Εκθέσεις-«κεραυνοί» για την κατάσταση στην Ελλάδα

Tων Αριστείδη Αποστόλου ([email protected]) & Στράτου Ιωακείμ ([email protected])

Λίγες ημέρες έχουν περάσει από την επίσκεψη του Αντώνη Σαμαρά στην Κίνα, ένα ταξίδι που άφησε απόλυτα ικανοποιημένη την κυβέρνηση. «Η Ελλάδα κοιτάζει το αύριο, οι προσπάθειες όλων είναι να γίνουν επενδύσεις για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Το όνειρό μας είναι ο Έλληνας νέος να μην αναγκαστεί να βγει από την Ελλάδα

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, μιλώντας στο ελληνοκινεζικό επιχειρηματικό φόρουμ από τη μακρινή Σαγκάη, κάλεσε τους Κινέζους επιχειρηματίες να επενδύσουν στη χώρα μας και να αυξήσουν τις επιχειρηματικές τους συναλλαγές με Έλληνες επιχειρηματίες.

«Όσοι επένδυαν στην αποτυχία της Ελλάδας απογοητεύτηκαν. Μαχόμαστε και κερδίζουμε την μάχη, δεν υπάρχει άλλη λύση για εμάς. Η Ελλάδα γράφει το δικό της success story», είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός, στέλνοντας το μήνυμα σε Ελλάδα και εξωτερικό πως η χώρα μας, παρά την κρίση που την έχει χτυπήσει, τα καταφέρνει και πως οδεύει προς την επιτυχία.

Ωστόσο, η… κοινωνία έχει διαφορετική άποψη. Αλλεπάλληλες εκθέσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες αποδομούν την ουσία των λόγων του πρωθυπουργού. Δεν είναι μόνο η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, τα λουκέτα που βάζουν καθημερινά οι επιχειρήσεις, η ανεργία που βρίσκεται στα ύψη και συνεχίζει ακάθεκτη. Είναι η καθημερινότητα μεγάλης μερίδας του ελληνικού πληθυσμού που ασφυκτιά από την πολιτική λιτότητας, την οποία ακολουθούν όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις –ένα γεγονός που δεν φαίνεται να αλλάζει, εάν κρίνει κάποιος από τις πρωθυπουργικές εξαγγελίες.

Αυτή η πραγματικότητα αποτυπώνεται στις εκθέσεις ελληνικών και διεθνών οργανισμών, στις οποίες η χώρα μας κατακτά πρωτιές ντροπής, αμαυρώνοντας την εικόνα της στο εξωτερικό και «διαγράφοντας» τις όποιες δηλώσεις για «success story στην Ελλάδα».

Αύξηση ρεκόρ στις αυτοκτονίες

Ιλιγγιώδη άνοδο σημειώνουν τα περιστατικά αυτοκτονιών στην Ελλάδα της κρίσης. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, ο αριθμός των αυτοκτονιών κατέγραψε αύξηση κατά 26,52% το 2011, σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με τον απόλυτο αριθμό να είναι ο υψηλότερος κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Ειδικότερα, το 2011, πραγματοποιήθηκαν 477 αυτοκτονίες, με τις 393 να αφορούν άνδρες και τις 84 γυναίκες. Αν και οι άνδρες έχουν την αρνητική πρωτιά, στις γυναίκες οι αυτοκτονίες παρουσίασαν εντυπωσιακή αύξηση κατά 104,8%.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Αττική ήταν η περιφέρεια με το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών το 2011 (35% των συνολικών θανάτων και συνολικά 172 περιστατικά. Ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία (53 αυτοκτονίες) η Κρήτη (37 αυτοκτονίες), η Δυτική Ελλάδα (36 αυτοκτονίες), η Θεσσαλία και η Πελοπόννησος (από 33 αυτοκτονίες).

Υπενθυμίζεται πως οι καταγεγραμμένες αυτοκτονίες είναι πολύ λιγότερες από όσες τελικά πραγματοποιούνται και πως δεν υπάρχουν στοιχεία για τις θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες (σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση «Κλίμακα») εκτιμάται ότι είναι 15-20 φορές περισσότερες από τις καταγεγραμμένες αυτοκτονίες.

Έρευνα σοκ της Unicef για τα παιδιά

Δραματικά είναι τα στοιχεία που αναφέρονται στην πραγματικότητα που βιώνουν χιλιάδες παιδιά στην Ελλάδα, όπως καταγράφονται σε σχετική έκθεση της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της Unicef. Στην έκθεση που έχει τίτλο «Η Κατάσταση των Παιδιών στην Ελλάδα 2013» και η οποία συντάχθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναφέρεται μεταξύ άλλων πως 597.000 παιδιά στη χώρα μας είναι φτωχά ή κοινωνικά αποκλεισμένα, ενώ 322.000 βιώνουν σοβαρή υλική αποστέρηση.

Πιο συγκεκριμένα, αναφέρονται τα εξής:

Αύξηση 9,1% των φτωχών ή αποκλεισμένων παιδιών

Σύμφωνα με στοιχεία του 2011, η παιδική φτώχεια ανέρχεται στο 23,7%, με παιδιά αυτής της κατηγορίας να ανέρχονται σε 465.000. Παράλληλα, ο δείκτης «φτώχεια ή κοινωνικός αποκλεισμός» για το 2011 αφορά 597.000 παιδιά (συνολικό ποσοστό 30,4%), που σημαίνει αύξηση κατά 9,1% από το 2010. Παράλληλα, εκτινάχθηκε ο αριθμός των παιδιών που διαβιούσαν σε «συνθήκες συσσώρευσης πολλαπλών μειονεξιών», δηλαδή σε νοικοκυριά που χαρακτηρίζονται από φτώχεια, από σοβαρή υλική αποστέρηση και από χαμηλή ένταση εργασίας: από 12.000 το 2010 έφτασαν στα 69.000 παιδιά το 2011, φτάνοντας σε ποσοστό 3,5%. Ταυτόχρονα, αυξήθηκε κατά 2,9% το ποσοστό των παιδιών που ζει σε νοικοκυριά, στα οποία δεν εργάζεται κανείς, φτάνοντας στο 9,2% το 2011.

Δυσκολεύονται να πληρώσουν τα πάγια έξοδα

Εξίσου δραματικές είναι οι συνθήκες διαβίωσης των οικογενειών που έχουν παιδιά. Μεταξύ άλλων, το 50,8% των νοικοκυριών αυτών δηλώνει αδυναμία πληρωμής μιας εβδομάδας διακοπών, το 37,2% δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στην πληρωμή πάγιων λογαριασμών, δόσεων πιστωτικών καρτών και δανείων, ενώ το 34,5% δηλώνει οικονομική αδυναμία αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών με παιδιά.

Παράλληλα, 322.000 παιδιά (ποσοστό 16,4% του συνόλου των ανηλίκων) διαβιοί σε νοικοκυριά με «σοβαρή υλική αποστέρηση», αριθμός αυξημένος κατά 89.000 άτομα ή ποσοστιαία αύξηση της τάξης του 38,2%, μεταξύ 2010 και 2011. Η αντίστοιχη ποσοστιαία αύξηση μεταξύ 2010 και 2011 για την ηλικιακή ομάδα 6 έως 11 φθάνει το 46,7%.

Ελλιπής διατροφή, θέρμανση, φροντίδα υγείας

Η φτώχεια έχει επίδραση και στο βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Ειδικότερα, το ποσοστό των νοικοκυριών με παιδιά κάτω από το όριο φτώχειας που δήλωνε αδυναμία για σωστή διατροφή (που να περιλαμβάνει κάθε δεύτερη ημέρα κρέας, ψάρι, κοτόπουλο ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας), ανέρχεται σε 44,3% για το 2011. Πρόκειται για υπερδιπλάσια αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, όπου το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 21,6%. Την ίδια ώρα, τα νοικοκυριά με εξαρτώμενα παιδιά που δηλώνουν οικονομική αδυναμία για ικανοποιητική θέρμανση έχουν αυξηθεί από 14,8% (το 2010) σε 19,3% (το 2011) –και τα φτωχά νοικοκυριά με εξαρτώμενα παιδιά από 37,1% σε 39,7% τα αντίστοιχα έτη. Ταυτόχρονα, οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν στο 6% του ΑΕΠ για το 2011 από το 7,4% το 2009, ενώ για τις νοσοκομειακές υπηρεσίες από το 3,6% σε 3% αντιστοίχως. Οι περιορισμοί αυτοί είναι δυνατό να επηρεάσουν ιδιαίτερα τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα: πλέον, το 10,1% δηλώνουν οικονομική αδυναμία για την κάλυψη ιατρικών εξετάσεων.

Εκτεθειμένα σε κινδύνους

Σύμφωνα με την έκθεση της Unicef, τα παιδιά στην Ελλάδα εμφανίζονται περισσότερο εκτεθειμένα σε κινδύνους από ατυχήματα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ο δείκτης θνησιμότητας από ατυχήματα που σχετίζονται με μεταφορές-μετακινήσεις για το 2010 στις ηλικίες 15-19 ετών ανερχόταν σε 17,8 ενώ ο μέσος όρος των χωρών της Ε.Ε. είναι μόλις 9,2.

Ανήλικοι παραβάτες

Η έκθεση αναφέρει πως η παραβατικότητα των ανηλίκων έχει αυξηθεί εντυπωσιακά, κυρίως μεταξύ των ετών 2010 και 2011, κατά 53,4%, ενώ στους δράστες ηλικίας 9-13 ετών η αύξηση φθάνει το 58%. Οι περισσότεροι ανήλικοι παραβάτες είναι αγόρια (87,1%), ενώ τα 2/3 είναι Έλληνες. Οι δράσεις τους αφορούν σε ποσοστό 72,2% κλοπές ή συναυτουργία σε αυτές. Περισσότερα καταγεγραμμένα περιστατικά παραβατικότητας ανηλίκων εντοπίζονται στην περιφέρεια παρά στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Προβληματισμός για την ιθαγένεια

Όπως σημειώνει η Unicef, η κατοχή ιθαγένειας αποτελεί κρίσιμο δικαίωμα για το παιδί, καθώς είναι προαπαιτούμενο για την άσκηση άλλων δικαιωμάτων ή για την απολαβή διαφόρων ευνοϊκών μέτρων, τόσο πριν όσο και μετά την ενηλικίωσή του. Η κρίση ως αντισυνταγματικού του Ν. 3838/2010, ο οποίος παρείχε τη δυνατότητα σε πολλά παιδιά που σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να ήταν ανιθαγενή να αποκτήσουν ιθαγένεια, και η αναμενόμενη τροποποίηση στον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, έχει ως αποτέλεσμα να εκφράζονται προβληματισμοί σχετικά με την πραγμάτωση του αναφερόμενου δικαιώματος.

Πληγή η ρατσιστική βία

Προβληματισμό και ανησυχία προκαλεί και η ετήσια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, η οποία κάνει λόγο για συνεχιζόμενα και κλιμακούμενα εγκλήματα ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα. Η Διεθνής Αμνηστία αναφέρεται ξεχωριστά στις δύο περσινές καταδίκες για τον βασανισμό μετανάστη εργάτη και τον αποκλεισμό παιδιών Ρομά από την εκπαίδευση, καταδίκες που περιγράφουν με μελανά χρώματα την έκρυθμη κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα. Η έκθεση αναφέρεται στην εμπλοκή ακροδεξιών συμμοριών με τα καταγεγραμμένα κρούσματα ρατσιστικής βίας, ενώ στην κατηγορία για τα εγκλήματα μίσους υπάρχουν δύο αναφορές για τη Χρυσή Αυγή.

Συγκεκριμένα, η μία αναφορά σχετίζεται με την έβδομη κατά σειρά αναβολή δίκης τριών Ελλήνων, μεταξύ των οποία και μίας υποψήφιας βουλευτού της Χρυσής Αυγής που κατηγορήθηκαν για τον ξυλοδαρμό τριών Αφγανών και το μαχαίρωμα ενός εξ αυτών το 2011. Η άλλη αναφορά σχετίζεται με την άρση ασυλίας δύο βουλευτών του κόμματος, οι οποίοι πρωταγωνίστησαν το περασμένο διάστημα σε επιδρομές σε πάγκους μεταναστών σε λαϊκές αγορές σε Ραφήνα και Μεσολόγγι.

Αλόγιστη χρήση βίας από τις διωκτικές αρχές

Στην έκθεση αναφορά γίνεται και για τον ιδιαίτερο ρόλο των διωκτικών Αρχών, οι οποίες είτε κάνουν υπερβολική και αλόγιστη χρήση βίας στις διαδηλώσεις, είτε βασανίζουν και κακομεταχειρίζουν τους πολίτες. Χαρακτηριστικά, γίνεται μνεία στον σοβαρό τραυματισμό του φωτορεπόρτερ Μάριου Λώλου, όταν αστυνομικός των ΜΑΤ δεν δίστασε να βγάλει το γκλομπ του και να του επιτεθεί χτυπώντας τον στο πίσω μέρος του κεφαλιού του.

Η δεύτερη περίπτωση που αναφέρεται είναι σχετικά με την υπερβολική χρήση χημικών από τα ΜΑΤ τον περασμένο Αύγουστο κατά τη διάρκεια ειρηνικής διαδήλωσης στις Σκουριές. Μάλιστα τότε υπήρξαν καταγγελίες για ρίψη λαστιχένιων σφαιρών και άλλων βολίδων πρόσκρουσης. Επίσης, στην έκθεση περιγράφονται τα επεισόδια κατά την πρεμιέρα του θεατρικού έργου «Corpus Christi», αλλά και η δίκη του δημοσιογράφου Κώστα Βαξεβάνη για δημοσίευση της λίστας Λαγκάρντ.

Βασανιστήρια και κακομεταχείριση ανθρώπων

Την ίδια ώρα, όπως αναφέρει ο οργανισμός, συνεχίστηκαν οι ισχυρισμοί για βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης εναντίον ατόμων, μεταξύ άλλων, μελών ευπαθών ομάδων, όπως μετανάστες και αιτούντες άσυλο που κρατούνταν σε κέντρα κράτησης. Συνεχίστηκαν τα συστημικά προβλήματα που οδηγούν στην ατιμωρησία, όπως η συχνή αποτυχία των αρχών να διεξάγουν άμεσες, πλήρεις και αμερόληπτες έρευνες και να διασφαλίζουν το δικαίωμα στην αποτελεσματική αποκατάσταση. Τον Ιανουάριο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι ο βιασμός με γκλομπ ενός παράτυπου μετανάστη από ακτοφύλακα τον Μάιο του 2011 ισοδυναμούσε με βασανιστήριο (Ζοντούλ κατά Ελλάδας).

Τον Μάρτιο το Μικτό Ορκωτό Εφετείο στην Αθήνα αθώωσε δύο αστυνομικούς που κατηγορούνταν για πρόκληση σωματικής βλάβης σύμφωνα με τη διάταξη κατά των βασανιστηρίων του Ποινικού Κώδικα εναντίον δύο προσφύγων στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα, στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 2004. Οι αστυνομικοί είχαν κριθεί ένοχοι σε πρώτο βαθμό.

Τον Οκτώβριο ήρθαν στο φως σοβαροί ισχυρισμοί για βασανιστήρια 15 αντιφασιστών διαδηλωτών από αστυνομικούς στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών στις 30 Σεπτεμβρίου. Υποστηρικτές των διαδηλωτών, που συνελήφθησαν την 1η Οκτωβρίου, κατήγγειλαν επίσης ότι και οι ίδιοι υποβλήθηκαν σε μεταχείριση ισοδύναμη με βασανιστήρια στη ΓΑΔΑ. Οι αρχές αρνήθηκαν τους ισχυρισμούς, αλλά ένας ανακριτής ζήτησε από τον Εισαγγελέα να ασκήσει ποινική δίωξη στους αστυνομικούς που είχαν εμπλακεί στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των διαδηλωτών.

Πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες

Μερικώς βελτιωμένα είναι τα στοιχεία χορήγησης ασύλου. «Η Ελλάδα έχει σημειώσει μικρή πρόοδο στη δημιουργία ενός δίκαιου και αποτελεσματικού συστήματος», σύμφωνα με την έκθεση. Βέβαια παρατηρούνται και κάποιες αδυναμίες: Στο τέλος της χρονιάς η νέα Αρχή Ασύλου δεν είχε ξεκινήσει ακόμα να επεξεργάζεται τις αιτήσεις για άσυλο λόγω σοβαρής έλλειψης προσωπικού. Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες άσυλο στην προσπάθειά τους να υποβάλουν τις αιτήσεις τους συνεχίστηκαν. Για παράδειγμα, στην Αστυνομική Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής στην Αθήνα καταχωρούνταν από τις αρχές μόνο περίπου 20 αιτήσεις την εβδομάδα.

Δεν τιμούν καθόλου τον πολιτισμό μας οι περιγραφές που ακολουθούν και προκύπτουν από την ενδελεχή έρευνα του Οργανισμού. Αιτούντες άσυλο και παράτυποι μετανάστες, περιλαμβανομένων ασυνόδευτων παιδιών, συνέχισαν να κρατούνται συστηματικά επί μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τον Απρίλιο θεσπίστηκε νέα νομοθετική διάταξη που επέτρεπε την κράτηση των παράτυπων μεταναστών και των αιτούντων άσυλο για λόγους όπως η υποψία ότι μεταφέρουν μολυσματικές ασθενείς, όπως ο ΗΙV. Η καταστολή των μεταναστών από την αστυνομία, που ξεκίνησε τον Αύγουστο, ήγειρε ανησυχίες σχετικά με τις διακρίσεις εις βάρος ατόμων λόγω της υποτιθέμενης εθνικότητάς τους και σχετικά με την ενδεχόμενη πυροδότηση της ξενοφοβίας.

Τον Οκτώβριο η τροποποίηση της νομοθεσίας σχετικά με τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου επέτρεπε στην αστυνομία να επεκτείνει τη μέγιστη τρίμηνη ή εξάμηνη περίοδο κράτησης ενός αιτούντος άσυλο σε επιπλέον 12 μήνες. Συνεχίστηκαν οι υποτυπώδεις συνθήκες σε διάφορα κέντρα κράτησης μεταναστών και σε αστυνομικά τμήματα όπου κρατούνταν αιτούντες άσυλο και παράτυποι μετανάστες. Οι συνθήκες στην εγκατάσταση κράτησης του Ελληνικού στην Αθήνα ήταν απάνθρωπες και εξευτελιστικές. Από τον Αύγουστο μέχρι και το τέλος του χρόνου πολλοί αιτούντες άσυλο και παράτυποι μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων πολλών Σύρων υπηκόων που διέφυγαν από τις συγκρούσεις εκεί, αναφέρθηκε ότι κρατούνταν σε πολύ κακές συνθήκες σε αστυνομικά τμήματα ή είχαν εγκαταλειφθεί χωρίς στέγη.

www.attikipress.gr