Γιατί όλοι είναι στο σκοτάδι σχετικά με την Ελλάδα

«Θέλει πραγματικά ο Αλέξης Τσίπρας να κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη;» αναρωτιέται ο Simon Nixon.

Μέχρι πρόσφατα, η απάντηση φαινόταν σαφής. Ο Έλληνας πρωθυπουργός αγωνίστηκε στις εκλογές με την υπόσχεση να κρατήσει την Ελλάδα

στο ενιαίο νόμισμα. Κάθε έρευνα των Ελλήνων ψηφοφόρων έδειξε ισχυρή υποστήριξη στην συμμετοχή τους στο ευρώ. Κανείς δεν αμφιβάλλει σοβαρά ότι η έξοδος από το ευρώ θα ήταν καταστροφική για την ελληνική οικονομία σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, και πιθανότατα και μακροπρόθεσμα, δεδομένης της πιθανότητας για κοινωνική και πολιτική αναταραχή.

Σίγουρα, ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ενάντια στο ευρώ μέχρι και το 2012 και μερικές από τις κορυφαίες προσωπικότητες του συνέχισαν να υποστηρίζουν την έξοδο, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του κόμματος φάνηκε να έχει συμφιλιωθεί με την ένταξη. Ο φορείς χάραξης πολιτικής της Ευρωζώνης βεβαίως πάντα υπέθεταν ότι ο κ. Τσίπρας διαπραγματευόταν με καλή πίστη. Το πίστευαν αυτό ακόμη και όταν έκανε εκστρατεία λέγοντας ότι θα σκίσει τους όρους της διάσωσης της συμφωνίας της χώρας και θα αντέστρεφε πολλές από τις βασικές μεταρρυθμίσεις. Συνέχισαν να το πιστεύουν ακόμα και όταν απέφευγε το ενδεχόμενο συνασπισμού με το κεντρώο, φιλοευρωπαϊκό «Ποτάμι», υπέρ μιας συμμαχίας με τους δεξιούς εθνικιστές ευρωσκεπτικιστές Ανεξάρτητους Έλληνες. Συνέχισαν να το πιστεύουν ακόμα και όταν, μετά την εκλογή του, άρχισε να δίνει προκλητικά συνέχεια στη δέσμευση της προεκλογικής του εκστρατείας, να επαναπροσλάβει τους απολυμένους δημοσίους υπαλλήλους, να ακυρώσει τις ιδιωτικοποιήσεις και να μοιράσει δημόσιο χρήμα.

Τώρα, όμως, οι πιστωτές της Ελλάδας έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται αν έχουν παρερμηνεύσει τις προθέσεις του όλο αυτόν τον καιρό. Την περασμένη εβδομάδα, αναφέρθηκε ευρέως ότι οι συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών είχε καταρρεύσει όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο απέσυρε την διαπραγματευτική του ομάδα από τις Βρυξέλλες. Στην πραγματικότητα, οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν πολύ πριν. Το ΔΝΤ απέσυρε ήσυχα την ομάδα του μια εβδομάδα νωρίτερα, αφού είχε περάσει μια ανώφελη εβδομάδα στις Βρυξέλλες χωρίς να κάνει τίποτα, μόνο και μόνο για να επιστρέψουν τα μέλη του στις Βρυξέλλες αφού πέρασαν λίγο περισσότερο από 24 ώρες πίσω στην Ουάσιγκτον, και η Αθήνα είχε αποφασίσει ότι ήταν έτοιμη να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις, αλλά η ομάδα έμεινε με σταυρωμένα χέρια για μία ακόμα εβδομάδα.

Οι πιστωτές της Ελλάδας τώρα λένε ότι δεν ξέρουν τι θέλει ο Τσίπρας, ή, το κυριότερο, τι μπορεί να προσφέρει. Μπορεί να μην ξέρει ούτε ο ίδιος. Το είδος της ευρωζώνης στο οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ επιθυμεί να ανήκει δεν υπάρχει, αλλά πολλοί στο ΣΥΡΙΖΑ ήλπιζαν σαφώς ότι η άφιξή τους στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή θα συμβάλει στο να δημιουργηθεί: μια ευρωζώνη στην οποία η Ελλάδα θα είναι ελεύθερη να ακολουθήσει ανεξάρτητα όποια οικονομική στρατηγική επιθυμεί, χωρίς να απειλείται από ένα μεγάλο μέρος του χρέους που οφείλει επί του παρόντος στην υπόλοιπη ευρωζώνη.

Η Αθήνα είχε πείσει τον εαυτό της ότι το μόνο που στέκεται ανάμεσα στο ζοφερό παρόν και την ένδοξη οικονομική αναγέννησή της είναι η ελάφρυνση του χρέους, που θα της επέτρεπε να ανακτήσει την πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές για να χρηματοδοτήσει μια κεϋνσιανή στρατηγική ανάπτυξης, βασισμένη στις δημόσιες δαπάνες. Το πώς αυτή η ευρωζώνη θα πρέπει να λειτουργήσει στην πράξη δεν κατέστη ποτέ σαφές. Η διαγραφή μεγάλης κλίμακας μείωσης του χρέους στην Ελλάδα, με ελάχιστες προϋποθέσεις, θα μετατρέψει την ευρωζώνη σε μια ένωση μεταφοράς κεφαλαίων. Στη θεωρία, η ευρωζώνη θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα και η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι σε καλύτερη θέση αν η ευρωζώνη ήταν μια ένωση μεταφοράς κεφαλαίων. Αλλά δεν είναι μια ένωση μεταφοράς κεφαλαίων και δεν υπάρχει πολιτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ευρωζώνης να γίνει.

Άλλωστε, ακόμη και μια ένωση μεταφοράς χρειάζεται κανόνες και θεσμούς για την προστασία των φορολογουμένων από τον ηθικό κίνδυνο. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί πολύ μεγαλύτερο βαθμό πολιτικής ένωσης και δημοσιονομικής εποπτείας, το οποίο είναι δύσκολο να συμβιβαστεί με τα αιτήματα του ΣΥΡΙΖΑ για τη μέγιστη πολιτική κυριαρχία.

Το πιο σημαντικό, οι πιστωτές στην Ελλάδα απορρίπτουν την ιδέα ότι η ελάφρυνση του χρέους αποτελεί επαρκή προϋπόθεση για να μπει η οικονομία σε βιώσιμη βάση ή ακόμα και για την αποκατάσταση της πρόσβασης στην αγορά. Εξάλλου, η Ελλάδα ήταν σε θέση να εκδώσει ομόλογα το 2014, ακόμη και αν το ονομαστικό χρέος ήταν υψηλό και έχασε την πρόσβαση στην αγορά μόνο όταν κατέστη σαφές ότι η Αθήνα είχε πρόθεση να εγκαταλείψει το πρόγραμμα διάσωσής της, εγείροντας αμφιβολίες σχετικά με τη μελλοντική ανάπτυξη και υπονομεύοντας την ανάκαμψη.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι σε πολλές επικρίσεις του στις πολιτικές της ευρωζώνης, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών Γιάννης Βαρουφάκης δεν είχε να πει πολλά για το τι μπορεί να χρειαστεί η μεταφορά της πολιτικής κυριαρχίας για να κάνει μια ένωση μεταφοράς κεφαλαίων βιώσιμη, ή το πώς αυτό θα μπορούσε να είναι συμβατό με τις απαιτήσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τη μέγιστη εθνική κυριαρχία. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι πιστωτές της Ελλάδας απορρίπτουν την ιδέα ότι η ελάφρυνση του χρέους αποτελεί επαρκή προϋπόθεση για να τεθεί η οικονομία της χώρας σε βιώσιμη πορεία. Κανείς δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι κάποια αναδιάρθρωση του χρέους στην Ελλάδα τώρα θα χρειαστεί, ως συνέπεια της καταστροφής που έπληξε την ελληνική οικονομία όταν ο ΣΥΡΙΖΑ πυροδότησε μια πολιτική κρίση τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν αρνήθηκε να επιτρέψει την εκλογή νέου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι πιστωτές έχουν ήδη συμφωνήσει να μειώσουν τους στόχους του προϋπολογισμού στην Ελλάδα. Έχουν, επίσης, πει στον Τσίπρα ότι μόλις οι δύο πλευρές συμφωνήσουν σε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων και νέων δημοσιονομικών στόχων, θα συζητήσουν επίσης την ευρύτερη ελάφρυνση του χρέους, ως μέρος ενός ολοκληρωμένου μελλοντικού προγράμματος. Το ΔΝΤ επιμένει επίσης ότι θα λάβει μια σκληροπυρηνική στάση εάν είναι απαραίτητο με την ευρωζώνη, για να εξασφαλίσει ότι το χρέος στην Ελλάδα είναι βιώσιμο.

Αλλά οι πιστωτές της Ελλάδας είναι ανένδοτοι, ότι δεν έχει νόημα να μιλάμε για ελάφρυνση του χρέους μέχρις ότου η Αθήνα συμφωνήσει σε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων για να τεθούν τα δημόσια οικονομικά στην Ελλάδα σε βιώσιμη βάση. Για τους πιστωτές, το σημείο των μεταρρυθμίσεων αυτών δεν είναι να συσσωρεύσουν τη λιτότητα σε μια ήδη αδύναμη οικονομία, αλλά να απομακρύνουν την οικονομία από μη βιώσιμα μοντέλα για να εκτονωθεί η πίεση στα παραγωγικά τμήματα της οικονομίας. Σε αυτή την ανάλυση, οι μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό και φορολογικό σύστημα στο επίκεντρο του σημερινού αδιεξόδου θα χρειαζόταν, ανεξάρτητα από το ποια μείωση του ελλείμματος θα επιλεγόταν. Για κάποιους από τους πιστωτές της Ελλάδας, οι στόχοι για το έλλειμμα είναι πολύ λιγότερο σημαντικοί από την ποιότητα των πολιτικών που τους στηρίζουν. Για τους πιστωτές, το τεστ για το αν ο Τσίπρας θέλει πραγματικά να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη αφορά μια απλή ερώτηση: είναι ο ΣΥΡΙΖΑ πρόθυμος ή ικανός να μεταρρυθμίσει τον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα; Ήταν η τεράστια επέκταση αυτού του δημόσιου τομέα που προκάλεσε την κρίση και είναι η αποτυχία των διαδοχικών κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν το ζήτημα που έχει παρατείνει το δράμα.

Παρόλο που οι αριθμοί του δημόσιου τομέα έχουν περικοπεί, πολύ λίγες θέσεις εργασίας χάθηκαν μέσω απολύσεων: οι περισσότερες «χάθηκαν» μέσα από γενναιόδωρα προγράμματα πρόωρης συνταξιοδότησης που τώρα επιβαρύνει το συνταξιοδοτικό σύστημα και ακρωτηριάζει τα δημόσια οικονομικά. Εν τω μεταξύ, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ορκιστεί να προστατέψει τις υφιστάμενες θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα, τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας.

Επί έξι χρόνια, ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα έχει καταβάλει συντριπτικά υψηλό τίμημα γι 'αυτή την απόλαυση των έννομων συμφερόντων του δημόσιου τομέα με τη μορφή των χαμένων θέσεων εργασίας, των θέσεων που ποτέ δεν κερδήθηκαν και της υπερβολικής φορολόγησης. Ο κ Τσίπρας ήλπιζε να μεταφέρει αυτό το κόστος στην υπόλοιπη ευρωζώνη.

Αλλά αυτό δεν είναι το είδος της νομισματικής ένωσης στο οποίο εντάχθηκε η Ελλάδα. Πρέπει να επιλέξει μεταξύ της παραμονής της Ελλάδας στην ευρωζώνη και της διατήρησης των προνομίων του δημόσιου τομέα. Δεν μπορεί να τα κάνει και τα δύο.

wsj.com

Διαβάστε περισσότερα