Ο κακός οιωνός της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας

Η Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας θέτει ένα πλαίσιο αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ και παράλληλα δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο διαπραγμάτευσης στις σχέσεις των δύο μερών.

Στην προσπάθεια της η ΕΕ, οι θεσμοί και τα κράτη μέλη της, να επιτύχουν Συμφωνία με την Τουρκία έκαναν μια σειρά από τακτικές υποχωρήσεις σε σχέση με άλλα ζητήματα τα οποία ούτε συνδέονται ούτε έπρεπε να συνδεθούν με το «προσφυγικό» ζήτημα.

Είναι βέβαιο ότι η Τουρκία δε θεωρεί τη Συμφωνία με την ΕΕ ως ένα τελικό στάδιο της διαπραγμάτευσης, αλλά ως ένα πολιτικό υπόβαθρο για επίδειξη και διεκδίκηση νέων απαιτήσεων,

καθώς και άσκηση νέας πίεσης και εκβιασμών. Αυτός λοιπόν είναι ο κακός οιωνός της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας: Η υπαναχώρηση της ΕΕ στη λογική του παζαρέματος προκειμένου να κατευνάσει τις τουρκικές διεκδικήσεις, αγνοώντας την αντιδημοκρατική συμπεριφορά της Άγκυρας, την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία και τη επιθετική και αναθεωρητική πολιτική της χώρας αυτής.

Ο κακός αυτός οιωνός επηρεάζει και ζητήματα που αφορούν την Κυπριακής Δημοκρατία, καθώς και τις συνομιλίες στο Κυπριακό. Όσον αφορά το πρώτο, η Λευκωσία έδωσε τη συγκατάθεσή της στο άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου (το αργότερο μέχρι τον Ιούνιο, στο πλαίσιο της Ολλανδικής Προεδρίας) και δεσμεύθηκε μαζί με τα άλλα 27 κράτη μέλη της Ένωσης να επισπεύσουν το άνοιγμα και άλλων κεφαλαίων για διαπραγμάτευση, χωρίς καμία προϋπόθεση όσον αφορά τις υποχρεώσεις της Τουρκίας. Γίνεται απλώς μια (αυτονόητη) αναφορά στο δικαίωμα των κρατών μελών να εκφράσουν επιφύλαξη στη διαδικασία αυτή (παρ. 8 τη Συμφωνίας ανάμεσα στα κράτη μέλη τη ΕΕ).

Η κυπριακή κυβέρνηση εμφανίστηκε πολύ ικανοποιημένη από τη Συμφωνία αυτή. Ο λόγος της ικανοποίησης αφορά την μη αποδοχή του αιτήματος της Τουρκίας για άνοιγμα των 5 κεφαλαίων που είχε παγώσει μονομερώς η Λευκωσία, ένα αίτημα το οποίο προωθούσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (και προσωπικά ο κ. Γιουγκέρ), καθώς και ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, με πιο σημαντικό τη Γερμανία. Ικανοποίηση επίσης εκφράζεται και για τη συμπερίληψη στην παράγραφο 8 αναφοράς, σύμφωνα με την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία διατηρεί δικαίωμα βέτο για το άνοιγμα νέων κεφαλαίων.

Ατυχώς η Λευκωσία πανηγυρίζει διότι παραβλέπει δύο πολύ δυσμενείς εξελίξεις, οι οποίες θα έχουν άμεσες συνέπειες το επόμενο διάστημα. Πρώτο, η σύνδεση των διαδικασιών ρύθμισης του «προσφυγικού» ζητήματος με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας είναι μια πολύ αρνητική εξέλιξης. Η ΕΕ έχει αναλάβει δέσμευση, όχι μόνο να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, αλλά να προετοιμάσει ταχέως το άνοιγμα και άλλων κεφαλαίων. Είναι βέβαιο ότι η Τουρκία θα «πατήσει» πάνω στη δέσμευση αυτή της ΕΕ, όπως επίσης είναι βέβαιο ότι η Επιτροπή και κράτη μέλη της ΕΕ θα ασκήσουν πίεση πάνω στη Λευκωσία για να συναινέσει στο άνοιγμα επιπλέων κεφαλαίων. Βεβαίως η Λευκωσία θα προβάλλει την πάγια θέση της, σύμφωνα με την οποία η Τουρκία θα πρέπει να εφαρμόσει τις υποχρεώσεις της. Δυστυχώς η Λευκωσία δε θωρακίστηκε για να αντιμετωπίσει τις πιέσεις αυτές.

Στο κείμενο της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και ιδιαίτερα στην επίμαχη παράγραφο 8, τίποτα δεν έχει συμπεριληφθεί που να παραπέμπει σε στήριξη (ούτε καν σε κατανόηση) των θέσεων της Λευκωσίας. Η κυπριακή κυβέρνησης δεν έπεισε ή δεν προσπάθησε καν να πείσει για τη συμπερίληψη σαφούς αναφοράς για τις υποχρεώσεις της Τουρκίας σε σχέση με το άνοιγμα νέων κεφαλαίων. Αντίθετα αποδέχθηκε την πίεση άλλων κρατών τα οποία αποφάσισαν (μαζί με τη Λευκωσία στο τέλος) να συμπεριληφθεί μια γενική αναφορά στα δικαιώματα των κρατών μελών να ελέγχουν την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας (κάτι εντελώς αυτονόητο). Το δικαίωμα αυτό υπήρχε και υπάρχει ούτως ή άλλως. Η Λευκωσία θα μπορούσε να πανηγυρίσει μόνο εάν επιτύχανε μια σαφή αναφορά στην εφαρμογή των υποχρεώσεων της Τουρκίας, ως προϋπόθεση για το άνοιγμα νέων κεφαλαίων, κάτι για το οποίο απέτυχε.

Η δεύτερη αρνητική συνέπεια είναι η σαφής πια διασύνδεση του «προσφυγικού» ζητήματος με το Κυπριακό. Προκειμένου να απαλειφθεί το «εμπόδιο» των Κυπριακών αντιρρήσεων στην περεταίρω εξέλιξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, η ΕΕ και κράτη μέλη της θα επικεντρώσουν την προσοχή τους στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού. Από τη μια η Λευκωσία θεωρεί ότι αυτή είναι μια θετική εξέλιξη διότι θα ασκηθεί πίεση στην Τουρκία για να προβεί σε λογικές παραχωρήσεις προκειμένου να ικανοποιηθούν κάποιες ανησυχίες των Ελληνοκυπρίων. Από την άλλη, η Τουρκία θεωρεί ότι η σύνδεση αυτή θα λειτουργήσει υπέρ της διότι θα χρησιμοποιήσει το «προσφυγικό» ζήτημα (και) για την άσκηση πιέσεων στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα για να αποδεχθεί τη δική της προσέγγιση στη διευθέτηση του Κυπριακού. Αυτοί που πιστεύουν ότι το νέο αυτό δεδομένο θα λειτουργήσει υπέρ της Ελληνοκυπριακής κοινότητας θα βρεθούν πολύ σύντομα μπροστά στην κατάρρευση μιας ακόμη ψευδαίσθησης.

Προμηνύεται ένα πολύ θερμό καλοκαίρι στο Κυπριακό. Δυστυχώς ο μόνο σύμμαχος της Ελληνοκυπριακής κοινότητας και της Κυπριακής Δημοκρατίας θα είναι η αλαζονεία και ο μαξιμαλισμός της Τουρκίας. Ας γίνει λοιπόν η κατάλληλη προετοιμασία για αντιμετώπιση αυτών των δύο αρνητικών εξελίξεων και ας μην επιτραπούν άλλες ουτοπικές συζητήσεις και σκέψεις. Κανείς δε θα πρέπει να αναμένει ότι η Τουρκία θα υλοποιήσει πλήρως τη Συμφωνία της με την ΕΕ (η οποία είναι κατά τ’ άλλα μια ασαφής και περίπλοκη συμφωνία). Η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει τη Συμφωνία αυτή για να επιβάλει τα συμφέροντά της.