Ο πραγματικός εχθρός

Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

Ποιος εχθρός θα νικήσει τον εχθρό του και ποιος αντίπαλος του εχθρού θα νικήσει τον δικό του εχθρό; Όσο κι αν ηχεί βαριά φιλοσοφικό το ερώτημα, αξίζει να σταθεί κανείς πάνω σε αυτές τις γραμμές και να διαβάσει τις ομιλίες των πολιτικών αρχηγών για την αναγκαιότητα ή μη της ψήφισης του πολυνομοσχεδίου και του προϋπολογισμού.
Αξίζει να φλυαρήσει και να αναπτύξει την πραγματική νόηση μακριά από τη στενωπό του βιοπορισμού και του χρήματος, των αντικειμένων που πρέπει να ανταλλάξει και να αγοράσει, ώστε να συνεχίσει τη συνθήκη της ζωής του.
Ο εχθρός δεν είναι «τα

προβλήματα του τόπου», «η δύστυχη καθημερινότητα», «οι θιασώτες της δραχμής», «το κερδοσκοπικό κεφάλαιο» ή «τα ντόπια συμφέροντα και οι συντεχνίες». Ο εχθρός του καθενός βρίσκεται μέσα του και μόνο η αυτογνωσία μπορεί όχι να τον νικήσει, αλλά να τον απαξιώσει. «Κανείς δεν μπορεί να γίνει πιο χυδαίος, όταν έχει απέναντί του πραγματικά χυδαίους» υποστήριζαν οι σκεπτικιστές του 19ου αιώνα και όσοι τολμούσαν να αντιτεθούν στο δίλημμα του πολέμου ή της ειρήνης.
Δεν υπάρχει εχθρός που θα μπει στην πόλη για να την κουρσέψει. Υπάρχει ανόητος και ακαμάτης που δεν θα μπει καν στον κόπο να σκεφτεί ότι κυρίαρχο στοιχείο της διάπλασης των κοινωνιών είναι η νόηση και η πηγαία επικοινωνία. Όχι εκείνη που διδάσκεται, αλλά η άλλη που μεταδίδεται σε πομπούς και δέκτες ταυτόχρονα.
Η «πόλη» δεν έχει ανάγκη από ηγέτες, αυτόκλητους ή έστω εκλεγμένους αυτόκλητους. Αναγκάζεται να τους ορίσει ή να τους δεχτεί ως τέτοιους από τη στιγμή που «βολεύεται» με το τηλεκοντρόλ, αντί να κατέβει μια βροχερή, παγωμένη νύχτα στους δρόμους και να παλέψει για τη σκέψη, παραμερίζοντας τη σκέψη των αντικειμένων και του χρήματος που χάνει.
Μη γελιέστε. Το χρήμα και το κράτος μάς έχουν κάνει πιο στενοκέφαλους από όσο νόμιζε ο Μαρξ. Η αξία δεν υφίσταται ως έννοια, δεν απαντάται ως όρος στις σχέσεις της παραγόμενης εργασίας με το παραγόμενο προϊόν. Αυτά συνέβαιναν μέχρι την ημέρα που η «σύγχρονη ελληνική κοινωνία» δέχτηκε να απολέσει την αξιοπρέπειά της. Και τούτο συνέβη όχι όταν μπήκαμε στο μνημόνιο, αλλά όταν ενδυθήκαμε τη «βασιλική κάπα» ως παχυλά αμειβόμενοι θυρωροί, κλητήρες και υπάλληλοι του Δημοσίου. Από την ημέρα που ο λαός έγινε… άλλος, ψηφίζοντας την ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ στην οποία γραφόταν το εξής: «Η κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή της δύναμης στη χώρα μας διαρθρώνεται με τρόπο που να αποκλείει την παραβίαση της λαϊκής θέλησης με οποιονδήποτε τρόπο». Η λαϊκή θέληση, στο πέρασμα των χρόνων, μετεξελίχθηκε σε δύναμη ισχύος και ένας ισχυρός οφείλει να φτιάξει εχθρούς. Μόνο που σήμερα ο κατασκευασμένος εχθρός απογυμνώνεται και δείχνει ότι κατασκευάστηκε για να κυριαρχήσει ο ισχυρός.
Το κράτος – μονοπώλιο διακλαδώθηκε και εξαπλώθηκε, όπως η χειρότερη ασθένεια, και η κοινωνία νόσησε, επειδή έχασε την «υποχρέωση» στην αυτογνωσία. Το ερώτημα, εντέλει, δεν είναι μόνο «ποιος θα μας βγάλει από το αδιέξοδο», αλλά πόσο γρήγορα θα καταλάβουμε ότι για να βγούμε από αυτό