Πώς ζει κανείς αληθινά ευτυχισμένος; Ο γύρος του κόσμου με όχημα τις ανθρώπινες αξίες

«Ποιος θα θελήσει να σε παντρευτεί αν πας εκεί;» Τη στιγμή που η λέξη «Οξφόρδη» σχηματίστηκε στα χείλη μου, άμεσα και χωρίς οίκτο, η μητέρα μου έλαβε θέση μάχης. Είχα μόλις επιστρέψει. Από ένα ταξίδι –στα κρυφά– με το αυτοκίνητο των γονιών μου για μια συνέντευξη στο πανεπιστήμιο. Πολλοί γονείς μπορεί να εξέφραζαν υποστήριξη ή ενθάρρυνση ή ακόμα και υπερηφάνεια. 

Αλλά όχι η μητέρα μου. Για εκείνη η Οξφόρδη συνόψιζε τη βρετανική άρχουσα τάξη: τους ανθρώπους που είχαν αλλάξει τόσο πολύ την πατρίδα της, την Ινδία, κατά τη διάρκεια του Raj, και τελικά ήταν υπεύθυνοι για την κατάληξή της σε

ένα μέρος όπου ένιωθε αποξενωμένη, μόνη και είχε πέσει συχνά θύμα βίαιης φυλετικής κακοποίησης. Οραματίστηκε ότι θα με χάσει, έμενα, την καλύτερη και μοναδική της φίλη στο χωριό μας, κι ότι θα πήγαινα σε ένα μέρος όπου θα έπεφτα στα ναρκωτικά και θα κατέληγα να παντρευτώ ένα λευκό αγόρι ανώτερης τάξης με το όνομα Sebastian.

Γάμος. Στα δεκαοχτώ ένιωθα τον γάμο σαν ένα κλουβί που έπρεπε να αποφύγω όσο το δυνατόν περισσότερο: το τέλος της ελευθερίας και της ευτυχίας.

Τότε, όπως τώρα, αυτό που εκτιμούσα περισσότερο ήταν η δύναμη να καθορίζω την πορεία της ζωής μου χωρίς να περιορίζομαι από τις προσδοκίες των άλλων. Για τη μητέρα μου τίποτα δεν ήταν πιο σημαντικό από το να παντρευτώ την κατάλληλη στιγμή με τον κατάλληλο άντρα: έναν Σιχ, κατά προτίμηση από το Πουντζάμπ, με ανάλογη θρησκεία, υπόβαθρο και καταγωγή. Η καθεμία μας φοβόταν πιο πολύ αυτό που η άλλη ήθελε απεγνωσμένα. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που κατάλαβα πραγματικά τη σημασία των αξιών. Για τη μητέρα μου η οικογένεια και η κληρονομιά είχαν κυρίαρχη θέση.

Η δική μου κινητήρια δύναμη ήταν η επιθυμία για ελευθερία, για εξερεύνηση και η δίψα για γνώση. Και οι δύο θέλαμε το καλύτερο για μένα, αλλά δεν μπορούσαμε να συμφωνήσουμε τι ήταν αυτό. Τα σημεία εκκίνησης και οι βασικές παραδοχές μας ήταν ασυμβίβαστες. Οι αξίες μας ήταν σε σύγκρουση. Όλοι έχουμε παρόμοιες στιγμές στη ζωή μας, όπου οι επιλογές, οι προκλήσεις ή οι ευκαιρίες που αντιμετωπίζουμε αποκαλύπτουν κάτι σημαντικό για τον χαρακτήρα, τις επιθυμίες και την προσωπικότητά μας.

Μια απόφαση σχετικά με το εάν θα δώσουμε προτεραιότητα σε επαγγελματικούς στόχους ή οικογενειακές ανάγκες. Εάν θα επιδιώξουμε την καλύτερα αμειβόμενη εργασία ή την πιο ουσιαστική, εάν θα κάνουμε τα πράγματα που θέλουμε ή αυτά που συμβάλλουν στην υγεία και στην ευημερία μας. Όλοι αντιμετωπίζουμε μεγάλες, καθοριστικές αποφάσεις, αλλά και μια ατέρμονη πληθώρα επιλογών για το πώς να διαθέσουμε τον χρόνο μας.

Κάθε μέρα λαμβάνουμε αποφάσεις που καθορίζουν τόσο τη βραχυπρόθεσμη όσο και τη μακροπρόθεσμη πορεία της ζωής μας.

Είτε το αναγνωρίζουμε είτε όχι, αυτές οι αποφάσεις υπαγορεύονται από τις αρχές στις οποίες πιστεύουμε και τις οποίες θεωρούμε ως πιο σημαντικές: τις αξίες που εδράζονται στο υποσυνείδητό μας. Πολλοί από εμάς αναρωτιόμαστε διαρκώς πώς να γίνουμε ο καλύτερος εαυτός μας, πώς να απολαμβάνουμε μια ζωή πιο ολοκληρωμένη…

Αυτός ο γρίφος είναι δύσκολο να απαντηθεί χωρίς να εκτιμήσουμε τις αξίες μας. Χρειάζεται να καταλάβετε ποιες είναι οι προσωπικές σας αξίες, ποιες είναι εκείνες που ενστερνίζονται οι δικοί σας άνθρωποι, η εταιρεία στην οποία εργάζεστε και η κοινότητα στην οποία ζείτε, καθώς κατέχουν το κλειδί για τόσο πολλά από αυτά που επιδιώκουμε και λαχταράμε. Με απλά λόγια, οι αξίες είναι το θεμέλιο ολόκληρης της ζωής μας: αποτελούν τις σταθερές και θεμελιώδεις πεποιθήσεις που διατηρούμε και βάσει των οποίων ενεργούμε, όσο και εάν οι συνθήκες αλλάζουν.

Οτιδήποτε άλλο –οι αποφάσεις που λαμβάνουμε, οι φιλοδοξίες που καλλιεργούμε, οι σχέσεις που χτίζουμε– είναι απλώς μια αναπαράσταση και ενίσχυση των θεμελιωδών μας αξιών. Οι αξίες καθορίζουν τη ζωή μας, αλλά αρκετοί από εμάς δεν αντιλαμβανόμαστε τι πραγματικά είναι, ποια είναι η δύναμή τους και πώς μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε. Όσο περισσότερο τις γνωρίζουμε και τις κατανοούμε, τόσο μεγαλύτερη σαφήνεια έχουμε για το τι πραγματικά είναι σημαντικό για εμάς. Αποκτάμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη λήψη αποφάσεων προς έναν ανώτερο σκοπό και εντέλει μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τι είναι αυτό που μας κινητοποιεί.

Συγχρόνως, εκτιμώντας τις αξίες των ανθρώπων στη ζωή μας, μπορούμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια τους και να δημιουργήσουμε βιώσιμες και αρμονικές σχέσεις. Οι αξίες αντιπροσωπεύουν το άθροισμα των εμπειριών της ζωής μας, των προσωπικών φιλοδοξιών, της οικογενειακής κληρονομιάς και της πολιτιστικής μας βάσης. Καθορίζουν την καριέρα, τον σύντροφο, τον τρόπο ζωής και τους στόχους που όλοι επιλέγουμε. Και θέτουν τα όρια σε αυτό που πιστεύουμε ότι είναι αποδεκτό, ορθό και δίκαιο. Όλοι έχουμε έναν θεμελιώδη προσωπικό κώδικα στη ζωή μας· έκφρασή του είναι οι αξίες.

Η αξία είναι κάτι που επηρεάζει τόσο τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο όσο και αυτό που βλέπουμε.

Ανέπτυξα μια σαφή κατανόηση του γιατί είναι τόσο σημαντικό να εξετάσουμε το θέμα των αξιών. Πιστεύω ότι υπάρχουν πέντε λόγοι:

Μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον εαυτό μας, τις πεποιθήσεις που μας κινητοποιούν ως ανθρώπους και το κίνητρο που ορίζει τις προσωπικές μας φιλοδοξίες. Μας βοηθούν να κατανοήσουμε άλλους ανθρώπους, καθώς και την πηγή των διαταραχών που συχνά έχουν τη ρίζα τους σε μια σύγκρουση αξιών και μπορούν να επιλυθούν μέσω καλύτερης ενσυναίσθησης για αυτές τις αντίθετες προοπτικές. Μας βοηθούν να εξηγήσουμε τη ζωή μας, επιτρέποντάς μας να κατανοήσουμε τις αξίες που αποτυπώθηκαν μέσα μας όσο μεγαλώναμε, πώς επιλέγουμε να τις χρησιμοποιήσουμε ή να τις εξελίξουμε στη ζωή που έχουμε επιλέξει ως ενήλικες. Μας βοηθούν να επεξεργαστούμε αυτό που θέλουμε στη ζωή, παρέχοντάς μας έναν οδηγό για να πορευτούμε ανάμεσα σε όσα μας παρακινούν και σε αυτά που θέλουμε να πετύχουμε. Μας παρέχουν έναν μηχανισμό για την επίλυση προσωπικών διλημμάτων και δύσκολων αποφάσεων για τη ζωή – για να δούμε ποια επιλογή θα είναι πιο σύμφωνη με τις αξίες μας και θα συμβάλει σε μια πιο επιτυχημένη, ικανοποιητική και ευτυχισμένη ζωή. 

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, μέσα από μια καριέρα που ξεκίνησε στην επενδυτική τραπεζική και στα επιχειρηματικά κεφάλαια, μεταπηδώντας σε θέματα διεθνούς ανάπτυξης και σε δημοσιογραφικές εκπομπές, έχω ταξιδέψει σε σχεδόν 150 χώρες.

Αυτό το ταξίδι μού άνοιξε τα μάτια για το πώς οι αξίες καθορίζουν τη συμπεριφορά, τις σχέσεις και τον πολιτισμό σε όλο τον κόσμο. Κάνοντας ρεπορτάζ για το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters και την Παγκόσμια Υπηρεσία του BBC, έχω δει από κοντά πώς οι αξίες διαμορφώνουν τη ζωή μιας χώρας και του λαού της. Κάθε φορά που επισκεπτόμουν μια νέα χώρα για ρεπορτάζ, με εντυπωσίαζε η ίδια συνειδητοποίηση.

Όπου κι αν πάτε, υπάρχει κάτι προφανές, αλλά χωρίς λόγο, ένα είδος πολιτιστικής γλώσσας που υπαγορεύει τόσο πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής. Το παρατηρείτε στους δρόμους, στις καφετέριες και στα καταστήματα, στις επαγγελματικές συναντήσεις, γύρω από την κουζίνα και τους συνδαιτυμόνες, απλώς όταν εργάζεστε στις πόλεις και στα χωριά.

Ζούμε επίσης σε έναν κόσμο διαιρεμένο, όπου κυριαρχούν η τεχνολογία και η μεταβλητότητα, όπου οι αξίες είναι απαραίτητες.

Οι αξίες παρέχουν μια «σταθερά» σε ένα περιβάλλον όπου οι ειδήσεις χειραγωγούν, η πολιτική έχει γίνει πηγή αντιπαράθεσης και οι παραδοσιακές πηγές πίστης φθίνουν. Η τεχνολογία μάς βομβαρδίζει με πληροφορίες και σπέρνει προσωπικές αμφιβολίες. Καθώς όλοι προσπαθούμε να βρούμε τον δρόμο μας σε έναν κόσμο όπου οι παλιές βεβαιότητες έχουν διαβρωθεί, η κατανόηση των προσωπικών μας αξιών γίνεται πιο σημαντική από ποτέ.

Οι αξίες μπορεί να προέρχονται από διαφορετικά μέρη και από διαφορετικές φάσεις της ζωής μας. Υπάρχουν εκείνες που ενσταλάχθηκαν σε εμάς από νεαρή ηλικία, τις διδαχθήκαμε και παραδόθηκαν σε εμάς ή αποκτήθηκαν μέσω εμπειρίας.

Και υπάρχουν εκείνες που φιλοδοξούμε να ενστερνιστούμε και θέλουμε να γίνουν οι καθοριστικές αρχές της ζωής μας. Μια αξία μπορεί να είναι εγγενής ή μπορεί να υιοθετηθεί· το σημαντικό είναι να είναι απολύτως αληθινή για εσάς ως άτομο και να βρίσκετε πρακτικούς τρόπους για να την τιμάτε και να την εκφράζετε.

*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Ταξίδι στη γη σε 101 αξίες της Mandeep Rai, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο Πώς ζει κανείς αληθινά ευτυχισμένος; Ο γύρος του κόσμου με όχημα τις ανθρώπινες αξίες εμφανίζεται στο iPop.