Συλλογικό έργο: «8 ιστορίες και 1 ποίημα»

Με κομμένη την ανάσα και με υπομονή πρέπει να ξεσπυρίζεις ανάμεσα στις λέξεις για να βρεις τα ψήγματα της αλήθειας, τα κατακαθισμένα μέσα στη λάσπη. Όπως ο χρυσοθήρας, να κοσκινίζεις την άμμο για να περισυλλέξεις μετά ανακουφισμένος το πολύτιμο υλικό. Και πρέπει να είσαι έμπειρος σ’ αυτή τη δουλειά, να μπορείς να διακρίνεις τον χρυσό από το ψεύτικο υλικό.

Στη λογοτεχνία συχνά ψάχνουμε το αυθεντικό απόσταγμα ανάμεσα από τα συγγραφικά τερτίπια και τις περικοκλάδες, που σκόπιμα επιχειρούν μ’ αυτά οι συγγραφείς

να σκεπάσουν, να κρύψουν τον εαυτό τους. Σε τούτα εδώ όμως τα κείμενα, στις 8 ιστορίες και 1 ποίημα, το γνήσιο και αυθεντικό είναι ακόμα βαθύτερα κρυμμένα. «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί» έλεγε ο Ηράκλειτος. Ό,τι είναι φυσικό, αρέσκεται στο να κρύβεται. Εδώ κι αν κρύβεται! Και βέβαια, «είμαστε η ερμηνεία μας», καταλαβαίνουμε και βλέπουμε ό,τι μπορούμε να δούμε, οπότε συγχωρέστε μου την όποια παρανάγνωση σε αυτή τη βιαστική περιδιάβαση.

Ο Γιώργος Γιαννιός και η Αγγελική Βροχίδου επιγράφουν το αφήγημά τους «Ο στάβλος με τα καφέ και άσπρα άλογα». Ο Μάριος βρήκε ένα «χτυπημένο» πόνι στον «δρόμο» και το πήγε σ’ έναν «στάβλο», που είχε κτιστεί το σωτήριον έτος 1995 (υπογραμμίζω τις λέξεις χτυπημένο, δρόμος, στάβλος). Στο πόνι έδωσε το όνομα «Παράδεισος». Σκέφτηκα πως είναι η ιδεατή απόδοση του γαλήνιου εαυτού, που αποζητά κανείς να συναντήσει κάποια στιγμούλα, για να επιτύχει εκείνη την περίφημη «λήθη του είναι». Για να ξεχάσει, την επόμενη μέρα συνάντησε τη Γιάννα ο Μάριος, μια «γλυκιά πανέμορφη κοπέλα», η οποία είχε κι αυτή ένα καφέ πόνι (Πολύτιμο κοινό γνώρισμα; Ίδιο «κουσούρι»;). Το όνομα αυτού του πόνι, «Καταιγίδα». Ο «Παράδεισος», λοιπόν, και η «Καταιγίδα». Τα περαιτέρω σχόλια περιττεύουν.

Ο κάθε παράδεισος –φοβάμαι– συνοδεύεται, ακολουθείται από μια καταιγίδα (για όσους δεν το γνωρίζουν). Σμίξανε εν συνεχεία όλοι μαζί στον «στάβλο» σε μια μεγάλη αγκαλιά και εκεί «παίζανε». «Παίζουμε» λέει ο Φρόιντ – γιατί το αντίθετο του παιγνίου δεν είναι η σοβαρότητα, αλλά η πραγματικότητα. «Γλυκό σοκολατάκι» μετά για τα παιδιά, κι ένα φιλί. Κι εν τέλει ένα «σπιτικό», χαρακτηριστική η λέξη δίπλα μάλιστα στον φιλόξενο «στάβλο». Μαζί η «Καταιγίδα», ο «Παράδεισος» και τα δυο παιδιά! Έγκυος σύντομα η «Καταιγίδα», το θηλυκό πόνι, γεννήθηκαν, δύο πάλι πόνι, μέσα σε μεγάλη χαρά! Μια αναγέννηση προσδοκώμενη, θα ’λεγα. «Χαρήκανε πολύ». Τα δυο πόνι τα ονομάσανε: η Σελήνη και ο Κάσπερ. Κι έζησαν τα δυο πόνι και τα δυο παιδιά, «όλοι μαζί». Απλή ιστορία, χωρίς κοσμητικά επίθετα και άλλα ψιμύθια, επώδυνη στην απλότητά της η συνοδεύουσα ζωγραφιά. Τα απλά πράγματα νοσταλγούν οι αυθεντικές υπάρξεις, χωρίς την παραπανίσια, ανοίκεια, υπερβολή, γιατί «η ζωή είναι απλή» όπως θα ’λεγε ο Σεφέρης. Και την υπερβολή δεν χρειάζεται να την ονοματίζεις, προκύπτει ξαφνικά κι ανατρέπει.

«Ο Τζακ και η αδερφή του η Σάρλοτ» των ίδιων συγγραφέων. Κι εδώ υπάρχουν δύο παιδιά, δυο αδέλφια που συνάντησαν έναν «χτυπημένο» –πάλι– άνθρωπο, στον «δρόμο» κι αυτή τη φορά. Αμέσως κατέφυγαν, όχι ακριβώς στον στάβλο αλλά στο νοσοκομείο, τώρα. «Τρέξανε να βρούνε τη νοσοκόμα» κι έσωσαν τον «χτυπημένο». Και όταν έφτασαν στο σχολείο τους, ανταμείφθηκαν με μια «αγκαλιά», ξανά η ποθητή αγκαλιά. Η ουσιαστική, λιτή αφήγηση χρησιμοποιεί συνήθως τις ίδιες λέξεις. Έχει εμμονή με συγκεκριμένες λέξεις που ενσαρκώνουν και νοηματοδοτούν τις ανάγκες του αφηγητή τους (αγκαλιά, δρόμος, χτυπημένος). Οι διανοούμενοι σιχαίνονται την επανάληψη, που φέρνει σε άμεση και βίαιη επαφή με το κεκρυμμένο, όσο και αν η επανάληψη δεν σηματοδοτεί ποτέ την ίδια έννοια, δεν αναπαράγει την ίδια κατάσταση. Μεταλλάσσονται οι λέξεις, όσο βιώνονται βαθύτερα, όπως και τα βιώματα. Μετά την ανακουφιστική καλή πράξη των δύο παιδιών, επήλθε η «ευτυχία». Η απρόσιτη «ευτυχία» απέκτησε υπόσταση: ο φούρνος κοντά στο σπίτι τους, «Ο Τζακ θα παίζει μπάσκετ, η Σάρλοτ θα χορεύει ταγκό», διαβάζω. «Αποφάσισαν να κάνουν κάτι καινούργιο στη ζωή τους». Θα ’ναι άκομψο να ονοματίσω, να εξαγάγω εγώ τα συμπεράσματα.

{jb_quote}Τα απλά πράγματα νοσταλγούν οι αυθεντικές υπάρξεις, χωρίς την παραπανίσια, ανοίκεια, υπερβολή.{/jb_quote}

«Το χριστουγεννιάτικο παλάτι» του Γιώργου και της Αγγελικής: Ορίζεται πάλι στην αρχή ο χρόνος, το 2001, όπως και στα προηγούμενα αφηγήματα, το 1964, το 1995. Πρέπει να ορίζονται τα πράγματα χρονικά, μήπως και εξορκιστεί έτσι ο προσδοκώμενος χώρος και «πέσει», υποταχθεί στη μαγεία των λέξεων και γίνει πραγματικότητα η προσδοκία. Μόλις αποκτήσουν τη χρονικότητα, τότε θα τα πιστέψει ο αφηγητής τους και θα καταθέσει τον καημό του. Μια υπέροχη φαντασίωση, με τραγούδια και χαρά, μια εκδρομή στα Καλάβρυτα, σαλέ, εστιατόρια, τσουλήθρες, ευτυχία. Επιστροφή από την εκδρομή: «Άνοιξαν την πόρτα, στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο πάνω, δύο δώρα, εντυπωσιάστηκαν. Γι’ αυτό!» Κι ο νοών νοείτω. Και σε αυτό το «γι’ αυτό», ποιος μπορεί να μη συγκινηθεί; Είμαστε κρεμασμένοι στην άκρη του γκρεμού, της σιωπής μας.

«Το πλυντήριο» του Κώστα Μακεντούδη: Παραμυθικός κι εδώ ο τρόπος αφήγησης. Παρηγορητικός δηλαδή. Παραμυθία είναι η παρηγοριά. Ο τίτλος «Το πλυντήριο» υπαινίσσεται αφ’ εαυτού μια κάθαρση. Η Σοφία εγκαταλείπει την αφόρητη πόλη όπου ζει και βρίσκεται, στα 2154, στο Λος Άντζελες, στην πόλη των Αγγέλων, όπου εκεί ο καθένας έχει κι από ένα λουλούδι στο σπίτι του, έναν κήπο. Ο Χρήστος Ρον, ένα ρομπότ σ’ ένα ίδρυμα, βρήκε επιτέλους έναν φίλο, τον Στέφανο, κι η Σοφία μαζί τους, που αυτή έγινε επιστήμονας και παντρεύτηκε τον Στέφανο, τον ανθοκόμο, κι έζησαν αυτοί καλά, κι ο αφηγητής μαζί τους, να τους βλέπει και να ελπίζει στην ίδια τύχη, να την πραγματώνει ενόσω τη φαντασιώνει και την εξιστορεί. Υπάρχει στην ιστορία μας κι ο θάνατος, ο θάνατος του πατέρα της Σοφίας. Τον πατέρα που είχε εφεύρει τη μηχανή του χρόνου, «το πλυντήριο». Δεν κρύβεται στην πλοκή και στην έλλογη συνέπεια μιας ιστορίας η αξία της, αλλά στο μεταξύ των λέξεων, στο ανείπωτο. «Ο πόλεμος μαίνεται κι εγώ κάθομαι εδώ και γράφω ένα βιβλίο», έλεγε ο μέγας Αμερικανός ποιητής Oυόλτ Ουίτμαν. «Στις λέξεις από το βιβλίο μου δεν κρύβεται το νόημα, αυτό το βρίσκεις στο αεράκι, στην αύρα, που περνάει ανάμεσά τους» («The drift of it, everything»).

«Μισή ζωή» του Κώστα Μακεντούδη: Ξανά ο συγγραφέας αποζητεί τη διαφυγή σε άλλους, μελλοντικούς εδώ, χρόνους, περιγράφει με άγχος άγριες καταστάσεις σ’ έναν κόσμο αλλοπρόσαλλο, σαν να βρίσκεται εκεί ο αφηγητής, να ’χει ο ίδιος «μισή ζωή», στο παρόν, έχει τέλος της ιστορίας, η μισή ζωή και το κακό δεν σταματάνε. Τα τέρατα κι οι εξωγήινοι ήταν στον κόσμο και υπήρχαν. «Τέλος της ιστορίας», επαναλαμβάνεται σαν απόσταγμα, σαν υπενθύμιση, προειδοποίηση στον εαυτό του για να μην πει περισσότερα, όμως, και μόνο που καταγράφουμε, αποτυπώνουμε, καταμαρτυράμε όσα μας απειλούν, τα εξορκίζουμε και τα ακυρώνουμε.

«Το διαστημικό τρένο», του Κώστα Μακεντούδη πάλι: Συνειρμικά κι εδώ η αφήγηση, σπασμένη, θρυμματισμένη ξανά η διαφυγή στο πολύ μακρινό μέλλον, τώρα με τρένο διαστημικό, με το όνομα μάλιστα Ελισάβετ, της μάνας. Και σε αυτή την αφήγηση η απειλή του θανάτου καραδοκεί. Καρδιακά, καρκίνοι, και εν τέλει η άφιξη στον άλλο νοητό κόσμο. Ο συγγραφέας αδιαφορεί για τη συνέπεια της αφήγησης και την πρόσκλησή της για την έλλογη πλοκή της. Με δυο-τρεις λέξεις «παίζει», αυτές τις ίδιες πάντα καταθέτει. Αυτές έχει, αυτές του περισσεύουν. Αυτός κι ο πόθος της αναχώρησης για έναν καινούργιο κόσμο, για μια άλλη παρηγορητική πραγματικότητα.

{jb_quote}Όσο πιο οδυνηρά τα πράγματα, τόσο πιο λίγες οι λέξεις μας.{/jb_quote}

«Η πόλη των Ρομπότ» του Κώστα Μακεντούδη: Ο Κώστας ξανά στον «άλλο κόσμο», με λόγο οιονεί παραμυθικό. Άνθρωποι και ρομπότ μαζί κι εδώ. Η νέα πόλη του ονομάζεται «Ζωή». Το εργοτάξιο που κατασκεύαζε ρομπότ-παιδιά, ζωή κι αυτό. Άνδρες που έχασαν σε ατύχημα την κόρη τους που τη λέγανε «Ευτυχία», η οποία ωστόσο έφερε εν τέλει την επιθυμητή τάξη στο εργοτάξιο αυτό το απέραντο. «Όμως όλα τα πράγματα έφτιαξαν», καταλήγει η ιστορία του, καθησυχαστικός, προς εαυτόν, προς εμάς ίσως, ο συγγραφέας.

Παρόμοια αφαιρετικά και τα σχέδια όλων των συγγραφέων – ένας μύστης, ένας γνώστης θα μπορούσε σίγουρα να δει περισσότερα από μένα. Τις δυστυχίες και τα ατυχήματα που περιγράφονται δεν τα αγνοούμε, δεν τα προσπερνούμε, τα φέρνουμε στον αφρό συζητώντας τα, κι έτσι τα ακυρώνουμε, ή τα ζωγραφίζουμε, ή τα τραγουδάμε.

«Το όνειρο» του Στράτου Γιάγκου: «Ούρλιαξα από τον φόβο μου και ξύπνησα» από ένα όνειρο όπου ήταν νικητής και θριαμβευτής ο συγγραφέας. «Για να νιώσω ανακούφιση πήρα το γάτο, που μου ερχόταν αγκαλιά!» Γιατί χάθηκε ξαφνικά μέσα σε μια ρουφήχτρα. Συνεπής και κατεργασμένη η ροή της αφήγησης, μισή σελίδας μόνο, καθόλου ασυνάρτητη. Ο λόγος του Στράτου Γιάγκου πολύ ωραίος στο βραχύσωμο κείμενο, λόγω ακριβώς αυτής της συντομίας και της αμεσότητάς του. Όσο πιο οδυνηρά τα πράγματα, τόσο πιο λίγες οι λέξεις μας. Τόσο πιο λίγα ομολογούμε.

«Το χελιδόνι» του Βασίλη Τσαμπούλη: Ωραιότατο ποίημα, με ρίμα αξιοπρόσεχτη και σπουδαία σχέδια συνοδευτικά, με γλαφυρότητα γλωσσική, χαμηλόφωνη μελαγχολία, ποίημα διαφορετικής επεξεργασίας και συγγραφικής ωριμότητας, σμιλεμένο. Περισσότερο ήπιος, έτοιμος ποιητής, ο Βασίλης Τσαμπούλης.

Πρέπει, νομίζω, να χειροκροτήσει κανείς τους ανθρώπους από τον φορέα «Πλόες», είναι σπουδαίο που κατορθώνουν να παρακινούν, ώστε να καθρεφτίζεται με λέξεις και ζωγραφιές ο εσώτερος κόσμος των εφήβων, να εκτίθεται ο φόβος, να απελευθερώνονται οι προσδοκίες τους, να συντελείται μια τέτοια γνήσια εξομολόγηση και μεταστοιχείωση της πραγματικότητας. Η κ. Φλώρα Σαρτζετάκη, υπεύθυνη για την έκδοση, που γνωρίζει όσο λίγοι τις διεργασίες, τα μυστικά της απόκρυψης, της γραφής, τον υπαινικτικό λόγο και τη σιωπή της, φαντάζομαι πως θα αισθάνεται δικαιωμένη για την εσώψυχη κατάθεση των παιδιών, όπως και όλη η ομάδα του φορέα, την οποία δεν έχω την τιμή να γνωρίζω.

8 ιστορίες και 1 ποίημα
Συλλογικό έργο
Ομάδα συγγραφής: Εργαστήριο ΚΗΜΑ ΙΙ
Εικονογράφηση: Χριστίνα Γκοσποντίνοβα
«Πλόες» ΕΨΥΜΕ
Για περισσότερες πληροφορίες: https://ploes.org.gr/parousiasi-vivliou-8-istories-kai-ena-poiima/