΣΕΙΣ

Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη νόσος. Μπορεί να υπάρχει για πολλά χρόνια χωρίς να δίνει κανένα σύμπτωμα. Ο ασθενής δεν αισθάνεται καμία απολύτως διαφορά στην καθημερινή ζωή του, ενώ η νόσος εξελίσσεται και επιδεινώνεται. Ο πόνος εμφανίζεται μόνο όταν συμβεί κάποιο κάταγμα χαμηλής βίας. Τα οστεοπορωτικά κατάγματα εμφανίζουν υψηλή νοσηρότητα και κάποια από αυτά έχουν και υψηλή θνητότητα. «Σε αντίθεση με άλλες νόσους, η οστεοπόρωση μετράται μία φορά στο ένα ή στα δύο χρόνια.

Η μέτρησή της δεν βρίσκεται μέσα στην καθημερινότητα του ασθενούς, σε αντιδιαστολή με τους ασθενείς με αρτηριακή υπέρταση, που με ένα απλό πιεσόμετρο μπορούν να μετράνε μόνοι τους την πίεσή τους δύο και τρεις φορές την ημέρα και ανάλογα να προσαρμόζουν τη φαρμακευτική αγωγή τους» εξηγεί ο Ευστράτιος Καβρουδάκης, χειρουργός ορθοπαιδκός, τραυματιολόγος, αθλητίατρος.

Ερευνες δείχνουν ότι η συμμόρφωση των ασθενών που πάσχουν από οστεοπόρωση αγγίζει μόλις το 20%-30%, καθώς οι ασθενείς μπορεί να διακόψουν τη θεραπεία τους μέσα σε έξι με 12 μήνες.
«Η κλασική θεραπεία της οστεοπόρωσης είναι τα διφοσφωνικά φάρμακα. Στην αρχική τους μορφή η λήψη τους ήταν καθημερινή, με άδειο στομάχι, με ένα ολόκληρο ποτήρι νερό και ο ασθενής έπρεπε να παραμείνει όρθιος για μισή ώρα τουλάχιστον. Αυτό στην πράξη φάνηκε πως ήταν πολύ δύσκολο και πάνω από τους μισούς ασθενείς στην πρώτη ευκαιρία παρέλειπαν κάποια δόση των φαρμάκων. Συνολικά, σε ετήσια βάση μπορεί να παρέλειπαν ακόμη και τις μισές δόσεις του χρόνου, με αποτέλεσμα να υποθεραπεύονται και τα φάρμακα να μην έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα» αναφέρει ο κ. Καβρουδάκης.

Αυτό οδήγησε την έρευνα στην ανεύρεση νέων φαρμακοτεχνικών δομών και νέων φαρμακευτικών ουσιών, οι οποίες διακρίνονται για το πιο ελκυστικό δοσολογικό σχήμα τους. Σήμερα η φαρμακευτική φαρέτρα μας διαθέτει φάρμακα που λαμβάνονται σε εβδομαδιαία, μηνιαία, εξαμηνιαία ή ακόμη και ετήσια βάση. «Ο ασθενής έχει πλέον την επιλογή ανάμεσα σε ένα χάπι την εβδομάδα, δύο χάπια τον μήνα, μία ένεση το εξάμηνο ή μία ενδοφλέβια έγχυση τον χρόνο. Αυτό έχει βοηθήσει σημαντικά στην καταπολέμηση της οστεοπόρωσης και τα αποτελέσματα είναι πλέον εμφανή» προσθέτει ο ίδιος.