Ποιο Σύνταγμα;

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΝΤΑΣΚΑ

Ένα από τα μεγαλύτερα (άψυχα) θύματα της οικονομικής κρίσης της Ελλάδας είναι αναμφίβολα το Σύνταγμά της. Υποβαθμισμένο τόσο το ίδιο, όσο και ο πολιτισμός που κομίζει, στη συνείδηση μεγάλου τμήματος του κόσμου, απαξιώνεται διαρκώς βαθύτερα από τα μέτρα κατάφωρης παραβίασής του, ενώ τα δικαστήρια και επιστημονικός και πνευματικός κόσμος της χώρας σποραδικές μόνο φωνές διαμαρτυρίας υψώνουν.
Το αποτέλεσμα είναι να μην ορθώνεται απαραβίαστο τείχος για τις συνταγματικές πρόνοιες, ενώ και η αντιπολιτευτική

κριτική αγνοεί το Σύνταγμα ως θεσμικό οπλοστάσιο, προτιμά να ιδεολογικοποιεί τη σύγκρουση, περιχαρακώνοντας διεκδικήσεις που θα έπρεπε να αποτελούν κοινό κτήμα και τόπο.
«Και τη σάρκα μου στα δυο μοιράζοντας/και στερνά στο συκώτι μου επάνω ερίζοντας/έφυγαν./ Γι ‘ αυτούς, είπαν, ο καπνός της θυσίας,/και για μας της φήμης ο καπνός,/αμήν». Πέρα από τον τρόπο υπερψήφισης των μνημονίων παρατηρείται σειρά παραβιάσεων σε διάφορα άρθρα του Συντάγματος, καθώς το πολιτικό σύστημα επέλεξε να το θυσιάσει αντί να αυτοθυσιαστεί το ίδιο. Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία κατ’ άρθρο 17 Σ. παραβιάστηκε ολοφάνερα από πληθώρα διατάξεων, αλλά χωρίς αμφιβολία από την περικοπή των συνταξιοδοτικών αποδοχών που οι ίδιοι οι ασφαλισμένοι κάλυπταν με τις εισφορές τους. Ανάλογες παραβιάσεις μπορεί να εντοπίσει κανείς σε άρθρα ως προς την αναλογικότητα της συμβολής στα δημόσια βάρη (η οριζόντια και άσχετη με τις συγκεκριμένες υποκειμενικές δυνατότητες του πολίτη φορολογία και κατακρεούργηση εισοδημάτων), η ισότητα των πολιτών έναντι του νόμου (όταν με πλήθος εξαιρετικών διατάξεων δημιουργούνται αδικαιολόγητες διαφοροποιήσεις, χωρίς αντικειμενικά ερείσματα, μεταξύ κατηγοριών των πολιτών).
Σε αυτά θα μπορούσαν να προστεθούν πολλά ακόμα. Αξίζει, όμως, να σημειωθεί ιδιαίτερα η διάταξη του αρ. 23 του Συντάγματος, όπου η αρχή του κοινωνικού κράτους, ως εγγύηση ενός ελάχιστου βιοτικού επιπέδου, και η προσβολή της μόνο εντός των πλαισίων της συνταγματικής επιταγής της αναλογικότητας αποδεικνύεται θρυμματισμένη από μέτρα που όχι μόνο δεν διασφαλίζουν αυτό το βιοτικό επίπεδο, αλλά επιτίθενται ευθέως με κρατικές πράξεις εναντίον του (π.χ. κατάργηση αφορολογήτου).
Όλες αυτές οι πρωτοφανείς κακουργίες εναντίον του Συντάγματος επιχειρούνται να νομιμοποιηθούν μέσα από την επίκληση λόγων του επείγοντος, του έκτακτου, της ανάγκης και του υπέρτατου νόμου διάσωσης της πολιτείας. Πέρα, όμως, από το γεγονός ότι το ίδιο το Σύνταγμα προβλέπει επακριβώς τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες για την κήρυξη έκτακτης ανάγκης ή κατάστασης πολιορκίας, η raison d’ etat δεν αρμόζει σε δημοκρατικά καθεστώτα. Ιστορικά, κάθε αυταρχικό καθεστώς εμφάνισε τον εαυτό του ως γέννημα των έκτακτων συνθηκών. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η δημοκρατία δεν υφίσταται μόνο στη λιακάδα και στη σχόλη. Υφίσταται προπάντων στους καιρούς της δυσκολίας, όταν η κατανομή των θυσιών πρέπει να γίνεται με τη συναίνεση του κοινωνικού σώματος.
Επιπλέον, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα δεν εφαρ