Είναι χρήσιμα τα όνειρα;

«Ένα μυαλό που κοιμάται, ίσως να μη θεωρείται κατάλληλο για να κάνει σημαντικές σκέψεις, αλλά οι άνθρωποι μπορούν στην πραγματικότητα να επιλύσουν προβλήματα, ενώ κοιμούνται.»

Και όχι μόνο αυτό, αλλά ένας από τους σκοπούς των ονείρων που βλέπουμε είναι να μας βοηθήσουν να βρούμε λύσεις σε προβλήματα που μας βασανίζουν τις ώρες που είμαστε ξυπνητοί.

Τα όνειρα είναι εξαιρετικά αληθοφανή, αλλά συχνά παράλογα στη φύση τους.

Η θεωρία της Deirdre Barrett, ψυχολόγου στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, για τα όνειρα συνοψίζεται στο εξής: «Τα όνειρα είναι ουσιαστικά σκέψεις, αλλά σε μία

ελαφρώς διαφορετική κατάσταση από αυτή που είναι, όταν έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά. Ο λόγος που ονειρευόμαστε είναι ένα μυστήριο του μυαλού. Σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν είμαστε, είτε δηλαδή κοιμόμαστε, είτε είμαστε ξυπνητοί, εξακολουθούμε να ασχολούμαστε με τα ίδια προβλήματα.»

Αν και τα όνειρα προέκυψαν αρχικά για διαφορετικούς λόγους, ενδεχομένως να διαμορφώθηκαν με τα χρόνια ώστε να επιτελούν διπλό έργο: να βοηθούν τον εγκέφαλο να επαναλειτουργήσει και να επιλύουν προβλήματα.

Όνειρα και εξέλιξη

Μία θεωρία για την επεξήγηση των ονείρων ή οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά, χρειάζεται να λάβει υπόψη της την εξέλιξη. Πολλές όμως πρώιμες θεωρίες για τα όνειρα, είτε δεν είχαν λάβει υπόψη τους την εξέλιξη, είτε έρχονταν σε πλήρη αντίθεση.

Για παράδειγμα, ο Sigmund Freud υποστήριξε ότι τα όνειρα υπάρχουν για να εκπληρώνουν τις επιθυμίες μας. Μία όμως τέτοια ικανοποίηση σε έναν φανταστικό κόσμο θα μας βοηθούσε ελάχιστα να προσαρμόσουμε τα ένστικτά μας στο φυσικό κόσμο, που είναι ένα βασικό κομμάτι της εξέλιξης.

Άλλοι υποστήριξαν ότι τα όνειρα είναι περισσότερο μία παρενέργεια του κύκλου του ύπνου. Τα όνειρα, συνήθως, συμβαίνουν στον ύπνο REM (ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών). Σε αυτή την κατάσταση συμβαίνουν διάφορες λειτουργίες: ξεκουράζεται ένα τμήμα του εγκεφάλου και αναπληρώνονται τα χημικά του εγκεφάλου, όπως οι νευροδιαβιβαστές.

Αυτό οδήγησε ορισμένους να υποστηρίξουν πως τα όνειρα υπάρχουν απλά, επειδή υπάρχει ο ύπνος REM. O ψυχολόγος Steven Pinker παρομοίασε κάποτε τα όνειρα με την προφύλαξη οθόνης των υπολογιστών, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «δεν έχει ιδιαίτερη σημασία το περιεχόμενο, αρκεί να είναι ενεργά κάποια τμήματα του εγκεφάλου.»

Παρόλα αυτά, η Barrett διαφωνεί. «Η γνώμη μου είναι πως η εξέλιξη δεν πάει στράφι και, όταν τα πράγματα εξελίσσονται για έναν σκοπό, τότε δεν συνεχίζουν με τα χρόνια να επιτελούν μόνον αυτό το σκοπό, αλλά παίρνουν και οτιδήποτε άλλο μπορεί να τους φανεί χρήσιμο στην εξέλιξή τους.

Επιπλέον, πρόσθεσε ότι ο ύπνος REM υπάρχει εδώ και 220 εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή από τότε που εξελίχθηκαν τα θηλαστικά. «Όσο περισσότερο καιρό υπάρχει κάτι στην εξελικτική ιστορία, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει αποκτήσει και άλλες λειτουργίες.

Επίλυση προβλημάτων

Η Barrett μελέτησε την επίλυση των προβλημάτων στα όνειρα για πάνω από 10 χρόνια και κατέγραψε πολλά παραδείγματα