Ο συνεργατικός πιστωτικός τομέας στην Κύπρο

Ο συνεργατικός πιστωτικός τομέας στην Κύπρο: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον

Βασικός στόχος της μελέτης αυτής είναι η αξιολόγηση της πορείας του Συνεργατικού Πιστωτικού Κινήματος και η κατάθεση συγκεκριμένων εισηγήσεων για την περαιτέρω πορεία του. Σημειώνεται ότι το 2013 είχε συντριβεί ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Κύπρου.

Η Λαϊκή Τράπεζα

έχει κλείσει και οι δύο άλλες μεγάλες πρώην κυπριακές τράπεζες, Τράπεζα Κύπρου και Ελληνική Τράπεζα, ανήκουν ως επί το πλείστον σε ξένους επενδυτές. Η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα (ΣΚΤ) είναι το μοναδικό καθαρά κυπριακό τραπεζικό ίδρυμα που έχει απομείνει.

Ο Συνεργατισμός αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της κυπριακής οικονομίας για περισσότερο από 100 χρόνια. Διαχρονικά ο Συνεργατισμός διατηρεί ένα τοπικό και κοινωνικό χαρακτήρα ενώ ταυτόχρονα είναι καθοριστικής σημασίας για το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου. Η ΣΚΤ κατέχει σήμερα το 19% της αγοράς και το 42% των εγχώριων καταθέσεων και έχει διαθέσιμη ρευστότητα ύψους €3,97 δις, χωρίς καμία εξάρτηση από τον ELA.

Επισημαίνεται ότι υπήρχαν ατασθαλίες και κακοδιαχείριση στους κόλπους του Συνεργατισμού, κυρίως εξ αιτίας ανεπαρκούς διοίκησης και εποπτείας. Σκάνδαλα εκατομμυρίων είναι ήδη υπό διερεύνηση και αναμένεται να επιβληθούν ποινές. Τα φαινόμενα αυτά μετά την αναδιάρθρωση έχουν εκλείψει, ή τουλάχιστον μειωθεί σημαντικά, αφού ο Συνεργατισμός σήμερα υπόκειται σε αυστηρή και πολυεπίπεδη εποπτεία. Σημειώνεται ότι ενώ υπήρχαν κακοδιαχείριση και ατασθαλίες στον Συνεργατικό Πιστωτικό Τομέα, τα συναφή δεδομένα στις τράπεζες ήταν ασύγκριτα δυσμενέστερα.

Από το 2014 εφαρμόζεται με επιτυχία το Σχέδιο Αναδιάρθρωσης του Συνεργατισμού και οι βελτιώσεις σε αρκετούς τομείς λειτουργίας είναι αισθητές. Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, η πρόοδος που επιτεύχθηκε στις αναδιαρθρώσεις καθώς και η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ταυτόχρονα όμως γίνονται ενέργειες που παραπέμπουν σε συμπόρευση με τις άλλες εμπορικές τράπεζες. Ως αποτέλεσμα ο Συνεργατισμός μπορεί να απολέσει μέρος του τοπικού και κοινωνικού του χαρακτήρα - τον ακρογωνιαίο λίθο στην επιτυχία του κινήματος. Παράλληλα, ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσει ένα μεγάλο μερίδιο της αγοράς που κατείχε εδώ και χρόνια.

Το σχέδιο αναδιάρθρωσης συμπεριλάμβανε επίσης ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατισμού. Το κράτος, με την παραχώρηση του κρατικού ομόλογου €1,5 δις και το Ειδικό Ταμείο Ανακεφαλαιοποίησης με επιπρόσθετη ένεση ρευστότητας €175 εκατ. είναι πλέον οι κύριοι μέτοχοι και ιδιοκτήτες της ΣΚΤ με συνολικό ποσοστό ιδιοκτησίας πέραν του 99%. Οι παλαιοί μέτοχοι/μέλη παραμερίστηκαν αφού έμειναν με το ασήμαντο μερίδιο ιδιοκτησίας κάτω του 1% (0,77%).

Ο τρόπος που έγινε η ανακεφαλαιοποίηση οδήγησε στην ανατροπή της ιδιοκτησιακής δομής του Συνεργατισμού. Είναι σημαντικό να εξεταστούν σφαιρικά όλα τα δεδομένα, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η ανακεφαλαιοποίηση καθώς και το τίμημα. Το κράτος στήριξε τη χρεοκοπημένη Λαϊκή Τράπεζα χωρίς να απαιτήσει ως αντάλλαγμα οποιονδήποτε μερίδιο ιδιοκτησίας. Στην περίπτωση του Συνεργατισμού επιβλήθηκε ο όρος αυτός. Ουδέποτε παρουσιάστηκε οποιοδήποτε στοιχείο για το πως καθορίστηκε η εκτίμηση της αξίας του Συνεργατισμού και ότι το €1,5 δις που κατέβαλε το κράτος ήταν όντως αντιπροσωπευτικό για το 99% της ιδιοκτησίας της ΣΚΤ. Πέραν τούτου, το κράτος θα μπορούσε να πάρει μικρότερο μέρος της ιδιοκτησίας του Οργανισμού π.χ. 30% ή ακόμα και 50%.

Επιπρόσθετα, αγνοήθηκε παντελώς ότι το κράτος (κεντρική κυβέρνηση και άλλοι κρατικοί φορείς) χρωστούσαν στον Συνεργατισμό συνολικά περίπου €2 δις και ότι αρκετά από τα εν λόγω δάνεια ήταν μη εξυπηρετούμενα. Ακόμη και να γινόταν μια μορφή συμψηφισμού δάνειων, το κράτος θα συνέχιζε να χρωστά στον Συνεργατισμό περίπου €500 εκατ. Όμως κανένα σενάριο συμψηφισμού δάνειων μεταξύ του Συνεργατισμού και του κράτους δεν λήφθηκε υπ’ όψιν. Υπογραμμίζεται συναφώς ότι ο Συνεργατισμός για χρόνια δανείζει το κράτος με επιτόκιο 1,5%. Όταν όμως χρειάστηκε ο Συνεργατισμός να δανεισθεί η κυβέρνηση επέβαλε επιτόκιο 10%.

Η Βουλή ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία το νομοσχέδιο στήριξης του Συνεργατισμού κάτω από απειλές κουρέματος καταθέσεων, παραβλέποντας όμως ότι η κρατικοποίηση του Συνεργατισμού θα προκαλούσε την αντίδραση της Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ. Στην ουσία μόνοι μας δημιουργήσαμε το πρόβλημα και την ανάγκη για από-κρατικοποίηση και ιδιωτικοποίηση του Συνεργατισμού.

Στην παρούσα συγκυρία ο στόχος της κυβέρνησης είναι να προχωρήσει στην ιδιωτικοποίηση τουλάχιστον 75% του καταβληθέντος μετοχικού κεφαλαίου της ΣΚΤ. Με τον σημαντικό ρόλο που κατέχει πλέον η ΣΚΤ, ως το μοναδικό καθαρά κυπριακό τραπεζικό ίδρυμα, είναι σημαντικό να αξιολογηθούν εναλλακτικές προτάσεις εφ’ όσον η ιδιωτικοποίηση του Οργανισμού θα πλήξει το δημόσιον συμφέρον.

Η κυβέρνηση έχει ήδη τροχιοδρομήσει την ιδιωτικοποίηση της ΣΚΤ, αφού μέχρι τον Ιούνιο του 2020 πρέπει να συμμορφωθεί με τις οδηγίες της Διεύθυνσης Ανταγωνισμού και να αποκρατικοποιήσει τουλάχιστον το 75% του μεριδίου του κράτους. Το ενημερωτικό δελτίο (Prospectus) έχει ήδη κατατεθεί στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Το κοινό θα μπορεί να διεκδικήσει μόνο το 25% των προσφερόμενων μετοχών ενώ το υπόλοιπο 75% των προσφερόμενων μετοχών προορίζεται συγκεκριμένα για «δυνητικούς επενδυτές».

Λαμβάνοντας υπ όψιν τι πραγματικά έχει απομείνει από το «Κοινό Κυπρίων», σήμα κατατεθέν της μεγαλύτερης κυπριακής τράπεζας, εύλογα δημιουργούνται αμφιβολίες κατά πόσον η εξεύρεση ξένων επενδυτών ήταν όντως η «σωτήρια λύση» για το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου. Ο Συνεργατισμός είναι το μοναδικό καθαρά κυπριακό τραπεζικό ίδρυμα που έχει απομείνει στην Κύπρο. Η παραχώρηση και του Συνεργατισμού σε ξένα-ιδιωτικά συμφέροντα εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους με αρνητικές συνέπειες για το μέλλον του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου.

Το κράτος σκοπεύει να ιδιωτικοποιήσει τη ΣΚΤ έτσι ώστε να εισπράξει την χρηματοδότηση €1,675 δις που έχει παραχωρήσει. Με τον ίδιο ζήλο οφείλει και η ΣΚΤ να απαιτήσει να εισπράξει τα €2 δις από το κράτος και διάφορους κρατικούς φορείς. Επίσης, γίνονται συντονισμένες προσπάθειες για πώληση της ακίνητης περιουσίας και των εμπορικών δραστηριοτήτων του Συνεργατισμού, ενώ το κράτος δεν παρουσιάζει το ίδιο ενδιαφέρον στην εξεύρεση πόρων έτσι ώστε να αποπληρώσει τα €2 δις οφειλές προς τη ΣΚΤ.

Προτείνεται η παγοποίηση των σχεδίων ιδιωτικοποίησης της ΣΚΤ για τουλάχιστον 5 χρόνια, τουλάχιστον μέχρι να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια αποκατάστασης και επιστροφής των μετοχών αυτών στους 400.000 μέλη-συνεργατιστές-μετόχους-καταθέτες. Η Βουλή πρέπει να αντιληφθεί ότι το νομοσχέδιο στήριξης του Συνεργατισμού δημιούργησε την ανάγκη για από-κρατικοποίηση, οδηγώντας σε μονόδρομο ιδιωτικοποίησης. Η λύση που προτείνουμε βασίζεται στον συμψηφισμό των κρατικών οφειλών προς τον Συνεργατισμό. Η θέση «άλλο το ένα δάνειο άλλο το άλλο…» δεν ευσταθεί. Το κράτος μπορεί να δανειστεί για να αποπληρώσει πρώτα τις υποχρεώσεις του έναντι του Συνεργατισμού, και η ΣΚΤ να επιστρέψει την κρατική χρηματοδότηση.

Καταληκτικά, επαναλαμβάνεται ότι η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα είναι το τελευταίο εναπομείναν καθαρά κυπριακό τραπεζικό ίδρυμα. Κατέχει μια καθοριστικής σημασίας θέση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας και επιβάλλεται η διατήρηση της ως μια καθαρά κυπριακή τράπεζα με τον ιδιαίτερό της χαρακτήρα.

Κείμενο πολιτικής 3/2016 25/10/2016

Συνοπτική περιγραφή: Ανδρέας Θεοφάνους, Νεόφυτος Επαμεινώνδας