Τι προτείνει η Νέα Δημοκρατία για τις πλημμύρες

του Θοδωρή Καραουλάνη

Μετά την καταστροφική πλημμύρα στη Μάνδρα Αττικής, που στοίχισε τη ζωή σε 24 (μέχρι σήμερα γνωστούς) συνανθρώπους μας, υπήρξε έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον, αναλυτική κάλυψη από τα ΜΜΕ αλλά και πολιτική αντιπαράθεση, με σημεία αναφοράς τις τυχόν ευθύνες που υπάρχουν για τη συγκεκριμένη καταστροφή αλλά και γενικότερα για το ζήτημα της αντιπλημμυρικής προστασίας.

Μία από τις ενέργειες που έγιναν και δεν συνηθίζονται, είναι η πρωτοβουλία του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκου Μητσοτάκη να συγκροτήσει στις

16 Νοεμβρίου 2017 Πενταμελή Επιστημονική Επιτροπή για να διερευνήσει από τεχνική άποψη, σε προκαταρκτικό επίπεδο, την πρωτοφανή τραγωδία στη Δυτική Αττική.

Στόχος της Επιτροπής ήταν να εντοπίσει και να αναδείξει σε σύντομο διάστημα τα αίτια της καταστροφής και - κυρίως – να προτείνει συγκεκριμένες λύσεις και παρεμβάσεις στην ευρύτερη περιοχή για να αποτραπούν αντίστοιχες καταστροφές στο μέλλον. Η διατύπωση των απόψεων στηρίχθηκε σε υφιστάμενες πληροφορίες και στοιχεία που συλλέχθηκαν σχετικά με τη βροχόπτωση και τα χαρακτηριστικά της περιοχής, καθώς και στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2007/60/ΕΚ για τη διαχείριση πλημμυρών. Η διερεύνηση εστιάστηκε στην περιοχή της Μάνδρας, όπου παρουσιάστηκαν και τα μείζονα προβλήματα. Η Επιστημονική Επιτροπή συγκροτήθηκε από τους ειδικούς επιστήμονες:

Γιώργο Στασινό, Πρόεδρος του Τ.Ε.Ε.,Διονύση Γκούτη, μέλος του Δ.Σ. του ΓΕΩΤΕΕ,Αναστάσιο Στάμου, Καθηγητής Ε.Μ.Π., ειδικός στο σχεδιασμό υδραυλικών
έργων,Γιώργο Κάζο, μελετητής Αντιπλημμυρικών Έργων, καιΚωνσταντίνο Αραβώση, Αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Μ.Π., Σύμβουλος του
Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας σε θέματα Περιβάλλοντος.

Η Greenagenda, χωρίς να υιοθετεί τα περιεχόμενα της έκθεσης, θεωρεί ότι είναι μία πρώτη συνολική αποτίμηση του θέματος (η οποία βέβαια χρειάζεται εμβάθυνση και ανάλυση, αλλά κυρίως πράξεις) και καταγράφει όπως οφείλει, ως εξειδικευμένη ιστοσελίδα στα θέματα περιβάλλοντος, τόσο τις διαπιστώσεις όσο και τις προτάσεις που γίνονται, προκειμένου να προωθηθεί ο δημόσιος διάλογος στα θέματα αντιπλημμυρικής προστασίας αλλά και γενικότερα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Σημειώνεται ότι στην Τεχνική Έκθεση παρατίθενται οι απόψεις της Επιστημονικής Επιτροπής και όχι οι επίσημες θέσεις της ΝΔ, αν και θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να μας πληροφορούσε η αξιωματική αντιπολίτευση ποια από τα μέτρα πολιτικής που προτείνονται υιοθετεί.

Συνοπτικά στην τεχνική έκθεση της επιστημονικής επιτροπής της ΝΔ περιγράφονται το νομοθετικό πλαίσιο και η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, τα πιθανολογούμενα αίτια, οι επιπτώσεις της πλημμύρας και ο περιορισμός τους με μέτρα αλλά και προτάσεις για λύσεις και παρεμβάσεις τόσο για τη Μάνδρα όσο και γενικότερα για την Αττική, που μπορούν να αποτελέσουν έναυσμα για αντίστοιχες δράσεις σε όλη τη χώρα.

Αναλυτικά, η σύνοψη των συμπερασμάτων έχει ως εξής:

1. Το νομοθετικό πλαίσιο και η υφιστάμενη κατάσταση
1. Η Οδηγiα 2007/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσπίζει ένα πλαίσιο για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα.
2. Σύμφωνα με την Οδηγiα, θα πρέπει σε όλα τα κράτη να καταρτιστούν Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) σε επίπεδο Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού, ώστε κάθε κράτος να είναι σε θέση να εκτιμήσει την έκταση των πλημμυρών στην περιοχή ευθύνης του, να προβλέψει τις καταστροφές που ενδέχεται να συμβούν και να λάβει όλα τα μέτρα για τον μετριασμό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις πλημμύρες.
3. Οι πληγείσες περιοχές περιγράφονται στο ΣΔΚΠ των Λεκανών Απορροής των Υδατικών Διαμερισμάτων Αττικής (GR06), Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (GR07) & Νήσων Αιγαίου (GR14) (Βορείου και Νοτίου Αιγαίου)» που εκπονήθηκε το 2017. Ανήκουν στις Ζώνες δυνητικά υψηλού κινδύνου πλημμύρας (ΖΔΥΚΠ) και ειδικότερα στις χαμηλές ζώνες Μεγάρων - Ν. Περάμου (GR06RAK0004) και Ασπροπύργου -Ελευσίνας (GR06RAK0005). Αυτό το ΣΔΚΠ είναι αναρτημένο σε ειδική ιστοσελίδα του ΥΠΕΝ και βρίσκεται
σε διαβούλευση.
4. Τα δύο κύρια ρέματα που διασχίζουν την περιοχή της Μάνδρας είναι (1) το ρέμα (ρ.) Σούρες, και (2) το ρ. Αγίας Αικατερίνης. Τα κύρια χαρακτηριστικά των ρεμάτων αυτών είναι:
(1) η αλλοίωση της μορφολογίας τους, εξαιτίας της μεγάλης κατασκευαστικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή,
(2) η εμφάνιση προβλημάτων αντιπλημμυρικής προστασίας σε αρκετά τμήματα των ρεμάτων, όπου η διατομή τους είναι ανεπαρκής ή και ανύπαρκτη, και
(3) τα μικρά τεχνικά έργα για τη διάβαση των πεζών στις θέσεις διασταύρωσης των ρεμάτων με πολλούς δρόμους, τα οποία είναι ανεπαρκή για την διέλευση των απορροών.
Το αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η παρεμπόδιση της απορροής των επιφανειακών νερών προς τα κατάντη, με συνέπεια να πλημμυρίζει συχνά η περιοχή, να προκαλούνται με υψηλή συχνότητα ζημιές στις παραχειμάρριες ιδιοκτησίες και σημαντική όχληση στις δραστηριότητες της περιοχής.
5. Στην ευρύτερη περιοχή έχουν πραγματοποιηθεί αντιπλημμυρικά έργα, η κατασκευή των οποίων συνδέεται με τα μεγάλα έργα οδοποιίας. Τα έργα αυτά είχαν ως κύριο στόχο να προστατεύσουν τα μεγάλα αυτά συγκοινωνιακά έργα και δεν αποτελούν απόρροια μεθοδικού αντιπλημμυρικού σχεδιασμού για την περιοχή. Σε κάθε περίπτωση, βελτιώνουν την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής, η οποία όμως παραμένει ατελής.
6. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αντιπλημμυρικής προστασίας, εκπονήθηκε η «Μελέτη Εκτροπής Χειμάρρου Αγ. Αικατερίνης και Διευθέτησης Χειμάρρου Σούρες Θριασίου Πεδίου» για τη διαστασιολόγηση και κατασκευή των απαιτούμενων έργων διευθέτησης των χειμάρρων, που περιλαμβάνουν κυρίως (1) τη διευθέτηση του ρ. Σούρες και (2) την εκτροπή τμήματος του ρ. Αγίας Αικατερίνης προς το ρ. Σούρες. Οι περιβαλλοντικοί όροι της μελέτης έχουν εγκριθεί τον Ιούλιο του 2014 και έχουν καθοριστεί οι οριογραμμές τον Ιανουάριο του 2016. Το έργο αυτό δεν έχει κατασκευασθεί.
7. Τα πλημμυρικά φαινόμενα που εκδηλώθηκαν εντός του οικισμού της Μάνδρας συνδέονται άμεσα με (1) την τοπική αποψίλωση - εκχέρσωση σε περιοχές των ορεινών όγκων, και (2) την έλλειψη των απαραίτητων έργων ανάσχεσης στις ορεινές εκτάσεις, όπως π.χ. φράγματα ανάσχεσης και συγκράτησης φερτών, τοποθέτηση κορμών-φραγμάτων και ενέργειες αναδάσωσης.

2. Η πλημμύρα του Νοεμβρίου 2017, τα πιθανολογούμενα αίτια, οι επιπτώσεις της και ο περιορισμός τους με μέτρα
1. Η βροχόπτωση στο Όρος Πατέρας χαρακτηρίστηκε ως ισχυρή και καταστρεπτική. Η πλημμύρα στη Μάνδρα εκτιμήθηκε ότι είχε περίοδο επαναφοράς τουλάχιστον 100 ετών ή και μεγαλύτερη, δηλ. πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό πλημμυρικό γεγονός που δεν είναι συνηθισμένο.
2. Τα αίτια της πλημμύρας ήταν τα ακόλουθα:
I. Η έλλειψη των απαραίτητων έργων ανάσχεσης στις ορεινές εκτάσεις, όπως π.χ. φράγματα ανάσχεσης και συγκράτησης φερτών, κορμοδέματα και κορμοπλέγματα, σε συνδυασμό με τις μεγάλες κλίσεις του υφιστάμενου υδρογραφικού δικτύου των λεκανών απορροής που δέχθηκαν την έντονη βροχόπτωση και οδήγησαν εξαιρετικά γρήγορα τα νερά στα ρέματα της περιοχής.
II. Τα ατελή έργα αντιπλημμυρικής προστασίας στην περιοχή των οικισμών, σε συνδυασμό με την ασυνέχεια, τη μείωση των διατομών ή και την κατάργηση των κύριων ρεμάτων, εξαιτίας π.χ. επιχωματώσεων, καταπατήσεων ή μη-ορθολογικής δόμησης.
III. Τα χαρακτηριστικά της βροχόπτωσης, που χαρακτηρίστηκε ως ισχυρή και καταστρεπτική.
3. Οι δυνητικές επιπτώσεις από την πλημμύρα αναλύονται σε 4 κατηγορίες: (1) στον πληθυσμό, (2) οικονομικές, (3) περιβαλλοντικές και (4) πολιτιστικές. Οι επιπτώσεις στον πληθυσμό έχουν προτεραιότητα, και ειδικότερα αυτές που αφορούν την ανθρώπινη ζωή. Στο συγκεκριμένο πλημμυρικό επεισόδιο υπήρξε απώλεια σε ανθρώπινες ζωές, γεγονός που επισκιάζει όλα τα υπόλοιπα. Όμως, σημαντικότατες ήταν οι επιπτώσεις και στις υπόλοιπες κατηγορίες και ιδιαίτερα στις οικονομικές δραστηριότητες.
4. Οι επιπτώσεις της πλημμύρας είναι σημαντικά μικρότερες, όταν γίνεται ορθή διαχείρισή της με κατάλληλα μέτρα που αφορούν τα ακόλουθα: (1) Πρόληψη, (2) Προστασία, (3) Ετοιμότητα, και (4) Αποκατάσταση (ατομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και άλλες μορφές αποκατάστασης).

3. Προτάσεις για λύσεις και παρεμβάσεις
Στη διατύπωση των προτάσεων έχει προτεραιότητα η ασφάλεια των πολιτών, με βάση την οποία προτείνεται η άμεση ολοκλήρωση των ακολούθων έργων και ενεργειών:

1. Τα απαιτούμενα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας στην περιοχή των οικισμών. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνουν άμεσα οι ενέργειες για τη μείωση του υφιστάμενου υψηλού κινδύνου σε περίπτωση επανάληψης του φαινομένου, όπως π.χ. η απομάκρυνση των επιχωματώσεων, ο καθαρισμός της κοίτης των ρεμάτων, η αποκατάσταση των κατασκευών και υποδομών που έχουν υποστεί βλάβες κ.α. Τονίζεται η ανάγκη αντιμετώπισης των προβλημάτων υγιεινής εξαιτίας της προκληθείσας υποβάθμισης της ποιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης.

2. Τα απαραίτητα έργα ανάσχεσης στις ορεινές εκτάσεις, όπως π.χ. φράγματα ανάσχεσης και συγκράτησης φερτών, κορμοδέματα και κορμοπλέγματα. Τα έργα αυτά χαρακτηρίζονται ως επείγοντα, οπότε συνιστάται να εξεταστεί η δυνατότητα πραγματοποίησής τους με διαδικασίες «επείγοντος» (fast-track), χωρίς καθυστερήσεις, στο πλαίσιο της νομοθεσίας, ώστε να αποδοθούν στο κοινωνικό σύνολο σε σύντομο διάστημα.

3. Τα συνιστώμενα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας με την ενίσχυση και οργάνωση της κατάλληλης πολιτικής προστασίας για να μην υπάρχουν ανθρώπινες απώλειες.
Σε αυτά περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:
✓ Η υλοποίηση όλων των ενεργειών που προβλέπονται στα Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης, σύμφωνα με το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας «Ξενοκράτης» (ν. 3013/2002, ΥΑ 1299/7-4-2003) και το πρόσφατο έγγραφο 7742/1-11-2017 της ΓΓΠΠ για τις πλημμύρες.
✓ Η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού Επιχειρησιακού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης Πλημμυρών με τη χρήση σύγχρονων επιστημονικών μεθόδων πρόβλεψης, μέτρησης-καταγραφής, και μαθηματικών μοντέλων υδρολογίας και υδραυλικής (διόδευσης πλημμύρας).
✓ Η οργάνωση δράσεων εκπαίδευσης-ενημέρωσης των πολιτών, αλλά και των τοπικών Αρχών, σε θέματα αντιμετώπισης πλημμυρών, ιδιαίτερα στις πληγείσες περιοχές, καθώς και σε όσες περιοχές κρίνεται ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
Επίσης, προτείνονται τα ακόλουθα:
1. Στοχευμένος αντιπλημμυρικός σχεδιασμός για την ευρύτερη περιοχή, ο οποίος θα εντοπίσει και θα ιεραρχήσει τυχόντα επιπλέον έργα, τόσο στην
ορεινή όσο και στην πεδινή ζώνη.
2. Εφαρμογή των Μέτρων που προβλέπονται στα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας, ιδιαίτερα αυτών που αφορούν εξειδικευμένες δράσεις στις περιοχές που επλήγησαν.
3. Αναβάθμιση της Εθνικής Τράπεζας Υδρολογικής και Μετεωρολογικής Πληροφορίας (ΕΤΥΜΠ – ΥΠΕΝ/ΕΓΥ), η οποία πρέπει να αποτελέσει την ενοποιημένη βάση που θα συγκεντρώνει τα πλέον έγκυρα και πρόσφατα υδρομετεωρολογικά στοιχεία, από όλους τους Φορείς, με επαρκή χωρική κάλυψη.
Τέλος, συνιστάται η πραγματοποίηση άμεσων ενεργειών για την επίλυση των
διαφόρων χρόνιων προβλημάτων της χώρας που συμβάλλουν, καθένα με τον τρόπο του, σε τραγικά αποτελέσματα. Τέτοια είναι:
✓ Η γραφειοκρατία που εμποδίζει την ταχεία εξέλιξη των διαδικασιών που σχετίζονται με την παραγωγή έργων. Ειδικότερα, τονίζεται η δυσκολία με την οποία παράγονται οι τεχνικές μελέτες στη χώρα μας, από τη στιγμή που ανακύπτει το πρόβλημα που πρέπει να μελετηθεί μέχρι τη στιγμή που θα «ωριμάσει» ώστε να κατασκευασθούν τα σχετικά τεχνικά έργα. Οι καθυστερήσεις είναι πολύ μεγάλες και οφείλονται κυρίως στις καθυστερήσεις της δημόσιας διοίκησης στην έκδοση εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων.
✓ Ο μη-ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός, ο οποίος στις συνήθεις περιπτώσεις στον ελληνικό χώρο ακολουθεί την ανάπτυξη και δεν προηγείται αυτής. Τα ρέματα καλύπτονται για τη δημιουργία δρόμων, προβλέποντας στην καλύτερη περίπτωση κάποιο τεχνικό έργο διόδευσης της ροής που συνέρεε στο ρέμα αυτό.
✓ Η πολυδαίδαλη νομοθεσία, η οποία δεν διευκολύνει την απλή και γρήγορη επίλυση των θεμάτων που ανακύπτουν.
✓ Η ευθυνοφοβία, που οδηγεί στην αποφυγή λύσης ενός θέματος, ενόψει ενδεχόμενης κατηγορίας από κάποιον που θίγεται, έστω και καταχρηστικά.
✓ Η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατικών φορέων.
✓ Η προχειρότητα στην αντιμετώπιση των θεμάτων. Συνήθως, τα προβλήματα αντιμετωπίζονται τοπικά και αποσπασματικά χωρίς συνολικό σχεδιασμό.
✓ Τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, ιδίως σχετικά με την ιδιοκτησία και τη χρήση της γης.
✓ Η ανεπαρκής περιβαλλοντική εκπαίδευση και συνείδηση, με αποτέλεσμα να παραβιάζονται οι νόμοι της φύσης, άλλοτε από αδιαφορία, άλλοτε από μικροσυμφέροντα, χωρίς συνειδητοποίηση ότι τελικά κάθε πολίτης θα θιγεί από την αντίδραση της φύσης.
✓ Η έλλειψη εκπαίδευσης των πολιτών για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

Πέρα από τα συνοπτικά αυτά αποτελέσματα, η επιστημονική έρευνα της ΝΔ περιέχει πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία στα αναλυτικά της κεφάλαια. Μπορείτε να τη διαβάσετε στο συνημμένο αρχείο, ΕΔΩ.