Ρίτσαρντ Στόουκς: Η συνέντευξη

Ο διευθυντής διαιτησίας της Euroleague μιλάει για όλα στο novasports.gr! Το επίπεδο της διαιτησίας στην Ευρωλίγκα, η χρήση και η κατάχρηση της τεχνολογίας, η Βάσω Τσαρούχα και οι γυναίκες στο τοπ επίπεδο, οι σχέσεις με τους προπονητές και τους παίκτες, η τιμωρία και η εκπαίδευση των διαιτητών.

του Χρήστου Καούρη

Ο 48χρονος Ρίτσαρντ Στόουκς μάλλον δεν φανταζόταν το μέλλον του είκοσι χρόνια πριν, όταν διαιτήτευσε την πρώτο παιχνίδι στην ιστορία της Ευρωλίγκας μεταξύ Ρεάλ και Ολυμπιακού στη Μαδρίτη. Δούλεψε σαν διαιτητής της FIBA από το 1993 και πήρε το χρίσμα του διευθυντή διαιτησίας το 2015, αντικαθιστώντας τον «δικό μας» Κώστα Ρήγα σε μια νευραλγική θέση την εποχή της γιγάντωσης της Ευρωλίγκας. Άγνωστος στο ευρύ κοινό, αποφεύγει τις συνεντεύξεις και τις τηλεοπτικές κάμερες και επικεντρώνεται στην βελτίωση των διαιτητών της δημοφιλέστερης συλλογικής διοργάνωσης μπάσκετ στην Ευρώπη.

Συζητήσαμε για περισσότερη από μία ώρα: απέναντι μου βρέθηκε ένας χαμογελαστός, ευπροσήγορος άνθρωπος, με ξεκάθαρες ιδέες και φιλοσοφία για τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζει το μέλλον της διαιτησίας. Δίνει βάση στην επικοινωνία και την εκπαίδευση, είναι προσεκτικός με την τεχνολογία και αντιπαθεί την αποστείρωση του αθλήματος.

Για τον Κώστα Ρήγα που αντικατέστησε το 2015:
«Είναι μεγάλη τιμή να αντικαθιστώ κάποιον σαν τον Κώστα. Ήταν στη θέση μου όταν δούλευα σαν διαιτητής το 2000. Προφανώς τον ήξερα και νωρίτερα, όταν δούλευε στο ελληνικό πρωτάθλημα. Είναι διαφορετικής γενιάς από μένα, αλλά τον ξέρω καιρό. Δεν είναι εύκολη δουλειά, έχει μεγάλη ευθύνη. Ο Κώστας την έκανε για 15 χρόνια και προφανώς κάτι έκανε καλά! Προσπαθώ να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ και να ακολουθήσω στο ίδιο μονοπάτι των αξιών που είχε και αυτός και να δουλεύουμε όσο πιο κοντά γίνεται με τους παίκτες και τους προπονητές, προκειμένου να έχουμε την καλύτερη διαιτησία που μπορούμε».

Για το πώς κόλλησε το «μικρόβιο» του μπάσκετ αν και Άγγλος:
«Όταν ήμουν μικρότερος και έπαιζα μπάσκετ, ήξερα πως δεν ήμουν αρκετά καλός για να παίξω επαγγελματικά, ίσως ούτε και ημί-επαγγελματικά. Ήθελα όμως να παραμείνω στο μπάσκετ στο υψηλότερο επίπεδο που μπορούσα, γιατί αγαπώ το άθλημα. Ξεκίνησα στη διαιτησία και ακολούθησα αυτό τη διαδρομή. Νομίζω το γεγονός ότι είμαι Βρετανός βοηθάει. Το γεγονός ότι δεν προέρχομαι από κάποια μεγάλη μπασκετική χώρα σου προσδίδει μια χρήσιμη ουδετερότητα στη γνώμη των άλλων. Φυσικά από την άλλη πλευρά, πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα λένε «τι ξέρεις εσύ από μπάσκετ;». Το μόνο πράγμα που έχω να πω είναι πως μπορεί να μην έπαιξα σε τελικό Ολυμπιακών Αγώνων ή Παγκόσμιου Πρωταθλήματος, αλλά έπαιξα πολλά χρόνια στην Ευρώπη. Νομίζω ότι έκανα καλή δουλειά στα χρόνια που ήμουν διαιτητής στην Ευρωλίγκα.

Για το αν τον ενοχλούσε αυτή η προκατάληψη:
«Όχι, δεν με ενόχλησε ποτέ. Από την εποχή του Άλαν Τέρνερ και του Άλαν Ρίτσαρντσον υπήρχε η αντίληψη πως «σήμερα έχουμε Άγγλο διαιτητή, μπορεί να είναι καλός ή κακός, αλλά θα είναι το ίδιο και με τους δύο». Αυτό φυσικά ισχύει για κάθε διαιτητή, αλλά δεν μπορείς να κάνεις κάτι για τις προκαταλήψεις των ανθρώπων. Σε τελική ανάλυση, πρέπει να κάνεις καλή δουλειά στο παρκέ. Αν έκανες κακή δουλειά, θα ήσουν απλά ένας κακός Άγγλος διαιτητής. Αν κάνεις καλή δουλειά μπορείς να αλλάξεις την προκατάληψη, απλά θα πάρει λίγο περισσότερο χρόνο».

Για το πόσο ευχαριστημένος είναι από το επίπεδο της διαιτησίας στην Ευρωλίγκα:
«Είμαι αρκετά ευχαριστημένος αυτή τη στιγμή. Όταν ανέλαβα, αλλάξαμε κάποια πράγματα μετά τον πρώτο χρόνο, αφού είχαν την ευκαιρία να μελετήσω όλα τα στοιχεία. Μειώσαμε τον αριθμό των διαιτητών από 91 σε 63. Η φιλοσοφία μου ήταν πως ήθελα να έχω ένα μικρό γκρουπ διαιτητών που θα έπαιζαν συχνά. Υπό αυτή την έννοια, οι διαιτητές δεν διαφέρουν από τους παίκτες: αν ένας παίκτης είναι συνέχεια στον πάγκο, δεν έχει την εμπειρία να ανταποκριθεί όταν το παιχνίδι έχει απαιτητικές στιγμές και να κάνει τη δουλειά του. Θεωρώ ότι οι διαιτητές χρειάζονται ρυθμό για να ανταποκριθούν. Το πρώτο βήμα ήταν να βρούμε τους διαιτητές που ήταν αρκετά καλοί και να τους δώσουμε την ευκαιρία να παίζουν ένα παιχνίδι την εβδομάδα. Πιο πριν, κάποιοι διαιτητές έπαιζαν ένα ευρωπαϊκό παιχνίδι κάθε 2-3 εβδομάδες. Ταυτόχρονα, ψάξαμε τους καλύτερους δυνατούς».

Για το πώς χειρίζεται μια κακή εμφάνιση ενός διαιτητή και πότε/πως πρέπει να τιμωρούνται:
«Οι παίκτες, οι προπονητές, οι διαιτητές, όλοι κάνουν λάθη. Το θέμα είναι πως διαχειρίζεσαι αυτά τα λάθη. Πάντα λέω πως αν ένας διαιτητής κάνει ένα λάθος, υπάρχουν δύο επιλογές. Μπορείς να επιβάλλεις κυρώσεις, ανάλογα με το μέγεθος του λάθους, ή μπορείς να τον επιμορφώσεις. Σε πρώτη φάση, πάντα θέλω να κάνω το δεύτερο. Το πιο σημαντικό πράγμα όταν έχουμε λάθη είναι ο κάθε διαιτητής να μαθαίνει από το λάθος, έτσι ώστε να μην επαναλαμβάνει. Αν το καταφέρουμε αυτό, θα βελτιώσουμε το επίπεδο της διαιτησίας μας. Νομίζω πως αν οι διαιτητές έχουν την αίσθηση ότι είμαστε εδώ για να τους υποστηρίξουμε και να τους βελτιώσουμε, έχουμε φτιάξει στη σωστή φιλοσοφία.

Αυτό φυσικά έχει κόστος, αλλά δεν κάνουμε χάρη σε κανένα: ανεξάρτητα αν κάποιος είναι έμπειρος διαιτητής ή πρωτοεμφανιζόμενος, θα του φερθούμε το ίδιο. Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό. Από το 2015 που ανέλαβα χρειάστηκε σε κάποιες περιπτώσεις να πάρουμε μέτρα όταν έγιναν λάθη, να αφήσουμε έναν διαιτητή έξω για 1-2 εβδομάδες, γιατί τα λάθη ήταν σοβαρά και θέλαμε να δείξουμε ότι τέτοιου είδους πράγματα δεν είναι αποδεκτά. Όμως το πιο σημαντικό είναι να είσαι ξεκάθαρος με τους διαιτητές και με τις ομάδες και να δημιουργήσεις ένα σύστημα στο οποίο αμφότερες οι πλευρές έχουν εμπιστοσύνη».

Για την είσοδο της τεχνολογίας στο μπάσκετ και τον κίνδυνο κατάχρησής της:
«Νομίζω πως η τεχνολογία που έχουμε, ειδικά το instant replay, είναι ένα καλό εργαλείο για τους διαιητές. Αλλά πρέπει να διαχωρίσουμε κάτι: είναι ένα εργαλείο για να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους, όχι να κάνει τη δουλειά για αυτούς. Είμαι χαρούμενος που το έχουμε για κάποιες στιγμές και καταστάσεις στο παιχνίδι, νομίζω ότι χρειάζεται. Δεν θα ήθελα να δω την τεχνολογία να αντικαθιστά συνολικά την δουλειά των διαιτητών. Όπως λέγαμε νωρίτερα, το άθλημα εμπεριέχει το λάθος, είναι στη φύση του. Η τεχνολογία βρίσκεται πλέον σε ένα επίπεδο που μπορεί να βοηθάει το άθλημα. Πλέον ό,τι και να γίνει στο γήπεδο, βρίσκεται μετά από 30΄΄ το ίντερνετ μέσω των social media, που σημαίνει ότι βρισκόμαστε συνεχώς στο επίκεντρο, και είναι λογικό. Συνολικά νομίζω ότι είναι μια ισορροπία που πρέπει να βρούμε.

Πέρσι χρησιμοποιήσαμε την τεχνολογία πολύ, πιθανότατα περισσότερο από όσο θα ήθελα. Νομίζω ότι είναι μια δύσκολη ισορροπία για τους διαιτητές, όμως καλό θα είναι να έχουμε κατανόηση όταν χρησιμοποιείται πολύ στο τέλος των αγώνων, όταν οι διαιτητές θέλουν να είναι σίγουροι ότι θα πάρουν τη σωστή απόφαση που θα επηρεάσει το αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή, μερικές φορές δεν χρειάζεται να πάμε στο instant replay, αν κάνουμε τη δουλειά μας σωστά, έχουμε τη σωστή θέση, θέα, μηχανική. Τότε θα πάρουμε τη σωστή απόφαση χωρίς αυτό και αυτή είναι η φιλοσοφία μου».

Για την συμπεριφορά των παικτών και των προπονητών και το αν συμφωνεί ότι τα τελευταία 1-2 χρόνια έχουν αυξηθεί οι διαμαρτυρίες;
«Δεν είμαι σίγουρος πως έχουν αυξηθεί. Για να είμαι ειλικρινής, το μεγαλύτερο κομμάτι των διαμαρτυριών περιορίζονται σε αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Όλοι ξέρουμε πως είναι ένα παιχνίδι γεμάτο συναίσθημα και πρέπει να κατανοήσουμε ότι αυτό είναι μέρος του παιχνιδιού. Το συναίσθημα είναι αυτό που το κάνει όμορφο. Θέλουμε το συναίσθημα, αλλά αρκεί αυτό να μην ξεπερνάει μια ορισμένη γραμμή και να μην προσθέτει αχρείαστη πίεση στους διαιτητές.

Δεν νομίζω ότι αυτή η γραμμή έχει ξεπεραστεί πολλές φορές. Πέρσι είχαμε 1-2 περιπτώσεις στις οποίες οι διαιτητές αποβλήθηκαν , αλλά ήταν πολύ ξεκάθαρες. Πάντα λέω στους διαιτητές: «μην σας νοιάζει πόσος χρόνος απομένει ή πόσο είναι το σκορ. Το ζήτημα δεν είναι πόσο αυστηρή είναι η ποινή, αλλά η βεβαιότητα ότι συνέβη». Από τη στιγμή πως όλα αυτά είναι ξεκάθαρα, κανείς δεν παραπονιέται. Ξέρεις, στο τέλος της μέρας, οι παίκτες και οι προπονητές θέλουν να είναι στο παρκέ, όχι στα αποδυτήρια. Η δική μας ευθύνη είναι να έχουμε τα ίδια κριτήρια από τον 1ο ως τον 71ο διαιτητή μας.

Για την προσέγγιση των διαιτητών από τους προπονητές ή τους παίκτες:
«Δύο χρόνια πριν, είπα στους προπονητές: «Αν κάνετε μια λογική ερώτηση, αξίζετε μια λογική απάντηση». Αν ρωτήσει κανείς τους διαιτητές μια λογική ερώτηση, με το σωστό τρόπο, στο σωστό χρόνο, δικαιούται να πάρει απάντηση. Δύο χρόνια πριν είχαμε πολλές ερωτήσεις, και τους είπα πως είναι λογικό να χρειάζονται διευκρινήσεις, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνεται σε κάθε σφύριγμα. Τους είπα μάλιστα: «δεν είμαστε τέλειοι, αλλά δεν είμαστε και τόσο κακοί! Δεν γίνεται να εξηγούμε κάθε φάση». Τους ζήτησα να επιλέγουν τις στιγμές τους, γιατί δεν είναι λογικό να μιλάμε με τους προπονητές για 40 λεπτά.

Από την πλευρά μας, αυτό που λέμε στους διαιτητές είναι να ακούνε προσεκτικά. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως όλη η επικοινωνία στα παιχνίδια γίνεται στα αγγλικά, αλλά από ανθρώπους από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες. Το πιο σημαντικό είναι να δίνεις προσοχή, έτσι ώστε να καταλάβεις πραγματικά ποιο είναι το πρόβλημα ή ποια είναι η ερώτηση. Αν το καταλάβεις, μπορείς να δώσεις μια επαρκή απάντηση. Πέρυσι τα λάθη μας ήταν τις περισσότερες φορές όταν υπήρξε πρόβλημα επικοινωνίας και κατανόησης. Φέτος οι προπονητές μας είπαν πως η κατάσταση βελτιώθηκε και ο διάλογος μεταξύ μας ήταν πιο αποτελεσματικός. Φυσικά δεν θα συμφωνούμε σε όλα, είναι λογικό.».

Για την Βάσω Τσαρούχα, την δεύτερη γυναίκα διαιτητή της Ευρωλίγκας και αν θα ακολουθήσουν και άλλες:
«Ένα πράγμα που θέλω να ξεκαθαρίσω σχετικά με την ισότητα, είναι πως δεν την έχουμε απλά για να το λέμε. Το ζήτημα είναι αν θα έχουμε τους καλύτερους διαθέσιμους 71 διαιτητές στην ομάδα μου. Το αν θα είναι άνδρες ή γυναίκες, ειλικρινά, δεν περνάει από το μυαλό μου. Δεν έχει να κάνει με το ποσοστό των γυναικών, είναι να έχω 5 ή 10 γυναίκες στο γκρουπ, αλλά η ποιότητα. Φυσικά κάποιοι θα πουν πως «ο Ρίτσαρντ θέλει να έχει κάποιες γυναίκες», αλλά εγώ δεν νιώθω έτσι. Αν δεν έχουν τις ικανότητες, θα είναι άσχημο τόσο για μένα όσο και για τις ίδιες να βρίσκονται εκεί.

Τόσο την Αννα (Πάντερ), όσο και την Βάσω (Τσαρούχα), τις έκανα διεθνείς όταν δούλευα στην FIBA και τις παρακολουθώ από τότε. Η Βάσω προόδευσε, πήρε αγώνες στην ελληνική Α1 των ανδρών, κάτι που είναι πάντα ένα μεγάλο βήμα, κάτι που δεν είναι εύκολο εξαιτίας της προκατάληψης. Για μένα είναι απλό: είναι η Βάσω στο Top 10 των διαιτητών στην Ευρωλίγκα; Όχι. Είναι στους καλύτερους 71; Ναι.

Για την κατεύθυνση που παίρνει το παιχνίδι στην Ευρώπη, τις ομοιότητες με το ΝΒΑ και πόσες αλλαγές να περιμένουμε στο μέλλον:
«Η βάση για τις αλλαγές που είδατε πέρσι στην Ευρωλίγκα τοποθετήθηκαν πριν τρία χρόνια, όταν άλλαξε ο κανονισμός του αντιαθλητικού φάουλ. Την επόμενη σεζόν η FIBA άλλαξε και αυτή τον κανονισμό και όλα έγιναν πιο ξεκάθαρα, δίνοντας πια στις ομάδες την ευκαιρία για περισσότερο transition game, κάτι που δεν είχαμε. Αν γυρίσω πίσω στα παιδικά μου χρόνια, θα θυμηθώ ομάδες που έτρεχαν, όπως το Μιλάνο, η Γιουγκοπλάστικα ή ο Άρης. Η εθνική Γιουγκοσλαβίας έτρεχε, οι κανονισμοί το επέτρεπαν. Όταν είδαμε ότι γινόντουσαν πολλά φάουλ στο μέσο του γηπέδου και ελάχιστο transition game, έπρεπε να αντιδράσουμε.

Αυτό δεν έχει να κάνει με το ΝΒΑ, γιατί αυτά τα φάουλ δεν γίνονται εκεί, είναι πολύ μακριά από την κουλτούρα τους. Έχουμε διαφορετικό παιχνίδι από το ΝΒΑ, αλλά υπάρχουν πράγματα που μαθαίνουμε από αυτούς και αυτοί από εμάς. Για παράδειγμα υιοθέτησαν τον κανόνα των 14 δευτερολέπτων, τώρα συζητούν την παρέμβαση πάνω από τη στεφάνη. Οι κανόνες πολλές φορές κάνουν κύκλους, για παράδειγμα φέτος επανέρχεται το τζάμπολ».

Για τους διαφορετικούς κανονισμούς σε ΝΒΑ και Ευρώπη και για το αν κάνουν κακό στο άθλημα:
«Νομίζω ότι είναι λίγο άδικο να το βλέπουμε σε όρους «άσπρου-μαύρου». Για παράδειγμα στις Η.Π.Α υπάρχουν τριών ειδών κανονισμοί για το λύκειο, το κολέγιο και το ΝΒΑ, και μιλάμε για μία χώρα! Το ζήτημα δεν είναι οι κανονισμοί, αλλά οι λογική πίσω από αυτούς, γιατί φτιάχτηκαν να βοηθούν την ανάπτυξη των παικτών. Πιο κοντινή απόσταση τριπόντου στο λύκειο, λίγο πιο μακριά στο κολέγιο, ακόμα πιο μακριά στο ΝΒΑ. Φέτος θα προσπαθήσουμε να εξηγούμε όσο πιο απλά τη λογική των σφυριγμάτων μας, γιατί όσο καλύτερα αντιλαμβάνεται κανείς το παιχνίδι, τόσο περισσότερο το απολαμβάνει.

Γενικά συμφωνώ ότι συχνά δημιουργείται σύγχυση, αλλά είναι μεγάλη πρόκληση να μιλήσει κανείς για ενιαίους κανονισμούς παγκόσμια και δεν είμαι σίγουρος πως είμαι ο αρμόδιος να μιλήσω για αυτό. Συχνά λέω ότι από τότε που μετακόμισα στην Ευρωλίγκα είναι σαν να πήγα από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Και αυτό δεν σημαίνει ότι ο ένας είναι καλύτερα ή χειρότερα, απλά διαφορετικά. Η διαφορά είναι πως αν πρέπει να αλλάξουμε κάτι στην Ευρωλίγκα, μπορούμε να το κάνουμε, και γρήγορα. Στο παρελθόν έπρεπε να περάσουμε από μία επιτροπή, μετά από μια άλλη, σε ένα συμβούλιο… Η διαδικασία υπήρχε, αλλά ήταν πιο αργή. Το καλό στην Ευρωλίγκα είναι ότι μπορούμε να είμαστε πιο γρήγοροί, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να είμαστε και προσεκτικοί με αυτά που κάνουμε. Οφείλουμε να είμαστε οι φύλακες των κανονισμών».