Πέρα από τη Μάλτα: το εκλογικό σύστημα των ελληνικών πανεπιστημίων

Του Γιώργου Τσεμπελή*

Από την Αμερική παρακολουθώ τη συζήτηση για την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα.

Στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπου προ ημερών συζητήθηκαν οι προσφυγές των πρυτάνεων 24 ελληνικών πανεπιστημίων κατά του νέου νόμου για τα ΑΕΙ, έχει μεταξύ άλλων αμφισβητηθεί η συνταγματικότητα του εκλογικού συστήματος «single transferable vote» (STV), που προβλέπεται για την εκλογή των συμβουλίων, δηλαδή του ανώτατου οργάνου στα νέα

ΑΕΙ. Το σύστημα αυτό ο νέος νόμος το ονομάζει «ταξινομική ψήφο». «Καινοφανές», «περιθωριακό» και «εξαιρετικά περίπλοκο» είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που εκτοξεύθηκαν εναντίον του. Για τους πολέμιους του νέου νόμου, το εκλογικό αυτό σύστημα εφαρμόζεται τάχα μόνο σε χώρες «με ισχυρές και παραταξιακές ταυτίσεις», όπως το απόλυτο δικομματικό σύστημα της Μάλτας. Πρόκειται για ανακρίβεια. Θα προσπαθήσω να δείξω γιατί.

Πέρυσι έγινε δημοψήφισμα στη Μεγάλη Βρετανία, όπου το εκλογικό σύστημα STV που πρότεινε το Κόμμα των Φιλελευθέρων απορρίφθηκε από τους εκλογείς. Ετσι, παρέμεινε το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, απόρροια του οποίου είναι ένας ισχυρότατος δικομματισμός, ο οποίος, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (όπως σήμερα), οδηγεί στον σχηματισμό μονοκομματικών κυβερνήσεων. Ο λόγος είναι ότι οι εκλογείς είναι συνήθως απρόθυμοι να «χαραμίσουν» την ψήφο τους ρίχνοντάς την υπέρ ενός τρίτου κόμματος (όπως οι Φιλελεύθεροι). Τα ανωτέρω εξηγούν γιατί οι Βρετανοί Φιλελεύθεροι έχουν ανέκαθεν ταχθεί υπέρ της αλλαγής του ισχύοντος εκλογικού συστήματος και γιατί έθεσαν ως όρο της συμμετοχής τους στην κυβέρνηση με τους Συντηρητικούς τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το θέμα. Αν επικρατούσε το STV, ιδού πώς θα λειτουργούσε στην πράξη: κάθε εκλογέας θα μπορούσε να σημειώσει όχι μόνο τον υποψήφιο της επιλογής του, αλλά και τον δεύτερο, τρίτο κ.λπ., κατά τη σειρά της προτίμησής του, θέτοντας τον αριθμό 1, 2, 3 κ.λπ. δίπλα στο όνομα του καθενός από αυτούς. Ετσι, ένας οπαδός του Συντηρητικού Κόμματος θα σημείωνε προφανώς τον αριθμό 1 δίπλα στο όνομα του Συντηρητικού υποψηφίου, τον αριθμό 2 δίπλα στο όνομα του Φιλελεύθερου και τον αριθμό 3 δίπλα στο όνομα του Εργατικού (διότι θα ήταν πιθανότερο να προτιμήσει έναν «κεντρώο»/Φιλελεύθερο, παρά έναν «αριστερό»/Εργατικό υποψήφιο). Ενας οπαδός των Εργατικών θα σημείωνε 1 δίπλα στον Εργατικό υποψήφιο, 2 δίπλα στον Φιλελεύθερο και 3 δίπλα στον Συντηρητικό. Τέλος, ένας οπαδός των Φιλελευθέρων θα σημείωνε 1 δίπλα στον Φιλελεύθερο υποψήφιο και -ανάλογα με τις πολιτικές του προτιμήσεις- θα έθετε το 2 δίπλα στον Συντηρητικό ή τον Εργατικό υποψήφιο (και αντίστοιχα το 3). Για την ανάδειξη του νικητή, δεν αρκεί η απλή πλειοψηφία, όπως στο πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα. Χρειάζεται απόλυτη πλειοψηφία. Αν κανένας υποψήφιος δεν πιάσει την απόλυτη πλειοψηφία, αυτός που θα έχει βαθμολογηθεί με τα λιγότερα 1 θα αποκλεισθεί και θα ληφθούν υπ\' όψιν οι δεύτερες επιλογές των ψηφοφόρων του.

Θα χρησιμοποιήσω δύο παραδείγματα για να δείξω πώς ακριβώς λειτουργεί το σύστημα. Αν ο υποψήφιος με τις λ