WSJ: Η ερωτική σχέση της Ελλάδας με το ευρώ αντέχει ακόμη

Ακόμα και μετά από έξι χρόνια ύφεσης, η ελληνική κυβέρνηση και το 69 % των πολιτών στηρίζουν το ευρώ. Υπάρχει όμως κάποια πρόοδος και γι’ αυτό δεν αποτελεί κάτι παράδοξο, σχολιάζει ο Simon Nixon.

Σε όλη την Ευρώπη υπάρχει τώρα μια ευρεία αντίληψη ότι η απόφαση να επιτραπεί στην Ελλάδα να ενταχθεί στο ευρώ ήταν λάθος. Ωστόσο, κατά ειρωνεία, το μοναδικό μέρος όπου δεν συμμερίζονται την άποψη αυτή ευρέως είναι στην ίδια η Ελλάδα. Ακόμα και μετά από έξι χρόνια ύφεσης, 26 % πτώση της παραγωγής και ανεργία στο 27 %, η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί την ένταξη στο ενιαίο νόμισμα ένα ζήτημα τιμής, ενώ το 69 % των πολιτών υποστηρίζει το ευρώ, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του Pew Research Center.

Ίσως αυτό δεν είναι και τόσο περίεργο. Η κρίση δεν ήρθε από το πουθενά. Η Ελλάδα έχασε πολλές ευκαιρίες επί πολλές δεκαετίες, να διορθώσει ένα διαλυμένο πολιτικό και οικονομικό μοντέλο που χαρακτηρίζεται από ευνοιοκρατία, διαφθορά, γραφειοκρατία και υπερβολικό δανεισμό: μετά την ανατροπή της στρατιωτικής δικτατορίας το 1970, όταν η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1980 και στην πορεία – μέχρι την υιοθέτηση του ευρώ στις αρχές του 2000.

Η σημερινή κρίση μπορεί να είναι η τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας να μετατραπεί σε ένα αποτελεσματικό σύγχρονο κράτος. Η ικανότητα και η προθυμία της Ελλάδας να κάνει αυτή τη μετάβαση θα τεθεί σε δοκιμασία και πάλι τη Δευτέρα, όταν επίσημα δανειστές της θα επιστρέψουν στην Αθήνα για την πολύ καθυστερημένη, τελευταία αναθεώρηση της προόδου στο πρόγραμμα διάσωσής της. Ο χρόνος της κυβέρνησης για να επιτύχει μια νέα συμφωνία με την τρόικα τελειώνει, ώστε να καλύψει ένα προβλεπόμενο έλλειμμα 500 εκατ. ευρώ – 2 δις ευρώ στον προϋπολογισμό του επόμενου έτους. Ταυτόχρονα, θα πρέπει επίσης να συμφωνήσουν σε περαιτέρω περικοπές για τα επόμενα δύο χρόνια που θα παίξουν ρόλο στο πώς η ευρωζώνη σχεδιάζει να καλύψει το εκτιμώμενο έλλειμμα χρηματοδότησης των 10 δις ευρώ στην Ελλάδα, το 2015 και το 2016.
Η Αθήνα πιστεύει ότι μπορεί να διεκδικήσει μια καλύτερη μεταχείριση. Για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης, οι ελληνικές οικονομικές προβλέψεις αναθεωρήθηκαν προς τα πάνω. Η οικονομία πλέον αναμένεται να συρρικνωθεί λιγότερο από 4 % το τρέχον έτος σε σύγκριση με την πρόβλεψη του ΔΝΤ τον Ιούνιο για 4,2 % και μερικοί αναλυτές προβλέπουν τώρα μια επιστροφή στην ανάπτυξη το 2014.

Η κυβέρνηση είναι πλέον πεπεισμένη ότι θα παραδώσει ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού πριν από τις πληρωμές τόκων του τρέχοντος έτους, μια αξιοσημείωτη μεταστροφή από ένα έλλειμμα 15 % το 2008 . Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο ήταν 11 % το 2008, σε μεγάλο βαθμό έχει εξαλειφθεί. Την ίδια στιγμή, η ανεργία φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί και το κόστος εργασίας ανά ώρα είναι τώρα 30 % κάτω από τα επίπεδα του 2008 , αποκαθιστώντας ένα μεγάλο μέρος της ανταγωνιστικότητας που έχασε κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας, σημειώνει η Alpha Bank.

Το κλίμα στην αγορά είναι επίσης βελτιωμένο. Την περασμένη εβδομάδα, οι ελληνικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων υποχώρησαν κάτω από το 8 % για πρώτη φορά από το 2009 . Τώρα δεν είναι η ώρα, υποστηρίζει η Αθήνα, η τρόικα να θέσει σε κίνδυνο αυτή τη δειλή σταθεροποίηση με νέες φορολογικές απαιτήσεις. Ή, όπως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας το έθεσε πιο ωμά σε μια συγκινητική ομιλία του την περασμένη εβδομάδα, η Ελλάδα δεν θα ενδώσει σε «εκβιασμό». Παρομοίως, ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η τρόικα πρέπει να αναγνωρίσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Αθήνα προσπαθώντας να κάνει μεταρρυθμίσεις, διατηρώντας παράλληλα την πίστη στις ελεύθερες αγορές και τη δημοκρατία.

Μετά από μια πολιτική κρίση στις αρχές του χρόνου, που είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση του μικρότερου συνεργάτη του συνασπισμού, η κυβέρνηση έχει μια λεπτή πλειοψηφία. Το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά βρίσκεται πολύ κοντά στις δημοσκοπήσεις με το ΣΥΡΙΖΑ, έναν συνασπισμό ριζοσπαστικών αριστερών κομμάτων. Η άκρα αριστερά και η άκρα δεξιά κατέχουν το 12 % των ψήφων. Η δολοφονία την Παρασκευή δύο μελών της ακροδεξιάς Χρυσής Αυγής δείχνει ότι η κατάσταση παραμένει ασταθής. Ο Σαμαράς ελπίζει ότι ο συνδυασμός μιας οικονομίας που ανακάμπτει με την επιτυχία στις τοπικές εκλογές και τις ευρωεκλογές του επόμενου έτους θα ενισχύσει τη θέση του, δημιουργώντας πολιτικό χώρο για την ευρύτερη μεταρρύθμιση. Αλλά για να συμβεί αυτό, η τρόικα θα πρέπει να δώσει στον Σαμαρά το πλεονέκτημα της αμφιβολίας.

Η επιφύλαξη της τρόικας μπορεί να δικαιολογηθεί. Οι αναμνήσεις από τη διετή εκστρατεία του Σαμαρά κατά των όρων διάσωσης είναι δύσκολο να ξεχαστούν. Εκτός αυτού, μεγάλο μέρος της πρόσφατης βελτίωσης των οικονομικών δεδομένων οφείλεται στην τουριστική περίοδο ρεκόρ. Ακόμα και αυτό δεν μπορεί να αποκρύψει την έλλειψη προόδου της Ελλάδας στην εφαρμογή πολλών από τις μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις της.

Τα τελευταία φορολογικά έσοδα μπορεί να είναι σύμφωνα με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού, αλλά η φοροδιαφυγή παραμένει ενδημική. Τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις είναι πολύ κάτω από το στόχο. Οι μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα προχωρούν με αργούς ρυθμούς. Το αναποτελεσματικό δικαστικό σύστημα εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τις επενδύσεις. Μια δέσμευση να απολύσει 15.000 δημοσίους υπαλλήλους μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, με τους 4.000 να έχουν απολυθεί μέχρι το τέλος του 2013, υπήρξε ένα αιώνιο χαρακτηριστικό στις επικρίσεις της τρόικας και ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Ένα ξεχωριστό σχέδιο, να τεθούν άλλοι 25.000 σε ένα ειδικό πρόγραμμα κινητικότητας, επίσης αντιμετωπίζει δυσκολίες.

Χάρη σε έναν ακατέργαστο –ένας για κάθε πέντε- νόμο, η δημόσια διοίκηση έχει μειωθεί στο 23% του συνολικού εργατικού δυναμικού, πιο κοντά στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ μεγάλη, οι πόροι δεν είναι καλά κατανεμημένοι σε όλη τη δημόσια διοίκηση και υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις ποιότητας σε ορισμένες περιοχές, όπως αναγνωρίζουν ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης. Εν τω μεταξύ, οι κυβερνητικές ενέργειες μπορεί στην πραγματικότητα να παρεμποδίζουν τις προοπτικές για ανάκαμψη. Ένας πρόχειρος φόρος ακίνητης περιουσίας βοήθησε στην κάλυψη της δημοσιονομικής τρύπας, αλλά μείωσε την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και σκότωσε τη στεγαστική αγορά. Την ίδια στιγμή, μια λαϊκίστικη απαγόρευση κατάσχεσης στις τράπεζες των απλήρωτων υποθηκών μπορεί να έχει επιδεινώσει τα κακά χρέη των τραπεζών – η Alpha Bank εκτιμά ότι πάνω από το 30 % των μη εξυπηρετούμενων δανείων της είναι «στρατηγικά», ενώ τις κάνει ακόμη πιο απρόθυμες να χορηγήσουν νέα δάνεια.

Η κυβέρνηση επιμένει ότι το τραπεζικό σύστημα έχει επαρκή κεφαλαιοποίηση. Αλλά μέχρι να οριστεί μία σαφής τιμή εκτίμησης στην ακίνητη περιουσία, οι τράπεζες είναι απίθανο να προσελκύσουν νέα χρηματοδότηση για να μειώσουν την εξάρτησή τους από την ΕΚΤ κι έτσι θα παραμείνουν υπό πίεση για απομόχλευση. Αυτό δείχνει ότι ο φαύλος κύκλος της πιστωτικής κρίσης θα συνεχιστεί, παρεμποδίζουν την ανάκαμψη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τρόικα πρέπει να λάβει δύσκολες αποφάσεις, εξισορροπώντας την πολιτική πίεση σε όλες τις πλευρές προκειμένου να κηρύξει το ελληνικό πρόγραμμα επιτυχές, έναντι της ανάγκης να επανακτήσει τα υφιστάμενα δάνεια. Αλλά, ό,τι συμφωνία και αν εξασφαλίσει η Αθήνα για τη μελλοντική χρηματοδότηση και τα φορολογικά μέτρα, φαίνεται απίθανο η τρόικα να εγκαταλείψει την πίεση για εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις: εξάλλου, αν το πράξει θα ήταν σα να προδίδει όλους εκείνους τους Έλληνες που συνεχίζουν να πιστεύουν στο ευρώ.

wsj