Γιατί η Ευρώπη δεν ξοδεύει τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την Ουκρανία

Η Ευρώπη χρειάζεται χρήματα για να στηρίξει την Ουκρανία, γιατί διστάζει να ξοδέψει τα ρωσικά; Είναι ο τίτλος της ανάλυσης του CNN και αναφέρεται στο πάγωμα περιουσιακών στοιχείων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας ύψους περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων που «κάθονται» στην ΕΕ ως μέρος των σκληρών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως απάντηση στον πόλεμο.

Μετά

την πλήρους κλίμακας εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία το 2022, η Δύση, με πρωτοστάτη την ΕΕ και τις ΗΠΑ, προχώρησαν στο πάγωμα περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας ως μέρος των σκληρών κυρώσεων που της επιβλήθηκαν ως απάντηση στον πόλεμο.

Τρία χρόνια μετά, καθώς ο πόλεμος συνεχίζει να καταστρέφει την Ουκρανία, πολλοί αναρωτιούνται γιατί η ΕΕ δεν εξιοποιεί αυτά τα κατεψυγμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για να βοηθήσει την Ουκρανία, τόσο στη στρατιωτική της άμυνα όσο και στην ανοικοδόμηση της χώρας; Το ζήτημα είναι περίπλοκο και υπάρχουν νομικές και ηθικές προκλήσεις, όπως σημειώνει η ανάλυση του αμερικανικού μέσου.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αφήσει στην Ευρώπη έναν βαρύ λογαριασμό: σχεδόν 122 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεση βοήθεια, και περισσότερα ακόμα δισεκατομμύρια που διοχετεύτηκαν στους στρατούς και την αμυντική βιομηχανία της ηπείρου τονίζει το CNN.

Αλλά το μπλοκ έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να βάλει χέρι στα 229 δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που «κάθονται» στην ΕΕ και έχουν παγώσει μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία το 2022.

Την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο, οι Γάλλοι νομοθέτες πέρασαν ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα που καλεί την κυβέρνησή τους να χρησιμοποιήσει τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη «χρηματοδότηση της στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία και την ανοικοδόμησή της» – συγκεκριμένα, τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία και όχι μόνο τους τόκους που αυτά αποφέρουν.

Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και ο Καναδάς έχουν ήδη θεσπίσει νόμους που εξουσιοδοτούν τις κυβερνήσεις να κατάσχουν τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.

Κάποια πρόοδος σε αυτό το μέτωπο σημειώθηκε την περασμένη εβδομάδα, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησε σε ένα ψήφισμα για την κατάσχεση των ρωσικών δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων για την «άμυνα και την ανοικοδόμηση» της Ουκρανίας. Το κείμενο του ψηφίσματος δεν έχει ακόμη ψηφιστεί από τους ευρωβουλευτές.

Η ΕΕ χρησιμοποιεί ήδη τους τόκους από τα δεσμευμένα κεφάλαια για να στηρίξει δάνεια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων προς την Ουκρανία. Αλλά οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παραμένουν διστακτικές ως προς την κατάσχεση των κεφαλαίων. Η δήλωση του πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ στις 15 Μαρτίου ήταν χαρακτηριστική: «είναι ένα περίπλοκο ζήτημα».

Οι ανησυχίες είναι διττές: οικονομικές και νομικές.

«Δεν αγγίζουμε αυτά τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία», ξεκαθάρισε η εκπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης στους δημοσιογράφους την περασμένη Τετάρτη, προειδοποιώντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο, αποθαρρύνοντας τις ξένες επενδύσεις στην Ευρώπη, παρότι η γαλλική κυβέρνηση εξετάζει νομικές οδούς για τη χρήση των κεφαλαίων.

Μια χώρα όπως η Κίνα, που γνωρίζει ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ευρωπαϊκές κυρώσεις αν εισέβαλε στην Ταϊβάν, μπορεί να διστάσει να τοποθετήσει κεφάλαια στην περιοχή, λέει το επιχείρημα.

Πράγματι, η Ρωσία εδώ και χρόνια μετακινεί τα επίσημα κεφάλαιά της εκτός των ΗΠΑ, προφανώς φοβούμενη τις επιπτώσεις από τις επιθέσεις της στην Ουκρανία και τη Γεωργία.

Υπάρχει προηγούμενο για αυτού του είδους τις ενέργειες των ΗΠΑ. Κατάσχεσαν γερμανικά περιουσιακά στοιχεία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και αφγανικά και ιρακινά περιουσιακά στοιχεία, δήλωσε η καθηγήτρια Ολένα Χάβριλτσουκ, οικονομολόγος στο πανεπιστήμιο Panthéon-Sorbonne του Παρισιού, προσθέτοντας ότι η Μόσχα δεν είχε τον ίδιο φόβο για την Ευρώπη.

Τα τελευταία χρόνια, οι κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης έχουν εκφράσει την ανησυχία τους (χρησιμοποιώντας διπλωματική γλώσσα) ότι η κατάσχεση ξένων κεφαλαίων θα μπορούσε να «βλάψει το ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα», δήλωσε η Χάβριλτσουκ στο CNN.

Αλλά η συνεχιζόμενη στήριξη της Ουκρανίας θα συνεχίσει να κοστίζει χρήματα στην Ευρώπη – και οι τόκοι από τα ρωσικά κεφάλαια δεν φτάνουν.

Νομικές ανησυχίες

Ο νομικός δισταγμός της Ευρώπης απέναντι στην κατάσχεση, αντί απλώς στο πάγωμα, των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων βασίζεται σε μια θεμελιώδη αρχή του διεθνούς δικαίου: την ασυλία των κρατικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό από κατάσχεση.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν / REUTERS / Maxim Shemetov / Pool / File Photo

Με περίπου τα 2/3 όλων των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων να βρίσκονται στην ΕΕ, το διακύβευμα –και τα πιθανά οφέλη– είναι πολύ υψηλότερα για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από ό,τι για τις ΗΠΑ.

Ο Φρεντερίκ Ντοπάν, καθηγητής δημόσιου διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν στο Βέλγιο, παρατήρησε στο CNN ότι η διστακτικότητα της Ευρώπης οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη ιστορικού προηγούμενου.

Μετά τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια ηττημένη Γερμανία αναγκάστηκε να πληρώσει αποζημιώσεις μέσω διεθνών συνθηκών. Αλλά με τη Μόσχα να μην συζητά ούτε μια εκεχειρία 30 ημερών, οποιαδήποτε τέτοια μεταπολεμική συμφωνία με τη Ρωσία είναι μια μακρινή προοπτική, είπε ο Ντοπάν.

Έτσι, το ερώτημα για τους δυτικούς ιθύνοντες για την Ουκρανία είναι: «Μπορούμε πραγματικά να έχουμε μια συμφωνία για τις αποζημιώσεις πριν καν συνάψουμε μια συνθήκη ειρήνης;»

«Θα ήταν μια καινοτομία», πρόσθεσε, ακόμα κι αν τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Κράτη όπως το Βέλγιο, το οποίο κατέχει τη μερίδα του λέοντος των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων (περίπου 193 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Νομοθετικών Ιδεών, μια ουκρανική δεξαμενή σκέψης), παραμένουν αμφίβολα, και η υποστήριξη από οικονομικές δυνάμεις όπως η Γερμανία θα ήταν απαραίτητη για ευρύτερη ευρωπαϊκή αποδοχή.

Οποιαδήποτε δράση σε επίπεδο ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν σίγουρα την ομόφωνη συναίνεση των κρατών μελών, ένα απίθανο αποτέλεσμα, δεδομένης της υποστήριξης της ουγγρικής και της σλοβακικής κυβέρνησης στη Ρωσία.

Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν ήλπιζαν να χρησιμοποιήσουν τα παγωμένα κεφάλαια της Ρωσίας ως μοχλό πίεσης στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, αναγκάζοντας τον Πούτιν να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Με τα ενθουσιώδη ανοίγματα του Ντόναλντ Τραμπ προς τη Μόσχα και τις πρώτες κινήσεις προς μια ειρηνευτική συμφωνία μετά από τρία χρόνια μαχών, μια ευρωπαϊκή κατάσχεση των μετρητών της Ρωσίας είναι πιο πιθανό να καταστρέψει παρά να βοηθήσει τις διαπραγματεύσεις.

Προς το παρόν, το «κομπόδεμα» της Μόσχας μοιάζει ασφαλές εκτός ευρωπαϊκών πορτοφολιών.

 

To άρθρο Γιατί η Ευρώπη δεν ξοδεύει τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την Ουκρανία δημοσιεύτηκε στο NewsIT .