Το ευρωπαϊκό σχέδιο για ένα μετα-λαϊκιστικό μέλλον

Οι ηγέτες της ηπείρου διερευνούν τρόπους για να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στην ΕΕ, στον απόηχο των ολλανδικών εκλογών, γράφει ο Simon Nixon.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πήραν μια ανάσα ανακούφισης την περασμένη εβδομάδα, όταν οι Ολλανδοί ψηφοφόροι αρνήθηκαν στο ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα με επικεφαλής τον Γκέερτ Βίλντερς την εκλογική επανάσταση που πολλοί φοβούνταν. Αντ' αυτού, το φιλελεύθερο συντηρητικό κόμμα του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε ήρθε πρώτο, αν και το μερίδιό τους στις έδρες στο κοινοβούλιο των 150 μελών μειώθηκε κατά οκτώ, στις 33.

Και ενώ ο Ρούτε σίγουρα στράφηκε προς τα δεξιά στην εκστρατεία του για να αντιμετωπίσει την πρόκληση του Βίλντερς, ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν τα απρόσμενα μεγάλη κέρδη των δύο σταθερά φιλοευρωπαϊκών κομμάτων του κέντρου και της κεντροαριστεράς.

Κάτι παρόμοιο φαίνεται να συμβαίνει στη Γαλλία και στη Γερμανία: Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη στους ακροδεξιούς λαϊκιστές βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία, ενώ η υποστήριξη στον πιστό φιλοευρωπαίο υποψήφιο Εμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία και στον αρχηγό των γερμανικών Σοσιαλδημοκρατών Μάρτιν Σουλτς αυξάνεται.

Αυτό επιτρέπει στους ηγέτες της Ευρώπης να τολμούν να ελπίζουν ότι η λαϊκίστικη παλίρροια έχει γυρίσει και ότι το Brexit -αντί να πυροδοτήσει την "δημοκρατική απελευθέρωση" της Ευρώπης από την "τυραννία" της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως φαντάστηκε ένας κορυφαίος υπερασπιστής του Brexit- μπορεί να αποδειχθεί ένα μεμονωμένο γεγονός. Ωστόσο, αναγνωρίζεται επίσης ευρέως ότι δεν είναι ώρα για εφησυχασμό. Κανείς δεν χρειάζεται υπενθύμιση, ότι απαιτούνται μεταρρυθμίσεις για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην ΕΕ, ακόμη και αν δεν υπάρχει ακόμη συναίνεση σχετικά με την πορεία προς τα εμπρός.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια Λευκή Βίβλο αυτό το μήνα, καθορίζοντας πέντε σενάρια για το μέλλον της ΕΕ, που κυμαίνονται από την υποβάθμιση ώστε να επικεντρωθεί αποκλειστικά και μόνο στη διαχείριση της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ, ως την προώθηση του πλήρους φεντεραλισμού. Σε μια εποχή πολιτικής ευαισθησίας εν όψει των γαλλικών και γερμανικών εκλογών, το έγγραφο σχεδιάστηκε για να ζητήσει μια πανευρωπαϊκή συζήτηση, χωρίς να καταλήγει υπέρ οποιασδήποτε συγκεκριμένης επιλογής.

Είναι εύκολο να επισημάνουμε τις παγίδες σε κάθε προσπάθεια για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ. Το πιο προφανές είναι ότι υπάρχει ένα ευρύ φάσμα απόψεων ως προς το τι η ΕΕ θα πρέπει να είναι και τι πρέπει να κάνει. Κάποιοι στην Ανατολική Ευρώπη, για παράδειγμα, θα ήθελαν η ΕΕ να είναι κάτι περισσότερο από μια κοινή αγορά που υποστηρίζεται από σημαντικές επιδοτήσεις για τις φτωχότερες χώρες. Άλλοι, ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη, θα θέλουν να δουν την ΕΕ να ολοκληρώνεται πολύ πιο βαθιά, αν μη τι άλλο για τη δημιουργία μιας κοινής δημοσιονομικής ικανότητας για τη στήριξη της ευρωζώνης. Εν τω μεταξύ, ορισμένες χώρες που υποστηρίζουν την βαθύτερη οικονομική ολοκλήρωση μπορεί να είναι πιο επιφυλακτικές σχετικά με τη στενότερη αμυντική ολοκλήρωση ή την ολοκλήρωση της ασφάλειας και αντίστροφα.

Μια απάντηση είναι ότι οι χώρες που ευνοούν τη βαθύτερη ολοκλήρωση πρέπει να προχωρήσουν, επιτρέποντας στις άλλες να αποχωρήσουν. Αυτό λένε ότι θέλουν η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία. Πράγματι, υπάρχουν ήδη πολλά παραδείγματα της "ενισχυμένης συνεργασίας" μεταξύ των μικρότερων ομάδων των χωρών: δεν αποτελούν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ μέρος του ενιαίου νομίσματος, της ζώνης ελεύθερης διακίνησης Σένγκεν, ή του Δικαστηρίου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της ΕΕ.

Αλλά οποιεσδήποτε κινήσεις προς την κατεύθυνση μιας ΕΕ πολλαπλών ταχυτήτων είναι σίγουρο ότι θα βρουν αντίσταση από χώρες οι οποίες αντιτίθενται στη βαθύτερη ολοκλήρωση, που θα αμφισβητούν τον τρόπο με τον οποίο θα προστατεύονται τα δικαιώματά τους. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι επίσης πιθανό να αντιταχθεί στον περαιτέρω κατακερματισμό της ΕΕ, αν μη τι άλλο εάν επιτρέψει σε ορισμένες χώρες να αποκτήσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με το να απαλλάσσονται από κοινές υποχρεώσεις.

Ακόμα κι έτσι, φαίνεται να υπάρχει πολιτική ώθηση πίσω από τις προσπάθειες για την ενίσχυση της ΕΕ, αντί να την αφήσουν να αποσταθεροποιηθεί από το Brexit. Οι Βρυξέλλες είναι αποφασισμένες να αποδείξουν την ικανότητα της ΕΕ να προχωρήσει: η Επιτροπή έχει θεσπίσει σκόπιμα την ομάδα διαπραγμάτευσης του Brexit σε μια βάση πλήρους ανταγωνισμού, για να ελαχιστοποιήσει τη διαταραχή σε αυτό που θεωρεί ως πιο επείγουσες προτεραιότητές της, όπως η επέκταση της ενιαίας αγοράς σε τομείς όπως η ενέργεια και οι ψηφιακές υπηρεσίες.

Επίσης, έχει μεγάλες ελπίδες ότι η επίσκεψη αυτή την εβδομάδα του πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε θα αποφέρει σημαντική πρόοδο προς μια εμπορική συμφωνία Ιαπωνίας-ΕΕ, που θα επιτρέπει στην ΕΕ να επαναβεβαιώσει τα διαπιστευτήριά της στο ελεύθερο εμπόριο. Αλλά η πραγματική δοκιμασία της ικανότητας της ΕΕ για μεταρρύθμιση είναι κατά πόσο μπορεί να σταθεροποιήσει την ευρωζώνη. Αυτό θα απαιτήσει να υπάρξουν μακροχρόνιες συζητήσεις σχετικά με το πού βρίσκεται η ισορροπία μεταξύ της ευθύνης των εθνικών κυβερνήσεων να ενισχύσουν την αντοχή τους σε κλονισμούς με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους και της ευθύνης της ΕΕ να αμβλύνει τις επιπτώσεις των διαταραχών μέσω κοινών φορολογικών μηχανισμών.

Ωστόσο, ακόμη και εδώ, υπάρχουν ενδείξεις για νέες ιδέες. Για παράδειγμα, ανώτεροι Γερμανοί αξιωματούχοι θέλουν να επωφεληθούν από το Brexit για να εξετάσουν νέους τρόπους για να χρησιμοποιήσουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ με πιο στρατηγικό τρόπο, χρηματοδοτώντας πολιτικές που είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη οικονομική σύγκλιση. Εν τω μεταξύ, αξιωματούχοι των Βρυξελλών θα δημοσιεύσουν ένα έγγραφο τον Μάιο περιγράφοντας δύο επιλογές για μεγαλύτερο επιμερισμό του κινδύνου: μια πρόταση για κοινή ασφάλιση της ανεργίας και μία ακόμα για να δημιουργηθεί ένα κοινό τιτλοποιημένο ομόλογο που θα υποστηρίζεται από ένα σύνολο κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ και που θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την δημιουργία ενός κοινού ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου στην ευρωζώνη -ένα μακροχρόνιο αίτημα των αγορών. Η μετατροπή των ιδεών σε πραγματικότητα δεν θα είναι εύκολη. Αλλά η πολιτική βούληση στην οποία στηρίζεται η ΕΕ συχνά υποτιμάται. Οι ηγέτες της Ευρώπης είναι πιο αισιόδοξοι από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά την ψηφοφορία του Brexit, ότι πετυχαίνουν τον στόχο τους.

wsj.com

Διαβάστε περισσότερα