Οι παράπλευρες γεωπολιτικές απώλειες της σύγκρουσης στην Ουκρανία

Η αντιπαράθεση Ρωσίας, ΗΠΑ και ΕΕ με επίκεντρο την Ουκρανία γνωρίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι ότι μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες αν δεν επιτευχθεί, τελικά, μια κοινά αποδεκτή, λύση που πιθανότατα δεν θα ικανοποιεί κανέναν πλήρως αλλά θα φροντίζει να υπάρχει «ισορροπημένη δυσαρέσκεια», όπως εκτίμησε και ο γνωστός και μη εξαιρετέος πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσσινγκερ. Το βλέμμα των περισσότερων,

όταν αναλογίζονται τις συνέπειες, στρέφεται στη χορήγηση φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην ΕΕ, στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των εμπλεκομένων και γενικότερα στο οικονομικό και γεωγραφικό επίπεδο της αντιπαράθεσης αυτής.

Εντούτοις, μια προσεκτικότερη ματιά δείχνει ότι οι ενδεχόμενες επιπτώσεις μιας περαιτέρω κλιμάκωσης μεταξύ ΗΠΑ – ΕΕ και Ρωσίας αφορούν πολύ ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα και αγγίζουν και άλλες περιοχές του πλανήτη. Η υποδαύλιση και κορύφωση της κρίσης στην Ουκρανία (γιατί ο όρος «ξέσπασμα» εμπεριέχει και μια έντονη χροιά αυθόρμητης αντίδρασης που γίνεται ολοένα πιο καθαρό ότι αποτέλεσε μειοψηφική τάση στα όσα διεξήχθησαν στην πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου) βρήκε ανοιχτά δύο άλλα πολύ μεγάλα γεωπολιτικά «μέτωπα»: αυτό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και αυτό του αιματοκυλίσματος στη Συρία.

Στο πρώτο θέμα, τα βήματα που έχουν σημειωθεί, αρχής γενομένης από την εκλογή στην προεδρία του παρουσιαζόμενου ως «μετριοπαθούς», Χασάν Ρουχανί, είναι πράγματι εντυπωσιακά. Ο Ρουχανί συνομίλησε τουλάχιστον μια φορά τηλεφωνικώς με τον πρόεδρο του «Μεγάλου Σατανά», Μπαράκ Ομπάμα, οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Μουχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ και Τζον Κέρι, συναντήθηκαν επανειλημμένως, τόσο κατ’ ιδίαν, όσο και στο πλαίσιο των επαφών του Ιράν με την λεγόμενη «ομάδα των έξι» (των πέντε χωρών μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γερμανίας).

Συρία και Ιράν: δύο μεγάλα ανοιχτά θέματα

Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια απειλών, έντασης και αντεγκλήσεων, οι δύο γύροι επαφών που έχουν γίνει στη Βιέννη, από τον Νοέμβριο και μετά, έχουν αποφέρει θετικά αποτελέσματα, καθώς η μεν Τεχεράνη αποδέχτηκε μικρό περιορισμό της δραστηριότητας του εμπλουτισμού ουρανίου και απρόσκοπτους ελέγχους από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, και η Δύση δέχτηκε, ως αντάλλαγμα, να προχωρήσει σε μικρή χαλάρωση των οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της. Είναι γνωστό πια ότι στην επίτευξη της προόδου αυτής συνέβαλλαν και οι μυστικές επαφές που, όπως έγινε γνωστό, είχαν Ιράν και ΗΠΑ στο Ομάν το αμέσως προηγούμενο χρονικό διάστημα. Πλέον επί τάπητος έχει τεθεί το πλαίσιο μιας τελικής συμφωνίας για την οριστική λήξη της αντιπαράθεσης Ιράν – Δύσης για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ένας στόχος που περιγράφεται ως εξαιρετικά δύσκολος αλλά όχι ακατόρθωτος από όλους τους εμπλεκομένους.

Στενά συνδεδεμένες με τις εξελίξεις ως προς το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα είναι και οι διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση τρόπου αποκλιμάκωσης του τρίχρονου πλέον αιματοκυλίσματος στη Συρία. Στην παρούσα φάση, οι συζητήσεις στο πλαίσιο της λεγόμενης «Γενεύης ΙΙ» να έχουν «παγώσει», μετά την δεύτερη συνάντηση στη Γενεύη, πριν από λίγες εβδομάδες, όπου δεν κατορθώθηκε να εκπονηθεί ένα κοινό πλαίσιο εξόδου από την αιματοχυσία λόγω των αγεφύρωτων διαφωνιών μεταξύ της συριακής ηγεσίας και της αντιπολίτευσης. Το θέμα όμως δεν έχει ακόμη κλείσει.

Και στις δύο περιπτώσεις, στο σκληρό διαπραγματευτικό πόκερ καθοριστική είναι η στάση που θα τηρήσουν οι δυνάμεις που κρύβονται πίσω από τους προφανείς παίχτες. Είναι πια κοινή παραδοχή ότι στο συριακό έδαφος, και με τίμημα το αίμα του συριακού λαού, λαμβάνει χώρα ένας «υπόγειος» πόλεμος μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, με τη Δύση και ορισμένους Άραβες συμμάχους της να στηρίζουν απροκάλυπτα την ένοπλη αντιπολίτευση, που σε μεγάλο βαθμό πια έχει ξεκαθαριστεί ότι δεν σχετίζεται και πολύ με τους ίδιους τους Σύρους, και με τη Ρωσία και το Ιράν, κατά κύριο λόγο, να στηρίζουν τη συριακή ηγεσία παντοιοτρόπως. Οι ίδιοι πρωταγωνιστές εμπλέκονται και στην ιστορία του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Και στα δύο «μέτωπα» η ρωσική ηγεσία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Η στενή συμμαχική της σχέση με το Ιράν επηρέασε σημαντικά την, πιο θετική ως προς την προοπτική εξεύρεσης συμβιβασμού για το πυρηνικό πρόγραμμα, στάση που έχει τηρήσει ο νέος Ιρανός πρόεδρος με τη συναίνεση του θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι Τεχεράνη και Μόσχα δέχτηκαν να «διευκολύνουν» τις ΗΠΑ να «κάμψουν» τις ενστάσεις τους μην προχωρώντας στην παράδοση από τη δεύτερη στην πρώτη αντιαεροπορικών συστημάτων S-300 και την αντικατάστασή τους από άλλου τύπου ρωσικό εξοπλισμό, τον οποίο η Ουάσινγκτον δεν βλέπει ως τόσο «απειλητικό». Η στενή συμμαχική σχέση της Ρωσίας και με τη συριακή ηγεσία είναι επίσης αυτή που έφερε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων την ηγεσία Άσαντ καθώς και την αποδοχή εκ μέρους της να διαλύσει υπό τον ΟΗΕ το χημικό της οπλοστάσιο, μια κίνηση που «άνοιξε το δρόμο», για το διάλογο και «πάγωσε», προς το παρόν τουλάχιστον, τις αμερικανικές απειλές για στρατιωτικό πλήγμα.

Αλυσιδωτές αντιδράσεις

Το κατά πόσο οι εξελίξεις στην Ουκρανία δρομολογήθηκαν έτσι ώστε να επηρεάσουν ή να μπλοκάρουν την πορεία σε αυτά τα άλλα μέτωπα, μένει να φανεί. Είναι, όμως, σίγουρο ότι αν ΗΠΑ και ΕΕ «σκληρύνουν» τη στάση τους απέναντι στη Ρωσία, με επίκεντρο την Ουκρανία, η ρωσική αντίδραση θα «διαχυθεί» και στα υπόλοιπα ανοιχτά διπλωματικά ζητήματα. Δεν μπορεί κανείς ν’ αποκλείσει ότι η Μόσχα, αντιδρώντας σε σκληρά μέτρα, δεν θα αποσύρει τη διπλωματική επιρροή από το διάλογο για την αιματοχυσία στη Συρία και δεν θα ενισχύσει (και τη στρατιωτική) στήριξή της προς τον Άσαντ. Ορισμένοι, ήδη, εκτιμούν ότι η καθυστέρηση που παρατηρείται στην παράδοση του συριακού χημικού οπλοστασίου, δεν θα πρέπει να θεωρείται εντελώς άσχετη με τις εξελίξεις και στην Ουκρανία. Δεν μπορεί επίσης κανείς ν’ αποκλείσει ότι η Μόσχα θα υπαναχωρήσει από τις «κινήσεις καλής πρόθεσης» στις οποίες έχει προβεί όσον αφορά στην Τεχεράνη. Κάτι τέτοιο, λόγω της στενής της συνεργασίας με την ιρανική ηγεσία, προφανώς θα επηρεάσει τη στάση του Ρουχανί.

Και για να μην ξεχνιόμαστε, το Ιράν παραμένει ένας από τους βασικούς προμηθευτές ενέργειας της Κίνας με την οποία κλείνει ολοένα περισσότερες συμφωνίες. Και η Κίνα επιμένει στην συνήθη στάση της περί «μίνιμουμ» παρέμβασης και τήρησης διπλωματικών ίσων αποστάσεων στα περισσότερα ζητήματα, όμως, είναι αυτονόητο ότι δεν θα ρισκάρει εύκολα τη συνεργασία και τις συμφωνίες της με Ρωσία – Ιράν, πόσο μάλλον που οι ΗΠΑ της έχουν προκαλέσει «δυσφορία» με τις παρεμβάσεις τους υπέρ της Ν. Κορέας και της Ιαπωνίας στα τεκταινόμενα στην ανατολική και νότια κινεζική θάλασσα.

Συνεπώς, η όποια απόπειρα πρόβλεψης των επόμενων κινήσεων στη σύγκρουση γιγάντων που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ουκρανία θα πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν όλη τη «σκακιέρα» των ανοιχτών «μετώπων» ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις. Πρόκειται για τη σκακιέρα της πολυσυζητημένης Ευρασίας, επί του συνόλου, της οποίας ο έλεγχος, για ενεργειακούς και γεωστρατηγικούς λόγους, είναι εξαιρετικής σημασίας για τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων. Σε μια αντιπαράθεση με τόσα αλληλένδετα και τόσο σοβαρά ανοιχτά ζητήματα η κάθε κίνηση από οποιαδήποτε πλευρά ζυγίζεται σε πολλά επίπεδα καθώς έχει διαστάσεις και συνέπειες που ξεφεύγουν κατά πολύ από τα σύνορα μίας ή δύο χωρών ή ακόμη και μίας γεωγραφικής περιοχής.

Διαβάστε περισσότερα