Το STRATFOR στον ΕΤτΚ: Οικονομικά προβλήματα για την Πορτογαλία και μετά το μνημόνιο

H 1η Μαΐου για την Πορτογαλία ήταν μια μέρα αντιφάσεων. Κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη Λισαβόνα, ο πρωθυπουργός Pedro Passos Coelho δήλωσε ότι η χώρα του δεν θα ζητήσει πρόσθετη βοήθεια αφ’ ης στιγμής τελειώσει το Μνημόνιο σε δύο εβδομάδες. Παράλληλα, όμως, την Πρωτομαγιά σε μεγάλες πόλεις της Πορτογαλίας πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις, με τα συνδικάτα να επικρίνουν τα μέτρα λιτότητας που έχουν εγκριθεί από την κυβέρνηση, ως αντάλλαγμα για το πακέτο διάσωσης.

Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Πορτογαλίας ανακοίνωσε ότι έχουν προγραμματιστεί νέες κινητοποιήσεις για τις 14 Ιουνίου στο Πόρτο και αντίστοιχα για τις 21 στη Λισαβόνα, ζητώντας υψηλότερους μισθούς και αύξηση του κατώτατου μισθού από 485 σε 515 ευρώ το μήνα. Τα γεγονότα αυτά υπογραμμίζουν τη δυσαρμονία που υπάρχει μεταξύ της κατάστασης στις χρηματοπιστωτικές αγορές και της πραγματικότητας που αντιμετωπίζει ο λαός - κάτι που είναι εμφανές και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα.

Η Πορτογαλία, όπως και πολλά άλλα μέλη της ευρωζώνης, απολαμβάνει τα οφέλη από το περιβάλλον που δημιουργήθηκε από την υπόσχεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πριν από σχεδόν δύο χρόνια να παρέμβει στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Από τότε, τα επιτόκια για τα κρατικά ομόλογα της Πορτογαλίας μειώθηκαν σημαντικά, δίνοντας ελπίδα στη Λισαβόνα να επιστρέψει με επιτυχία στις αγορές, όταν τελειώσει το πρόγραμμα βοήθειας. Στα τέλη Απριλίου, προχώρησε σε μια πρώτη δοκιμή με μια ικανοποιητική πώληση ομολόγων, ένα γεγονός που ενθάρρυνε την κυβέρνηση Coelho να αποφύγει να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση μια προληπτική πιστωτική γραμμή, προκειμένου να εξασφαλίσει ήπια μετάβαση από το σχέδιο διάσωσης. Η απόφαση πιθανώς θα επισημοποιούταν στις 5 Μαΐου κατά τη διάρκεια συνάντησης των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης.

Η συγκεκριμένη απόφαση της Λισαβόνας οφείλεται επίσης σε πολιτικούς παράγοντες στο εσωτερικό, αλλά και στην Ευρώπη. Ο Passos Coelho αντιλαμβάνεται ότι το πρόγραμμα διάσωσης και οι τακτικές επισκέψεις της «τρόικας» -η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- είναι βαθύτατα αντιδημοφιλείς στο εσωτερικό. Μια νέα πιστωτική γραμμή θα περιλαμβάνει νέες προϋποθέσεις, κάτι που θέλει να αποφύγει η Λισαβόνα. Η κυβέρνηση πρέπει επίσης να ασχοληθεί με το μαχητικό πορτογαλικό Συνταγματικό Δικαστήριο, που θέλει να μπλοκάρει κάποιες από τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης. Επιπλέον, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης κατά πάσα πιθανότητα θα νιώσουν ανακούφιση, όταν η Λισαβόνα ανακοινώσει επίσημα την απόφασή της, διότι θα τις απάλλασσε από μια ακόμη συζήτηση για χρηματοδοτική βοήθεια σε μια χώρα της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

Αυτό συνοδεύεται από μια σημαντική βελτίωση σε ορισμένους από τους κύριους μακροοικονομικούς δείκτες της Πορτογαλίας. Η πορτογαλική οικονομία σημείωσε ανάπτυξη κατά 0,3% κατά το τρίτο τρίμηνο του 2013 και 0,6% στο τέταρτο, τροφοδοτούμενη κυρίως από τις εξαγωγές. Η ανεργία έπεσε στο 15,2% κατά το πρώτο τρίμηνο του 2014, από 16,9% που ήταν πριν από ένα χρόνο. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών μετακινήθηκε από έλλειμμα άνω του 10% του ΑΕΠ το 2010 σε πλεόνασμα της τάξης του 0,5% το 2013. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια, ο τουρισμός έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους της πορτογαλικής οικονομίας.

Είναι πολύ νωρίς, ωστόσο, για πανηγυρισμούς. Κατ’ αρχάς, τα μέτρα λιτότητας δεν έχουν τελειώσει. Η πορτογαλική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σχεδιάζει να αυξήσει τον ΦΠΑ και το φόρο για την κοινωνική ασφάλιση στα επόμενα τέσσερα χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σημειώσει αρκετές καθυστερήσεις στη Λισαβόνα αλλά η πορτογαλική κυβέρνηση προσπαθεί τώρα να πετύχει το στόχο που έχει τεθεί από την Ε.Ε. για το έλλειμμα στο 3% του ΑΕΠ μέχρι το 2015.
Δεύτερον, η αύξηση των εξαγωγών οφείλεται κυρίως στα καύσιμα, η αξία των οποίων διπλασιάστηκε μεταξύ του 2010 και του 2013, με τον ενεργειακό κολοσσό Galp Energia να σημειώνει αύξηση των δραστηριοτήτων του. Σύμφωνα με την πορτογαλική κεντρική τράπεζα, η ιδιωτική κατανάλωση θα αυξηθεί μόνο κατά 0,3% το 2014, την ώρα που η δημόσια κατανάλωση θα μειωθεί στην πραγματικότητα κατά 2,3%. Οι τράπεζες παραμένουν ευάλωτες, με τις τρεις κύριες (τράπεζες) που παρουσίασαν ζημίες το 2013 να αναμένουν παρόμοια αποτελέσματα το 2014. Τον Νοέμβριο, η πορτογαλική κεντρική τράπεζα εξέδωσε προειδοποίηση για τον υπερχρεωμένο ιδιωτικό τομέα της χώρας.

Επιπλέον, τα ποσοστά ανεργίας της Πορτογαλίας μειώνονται, αλλά όχι επειδή απαραίτητα ανοίγουν θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, η δημιουργία θέσεων εργασίας αντιπροσωπεύει μόνο το ένα τρίτο της μείωσης των ποσοστών ανεργίας, με τη μετανάστευση και το γεγονός ότι οι πολίτες σταματούν να αναζητούν δουλειά να εξηγούν το υπόλοιπο. Η Πορτογαλία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρώπη και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μετανάστευσης. Τα τελευταία δύο χρόνια, 240.000 άνθρωποι έφυγαν από την Πορτογαλία, μια χώρα με 10,5 εκατομμύρια. Σύμφωνα με τη Eurostat, η Πορτογαλία θα χάσει περίπου το 7% του πληθυσμού στις επόμενες δύο δεκαετίες, λόγω κυρίως των χαμηλών ποσοστών γεννήσεων και της μετανάστευσης.

Οσοι είναι αρκετά τυχεροί και έχουν δουλειά, αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα​​. Περίπου 1 στους 10 εργαζομένους πληρώνεται με τον κατώτατο μισθό, ο οποίος είναι από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Ο επίσημος κατώτατος μισθός πάγωσε ως μέρος της συμφωνίας της Λισαβόνας με τους δανειστές της και το ζήτημα βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο των εντάσεων μεταξύ της κυβέρνησης και των συνδικάτων. Η συζήτηση αυτή θα σηματοδοτήσει την οικονομική και πολιτική ζωή της Πορτογαλίας τους επόμενους μήνες. Με τις επόμενες γενικές εκλογές να έχουν προγραμματιστεί για του χρόνου, η κυβέρνηση του Passos Coelho είναι πιθανό να κάνει κάποιες παραχωρήσεις (σχετικά με το εν λόγω ζήτημα) στα τέλη του τρέχοντος έτους ή στις αρχές του 2015. Η υποαπασχόληση αποτελεί επίσης πρόβλημα. Οι στατιστικές δείχνουν ότι το 13% του πορτογαλικού εργατικού δυναμικού έχει θέσεις μερικής απασχόλησης, το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 30 χρόνων. Οι μισοί από αυτούς έχουν πει ότι θα ήθελαν μια δουλειά πλήρους απασχόλησης. Αν η ανεργία και η μερική απασχόληση ενωθούν, το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού της Πορτογαλίας έχει προβλήματα απασχόλησης.

Ενώ η μετανάστευση θα μπορούσε να θεωρηθεί ευεργετική βραχυπρόθεσμα -λιγότεροι άνθρωποι ανταγωνίζονται για θέσεις εργασίας και υποβάλλουν αιτήσεις για τα επιδόματα ανεργίας και περισσότεροι στέλνουν εμβάσματα στην Πορτογαλία-, θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο μέλλον. Η πορτογαλική κυβέρνηση έχει πει ότι ένας από τους βασικούς λόγους πίσω από την αύξηση του ΦΠΑ είναι η ανάγκη για τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας. Με άλλα λόγια, η Πορτογαλία διαθέτει λιγότερους να πληρώνουν υψηλότερους φόρους προκειμένου να καταβάλει τις συντάξεις σε έναν αυξανόμενο αριθμό συνταξιούχων. Αυτή η κατάσταση μόνο θα επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, επειδή τα ποσοστά της γονιμότητας ή της μετανάστευσης είναι απίθανο να βελτιωθούν. Ως αποτέλεσμα, τα δημοσιονομικά προβλήματα της Πορτογαλίας έχουν δρόμο μπροστά τους για να επιλυθούν.