Μπορεί το Ιράν να αντικαταστήσει τη Ρωσία ως πάροχος φυσικού αερίου της Ευρώπης;

H Gazprom διέκοψε την προμήθεια φυσικού αερίου αυτή την εβδομάδα στην Ουκρανία, εν μέσω διαφωνίας για απλήρωτους λογαριασμούς και της συνεχιζόμενης σύγκρουσης μεταξύ Κιέβου και Μόσχας. Ως παρενέργεια, η Ρωσία υποστηρίζει ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να δει περιστασιακές διαταραχές στον εφοδιασμό φυσικού αερίου που ρέει μέσω της Ουκρανίας.

Αλλά φανταστείτε ένα άλλο, πολύ πιο εκτεταμένο σενάριο, όπου ούτε ένα μόριο μεθανίου δεν θα ρέει μέσα από τους σωλήνες που περνούν μέσω της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και

της Βαλτικής Θάλασσας για να παρέχει στην Ευρώπη το πολύτιμο καύσιμο. Τι θα συμβεί αν η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίσει να παραιτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο ως απάντηση στην επιθετική στάση του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, λήγοντας ουσιαστικά μια 40ετή συνεργασία που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της εποχής της στασιμότητας του Λεονίντ Μπρέζνιεφ;

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί, μερικοί λένε, επειδή το Ιράν, το οποίο μοιάζει να γίνεται μέρος της διεθνούς κοινότητας και πάλι, θα διαθέσει τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του- τα δεύτερα μεγαλύτερα στον κόσμο μετά τη Ρωσία – στους Ευρωπαίους.
Αλίμονο, η Γηραιά Ήπειρος μπορεί να βρει παρηγοριά και να πάρει μια ανάσα ανακούφισης. Αυτό, φυσικά, είναι καθαρά υποθετικό. Παρά την ουκρανική κρίση, η Ρωσία εξακολουθεί να πληροί τις συμβάσεις παράδοσης στην Ευρώπη. Αλλά αν και η Μόσχα είναι σύμμαχος της Τεχεράνης για τα ευαίσθητα θέματα όπως η Συρία, θα κάνει τα πάντα για να αποτρέψει το ιρανικό αέριο να ρέει προς την Ευρώπη και να κατατρώει το μερίδιο αγοράς της Gazprom, η οποία είναι υπεύθυνη για το ένα τέταρτο της ευρωπαϊκής κατανάλωσης.
Και το Ιράν δεν μπορεί να γυρίσει την πλάτη του στη διπλωματική, στρατιωτική και οικονομική συνεργασία με τον ισχυρό γείτονά του, ακόμα κι αν υπάρχει προηγούμενη αντιπαλότητα μεταξύ της Περσικής και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Η Ευρώπη, όμως, απειλεί να χτυπήσει τη Ρωσία εκεί που πονάει: στις εξαγωγές υδρογονάνθρακα. Όσον αφορά το Ιράν, ονειρεύεται να επιστρέψει στο παγκόσμιο ενεργειακό παιχνίδι, αν και με έναν ακόμα πολύ διπλωματικό τρόπο. «Δεν θέλουμε να ανταγωνιστούμε τη Ρωσία. Αλλά γνωρίζουμε ότι η ζήτηση της Ευρώπης για φυσικό αέριο αυξάνεται και θα θέλαμε ένα μερίδιο σε αυτό» δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Βιομηχανίας του Ιράν Mohammad Reza Nematzadeh, υπογραμμίζοντας ότι η χώρα του θα μπορούσε να είναι ένας «αξιόπιστος, ασφαλής και μακροχρόνιος εταίρος της Ευρώπης».

Εκτός αυτού, είναι εντελώς τυχαίο το γεγονός ότι ο ίδιος επέλεξε να το πει αυτό σε μια συνέντευξη με την καθημερινή γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, όταν το 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνεται από τη Γερμανία προέρχεται από τη Ρωσία;

Ιρανική όρεξη
Αλλά πριν να μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ιρανικό αέριο ως όπλο εναντίον του Βλαντιμίρ Πούτιν, η Δύση θα πρέπει να άρει τις κυρώσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Το Ιράν και οι «5 +1» - τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία) και η Γερμανία – επανέλαβαν τις συνομιλίες τους στη Βιέννη στις 14 Μαΐου και αναμένεται να καταλήξουν σε συμφωνία πριν από τις 20 Ιούλη. Η τρέχουσα προσωρινή συμφωνία θα μπορούσε να παραταθεί για άλλους έξι μήνες.
Ένα άλλο εμπόδιο θα είναι το κατά πόσον οι διάφορες πολιτικές και θρησκευτικές ομάδες στην Ισλαμική Δημοκρατία μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με ευαίσθητα θέματα, όπως ο χώρος που δίνεται σε δυτικές εταιρείες, τις μόνες που κατέχουν την τεχνολογία υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), που επιτρέπει την πλήρης κλίμακας εξαγωγή. Όσοι είναι πιο ανοικτοί στην ανάπτυξη εκφράζουν πιο έντονα την πρόθεσή τους να επαναλάβουν την παραγωγή υδρογονανθράκων με αυτές τις εταιρείες. Από την άλλη πλευρά, ο ανώτατος ηγέτης έχει κόψει πολλές φορές στο παρελθόν τις ελπίδες των επενδυτών. Πεπεισμένος ότι οι συνομιλίες στη Γενεύη και στη Βιέννη θα αποτύχουν, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ προσβάλλει περιοδικά τη Δύση σε ομιλίες, και ζητά από τους Ιρανούς να είναι έτοιμοι να αναπτύξουν τους πόρους τους μόνοι.

Αλλά για μερικούς, η αντικατάσταση της Ρωσίας με το Ιράν είναι «ανοησίες». Πρώτα απ’ όλα, επειδή η Ισλαμική Δημοκρατία καταναλώνει αυξανόμενες ποσότητες φυσικού αερίου. Σύμφωνα με την βρετανική εταιρεία BP, η κατανάλωση αυξήθηκε από 20 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου πετρελαίου ανά έτος το 1990 σε 150 εκατ. ευρώ, καθώς αναπτύχθηκαν διάφορες χρήσεις: άντληση σε φρέατα πετρελαίου για τη βελτίωση της εξόρυξης, των καυσίμων και των πρώτων υλών στις βιομηχανίες, τα καύσιμα για τα οχήματα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανση για ένα μέρος των 80 εκατομμυρίων Ιρανών, για να μην αναφέρουμε την τεράστια σπατάλη.
Η χώρα εμφανίζεται ανίκανη να αναπτύξει τους δικούς της πόρους και εξάγει 40 φορές λιγότερο αέριο προς την Τουρκία από ότι η Ρωσία προς την Ευρώπη. Εισάγει ακόμη τακτικά και από το Τουρκμενιστάν. «Η Ευρώπη εισάγει 150 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου ετησίως», λέει ο Philippe Sauquet, πρόεδρος της TotalGas & Power. «Είναι αδύνατο να γυρίσει την πλάτη σας σε τέτοιες μεγάλες ποσότητες. Η αντικατάσταση με άλλες πηγές θα οδηγήσει σε 20% με 30% αύξηση του κόστους από τα πολύ ακριβά έργα υποδομής που θα πρέπει να κατασκευαστούν, ενώ οι αγωγοί από τη Ρωσία έχουν ήδη πληρωθεί. Τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Ρώσοι θα χάσουν».

Οι ειδικοί είναι επίσης επιφυλακτικοί σχετικά με τη δυνατότητα του Ιράν να γίνει γρήγορα ένας μεγάλος εξαγωγέας φυσικού αερίου. «Πρόκειται να πάρει χρόνο για να οικοδομήσουμε εναλλακτικές υποδομές» παρατηρεί ο Sauquet. «Το Κατάρ επιτάχυνε την πολιτική του το 2001, αλλά η παραγωγή του LNG πραγματικά απογειώθηκε κατά την περίοδο 2010-2011 για να φτάσει τα 70 εκατομμύρια κυβικά μέτρα εξαγωγής. Και αν το Κατάρ κινήθηκε τόσο γρήγορα, είναι επειδή ήταν ενωμένο υπό τον εμίρη και είχε τα χρήματα και την υποστήριξη των μεγάλων δυτικών εταιρειών».

Αυτή δεν είναι η περίπτωση με τους Ιρανούς, οι οποίοι δεν γνωρίζουν ακόμη αν θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στους αγωγούς ή στα τερματικά υγροποιημένου φυσικού αερίου για την εξαγωγή του φυσικού αερίου από το πεδίο South Pars, που μοιράζονται με το Κατάρ. Τα τελευταία 10 χρόνια, έχουν παρακολουθήσει με δυσαρέσκεια το εμιράτο να κάνει τεράστια πρόοδο στον τομέα του LNG».

Η ανατολική επιλογή της Ρωσίας
Οι Ευρωπαίοι θα έκαναν επίσης λάθος να πιστεύουν ότι, όσον αφορά τον εθνικισμό του πετρελαίου, οι Ιρανοί είναι πιο εξυπηρετικοί από τους Ρώσους, ή πιο εύκολοι στη συνεργασία, όταν πρόκειται για επιχειρήσεις. Η Total είναι πεπεισμένη ότι το Ιράν θα είναι σε θέση να εξάγει στην Ευρώπη πάνω από 20 δισ. κυβικά μέτρα στο άμεσο μέλλον - με άλλα λόγια, επτά φορές λιγότερο από ό,τι η Ρωσία σήμερα. Αυτό απέχει πολύ από τα 90 δισ. κυβικά μέτρα που ο υπουργός Πετρελαίου Bijan Namdar Zanganeh υπαινίχθηκε. Η μείωση της εξάρτησής τους από τη Ρωσία, ως εκ τούτου, σημαίνει ανάπτυξη περισσότερων πηγών εφοδιασμού.
Στην Ουάσιγκτον, όσοι στο Κογκρέσο θέλουν να χρησιμοποιήσουν το αμερικανικό σχιστολιθικό φυσικό αέριο ενάντια στη Ρωσία, δεν έχουν εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες τους. Αλλά θα πάρει δύο έως τρία χρόνια για τις πρώτες - και μέτριες – αποστολές αμερικανικού LNG στην Ευρώπη. Και 10 έως 15 έτη για αυτές στην Ανατολική Αφρική, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα καταλήγουν όλα στην Κίνα, την Ινδία ή την Ιαπωνία.

Η Ευρώπη «ανταγωνίζεται με τις ασιατικές χώρες που δεν διστάζουν να πληρώσουν υψηλό τίμημα για την ασφάλεια του φυσικού αερίου», λέει ο Claude Mandil, πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας. Στην αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου, δεν υπάρχει έλεος.
Μετά την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα, η Ιαπωνία έπρεπε να αγοράσει πολύ αέριο, οδηγώντας τις τιμές. Είναι 50% πιο ακριβά στην Ασία απ’ ότι στην Ευρώπη. Αυτό είναι το τίμημα για τις ασφαλείς συμβάσεις προμηθειών. Αν η Ευρώπη ήθελε τις μεταφορές αυτές, θα έπρεπε να τις κλείσει τώρα για να ενθαρρύνει τις εταιρείες που επενδύουν στα έργα της που καταναλώνουν χρήμα. Η Total και ο ρωσικός όμιλος Novatek έχει ήδη πουλήσει πάνω από τα δύο τρίτα της παραγωγής από το εργοστάσιο υγροποιημένου φυσικού αερίου Yamal (Βόρεια Σιβηρία), αν και δεν θα ξεκινήσει την παραγωγή μέχρι το 2017.

Μέχρι το 2035, η Ευρώπη θα εξαρτάται για το 80% του φυσικού της αερίου και θα μπορούσε να εισάγει συνολικά μέχρι και 450 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Πολλοί παρατηρητές εκτιμούν ότι οι ηγέτες της είναι αποφασισμένοι να μειώσουν στο μέλλον τον ρόλο της Ρωσίας στον τομέα της παροχής και να την αναγκάσουν να ανοίξει την αγορά της. Η μετατόπιση αυτή θα είναι αργή και σταδιακή. Οι αναλυτές συμφωνούν ότι η Ευρώπη δεν θα βελτιώσει την ασφάλεια της εξαιρώντας τη Ρωσία, αλλά μάλλον βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοσή της, με την ανάπτυξη άλλων πόρων και με τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού. Σε αυτό το παιχνίδι, το Ιράν αντιπροσωπεύει μόνο μία από τις πολλές δυνατότητες.
Στο κέντρο επιχειρήσεων της Gazprom, όπου οι επικεφαλής της αρέσκονται στο να αναδεικνύουν τις δυνάμεις τους, τα διαγράμματα έχουν ήδη «ανάψει» και πάλι. Ένας νέος ενεργειακός διάδρομος σύντομα θα είναι εκεί. Αλλά η διαδρομή είναι στραμμένη προς ανατολάς: Στις 21 Μαΐου, η Μόσχα και το Πεκίνο υπέγραψαν τη συμφωνία του αιώνα, που εγγυάται την προμήθεια άνω των 1.100 δισ. κυβικών μέτρων ρωσικού φυσικού αερίου κατά τα επόμενα 30 χρόνια, για 400 δισ. δολάρια.

Αρχή φόρμας

http://www.lemonde.fr/

Διαβάστε περισσότερα