Το Γκάζι γίνεται Μουσείο

Πόλος έλξης σήμερα η Τεχνόπολις, όπου άνοιξε τις πύλες του για το κοινό το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου, που δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουν, μέσα από τα αυθεντικά μηχανήματα, το επιχειρηματικό πνεύμα του 19ου αιώνα. Επί ένα μήνα η Τεχνόπολη θα φιλοξενεί πλήθος εκδηλώσεων, αφιερωμένων στη Βιομηχανία. Τις εκθέσεις «Υποπροϊόντα», και «Εργάτες» και όπως και κινηματογραφικές προβολές.

Στις 5 το απόγευμα προβάλλεται η ταινία Μετρόπολις.

Φωτορεπορτάζ: Βιβιάννα Βαρδή

Το εργοστάσιο φωταερίου της Αθήνας

ιδρύθηκε το 1857, μόλις τρία χρόνια μετά το μεταξουργείο Δουρούτη, για να καλύψει την ανάγκη της πόλης για δημόσιο φωτισμό. Οι δύο αυτές πρώτες βιομηχανίες της Αθήνας θα σημαδέψουν την πολεοδομική και οικονομική ανάπτυξη της πόλης. Από τις δύο μονάδες πήραν το όνομα τους δύο από τις πιο πυκνοκατοικημένες συνοικίες της πρωτεύουσας, το Μεταξουργείο και το Γκαζοχώρι. Το εργοστάσιο φωταερίου υπήρξε η πρώτη μονάδα παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα και στην Αθήνα. Η κομβική του θέση στην αρχή της οδού Πειραιώς οδήγησε στην περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξη της οδού στη μεγαλύτερη για αρκετές δεκαετίες βιομηχανική ζώνη της πόλης.

Την εποχή που ιδρύθηκε το εργοστάσιο φωταερίου, τα επιτεύγματα της βιομηχανικής επανάστασης είχαν μόλις αρχίσει να διαφαίνονται στο νεοσύστατο τότε ελληνικό κράτος. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η χρήση του φωταερίου επεκτάθηκε, καθώς η νέα για την εποχή μορφή ενέργειας χρησιμοποιήθηκε, εκτός από το φωτισμό της πόλης, για πρώτη φορά στα νοικοκυριά και στις βιομηχανίες για την εξυπηρέτηση των ενεργειακών τους αναγκών.
Από το 1938 η διοίκηση του εργοστασίου περιέρχεται στο Δήμο Αθηναίων και το 1952 συστήνεται επίσημα η Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου Αθηνών (Δ.Ε.Φ.Α.), η οποία αναλαμβάνει την παραγωγή και διανομή του φωταερίου στο δίκτυο της πρωτεύουσας.

Το εργοστάσιο φωταερίου της Αθήνας παρείχε φωτισμό και ενέργεια στην πόλη για σχεδόν 130 χρόνια, μέχρι το 1984 οπότε έκλεισε οριστικά.

Η σημασία του εργοστασίου φωταερίου υπήρξε καθοριστική στην ανάπτυξη της Αθήνας. Συνέβαλε σημαντικά στον εκσυγχρονισμό της πρωτεύουσας, άλλαξε το χαρακτήρα της οικιακής ζωής των κατοίκων της και προσέδωσε ένα γενικότερο χαρακτηριστικό στο ύφος της, αυτό μιας πόλης σύγχρονης, οικονομικά ανεξάρτητης, με βιομηχανική δραστηριότητα, κατά τα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων της εποχής.

Λίγα χρόνια μετά το κλείσιμο του εργοστασίου ξεκίνησαν οι πρώτες μελέτες για την αξιοποίηση και επανάχρηση των παλαιών εγκαταστάσεων. Ο χώρος κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού με την προοπτική να γίνει μουσείο και χώρος πολλαπλών εκδηλώσεων. Επιπλέον, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα τεχνολογίας και βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, καθώς σώζεται το μεγαλύτερο μέρος των κτιριακών εγκαταστάσεων και σχεδόν ακέραιο ένα μεγάλο μέρος του μηχανολογικού του εξοπλισμού. Αυτό, σε συνδυασμό με τη συγκέντρωση αντικειμένων από το εργοστάσιο καθώς και συσκευών φωταερίου αποτελούν την πλούσια συλλογή του Βιομηχανικού Μουσείου.

Η επισκευή και αποκατάσταση των παλαιών κτιρίων, καθώς και η οργάνωση του ελευθέρου χώρου του συγκροτήματος ολοκληρώθηκε το 2004. Ήδη από το 1999, ο χώρος λειτουργεί με την επωνυμία «Τεχνόπολις» Δήμου Αθηναίων και φιλοξενεί πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις.

Το 2011 η νέα διοίκηση της Τεχνόπολης ανέλαβε το φιλόδοξο έργο της δημιουργίας Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου, αναθέτοντας σε μια ομάδα σημαντικών επιστημόνων (μουσειολόγους, ιστορικούς, μηχανολόγους μηχανικούς αρχιτέκτονες, πολιτικούς μηχανικούς, συντηρητές) την υλοποίηση του μουσείου. Ένα χρόνο μετά, το παλαιό εργοστάσιο φωταερίου ανοίγει τους χώρους του στο κοινό και παρουσιάζει την «ιστορία» του για πρώτη φορά. Ο επισκέπτης ακολουθώντας ένα μουσειολογικό περίπατο με συγκεκριμένες στάσεις έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου, να παρακολουθήσει τη γραμμή παραγωγής του φωταερίου και να ανακαλύψει ένα έως σήμερα «ξεχασμένο» κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας.

Συγχρόνως, θέματα όπως η βιομηχανική κληρονομιά και η βιομηχανική αρχαιολογία, η επιχειρηματικότητα, οι βιομηχανικές συνθήκες εργασίας στο εργοστάσιο, οι παλαιές και νέες μορφές ενέργειας ξεδιπλώνονται στα μάτια του επισκέπτη μέσα από αυθεντικά αντικείμενα, μηχανήματα, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ηχητικά ντοκουμέντα και βιντεοπροβολές. Πρόκειται για θέματα διαχρονικά, αλλά και επίκαιρα που σχετίζονται με την ανάπτυξη της πρωτεύουσας τους δύο τελευταίους αιώνες. Η ίδρυση του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου έρχεται να εμπλουτίσει το μουσειακό χάρτη της πόλης. Η Αθήνα υποδέχεται το πρώτο βιομηχανικό μουσείο και ταυτόχρονα το πρώτο τεχνολογικό μουσείο.

Έτσι η Τεχνόπολη αποκτά διπλή λειτουργία, τόσο ως χώρος πολιτιστικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων όσο και ως το πρώτο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου που αρχίζει να διηγείται την ιστορία του και παρουσιάζει την τεχνολογία μιας άλλης εποχής.

Τιμή εισιτηρίου από 29.01.2013: 1€

Πωλητήριο

Το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου αποτέλεσε πηγή δημιουργίας για το πωλητήριο με αποτέλεσμα όλα τα αντικείμενα, από τα κοσμήματα μέχρι τα σημειωματάρια και τις κασετίνες, να συνδέονται με την ιστορία και την αισθητική αυτού του τόσο αναγνωρίσιμου τοπωνυμίου της Αθήνας.

Η διαδρομή στο χρόνο, εικόνες από το παρελθόν μέχρι σήμερα, η παλιά και η νέα λειτουργία του χώρου, καθώς και η συνολική αίσθηση του επισκέπτη από το Μουσείο και την Τεχνόπολις αποτυπώνονται σε χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα.

Στόχος του πωλητηρίου είναι να τιμήσει και να εμπνευστεί όχι μόνο από το ίδιο το Μουσείο αλλά και απ' το βιομηχανικό του χαρακτήρα. Επιστρατεύοντας έννοιες όπως καινοτομία και επιχειρηματικότητα, απαραίτητες για την επιτυχία μιας βιομηχανίας, το πωλητήριο του Μουσείου διαφοροποιείται και αναλαμβάνει όλη τη διαδικασία παραγωγής βιομηχανικών αντικειμένων σε συνεργασία με ελληνικές βιοτεχνίες και εργοστάσια. Έτσι στηρίζεται το έργο των Ελλήνων βιομηχανικών σχεδιαστών καθώς και η εγχώρια παραγωγή πετυχαίνοντας παράλληλα ένα τελικό προϊόν χωρίς μεσάζοντες, στη χαμηλότερη δυνατή τιμή για τον αγοραστή.

Ώρες λειτουργίας πωλητηρίου

Χειμερινό ωράριο (15 Οκτωβρίου – 15 Απριλίου): 10.00 - 21.00
Θερινό ωράριο (16 Απριλίου – 14 Οκτωβρίου): 10.00 - 19.00
Κλειστά: 1 Ιανουαρίου, Κυριακή του Πάσχα, 1 Μαΐου, 28 Οκτωβρίου, 25 & 26 Δεκεμβρίου

Ένας μήνας – αφιέρωμα στη Βιομηχανία μέσα από τις τέχνες

Με αφορμή τα εγκαίνια του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου, η «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων πραγματοποιεί αφιέρωμα με τίτλο «Οι τέχνες συναντούν τη Βιομηχανία» από την Κυριακή 27 Ιανουαρίου έως και την Κυριακή 24 Φεβρουαρίου.

Το μεγάλο αφιέρωμα στη Βιομηχανία περιλαμβάνει: έκθεση 12 εικαστικών με τίτλο «Υποπροϊόντα» που επιμελήθηκε ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, την έκθεση «Εργάτες» με την επιμέλεια του Πλάτωνα Ριβέλλη, μια φωτογραφική έκθεση αφιερωμένη στα βιομηχανικά θεματικά μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, προβολές κινηματογραφικών ταινιών με θέμα τη βιομηχανία που επιμελήθηκε η Σώτη Τριανταφύλλου καθώς και παραστάσεις θεάτρου σκιών από τον Σωτήρη Χαρίδημο με τίτλο «Ο Καραγκιόζης γκαζιερης».

Την εποχή της ραγδαίας αποβιομηχάνισης, την εποχή της καλπάζουσας ανεργίας η βιομηχανία έρχεται στο προσκήνιο μέσα από τις τέχνες και τον πολιτισμό για να μας θυμίσει ότι αποτελεί μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες της κοινωνίας, μέσα από την οποία οι άνθρωποι μετατρέπουν πρώτες ύλες και ιδέες, εργαζόμενοι συλλογικά σε χρήσιμα για την κοινωνία προϊόντα.

Επίσης, στο πλαίσιο της έκθεσης, θα υπάρχει η δυνατότητα για το αθηναϊκό κοινό να ακολουθήσει το μουσειακό περίπατο και να περιηγηθεί στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου.

Ακολουθεί το αναλυτικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων:

«Υποπροϊόντα»

Επιμέλεια: Αλέξανδρος Ψυχούλης
(κτίριο «Μηχανουργείο», πρώην «Νίκος Γκάτσος»)
Ώρες λειτουργίας: 12.00 – 20.00

Ως «υποπροϊόν» ορίζεται η «ουσία ή το αντικείμενο που προκύπτει από μια διαδικασία παραγωγής, πρωταρχικός σκοπός της οποίας δεν είναι η παραγωγή αυτού του στοιχείου».

12 εικαστικοί από διαφορετικές γενιές διερευνούν τις σχέσεις «Βιομηχανικής και Εικαστικής παραγωγής» και ανατέμνουν την έννοια του υποπροϊόντος. Η ίδια η τέχνη εδώ και χρόνια στην Ελλάδα υπάρχει με όρους αντίστοιχους με αυτούς ενός ιδιότυπου υποπροϊόντος. Σε πείσμα της προσπάθειας να εξηγηθούν τα πάντα μέσα από στατιστικές, οι καλλιτέχνες παράγουν ασταμάτητα κάτι που κανείς δεν ζήτησε. Η παραγωγή αυτή ως μηχανιστική- αντανακλαστική αντίδραση του βίου είναι που αλλάζει το σημείο παρατήρησης, αποκαλύπτοντας αποσιωπημένες αλλά σημαίνουσες πτυχές του παρελθόντος και δυναμικές του μέλλοντος.

Συμμετέχουν οι:
Νίκος Αρβανίτης, Γιάννης Γρηγοριάδης, Γιώργος Γυπαράκης, Θοδωρής Ζαφειρόπουλος, Γιάννης Ισηδώρου, Κώστας Ιωαννίδης, Ζήσης Κοτιώνης, Λίνα Μαντίκου, Απόστολος Ντελάκος, Δημήτρης Ντοκατζής, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Μαρία Τσαγκάρη

Έκθεση Φωτογραφίας με τίτλο «Εργάτες»
Επιμέλεια: Πλάτων Ριβέλλης
(κτίριο «Νέοι Φούρνοι», πρώην «Kων/νος Καβάφης»)
Ώρες λειτουργίας: 12.00 – 20.00

Στην έκθεση φωτογραφίας με τίτλο "Εργάτες" το θέμα λειτουργεί περισσότερο σαν πρόκληση για μια σύνθετη και ταυτόχρονα πιο αφηρημένη προσέγγιση και λιγότερο σαν εργαλείο ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης. Η επιλογή των φωτογράφων και των φωτογραφιών τους δείχνει ότι η έμφαση δίνεται στο ανθρώπινο πορτρέτο και όχι τόσο στην ιδιότητα της εργασίας, ενώ είναι επίσης φανερό ότι σχεδόν από όλες τις φωτογραφίες απουσιάζουν οι αναφορές στα στερεότυπα της βιομηχανικής εργασίας.

Παράλληλα, η ομοιότητα των θεματικών απεικονίσεων προτρέπει τον θεατή σε μια διαδικασία διαχωρισμού και διάκρισης του προσωπικού λόγου κάθε συγκεκριμένου φωτογράφου, κάτι δηλαδή που υπηρετεί σαφώς τη δημιουργική πρόθεση των φωτογράφων και την καλλιτεχνική ταυτότητα των φωτογραφιών τους σε αντίθεση με μια ανεκδοτολογική ή και στρατευμένη ανάγνωση.

Φωτογράφοι: Νίκος Μάρκου, Δημήτρης Καρπούζης, Ανδρέας Σχοινάς, Αλέξανδρος Βρεττάκος, Γρηγόρης Δάλλης.

Έκθεση Φωτογραφίας από τα μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ)
Επιμέλεια: Πλάτων Ριβέλλης
(κτίριο «Παλαιοί Φούρνοι», πρώην «Τάκης Παπατσώνης»)
Ώρες λειτουργίας: 12.00 – 20.00

Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα - Μουσείο Ελιάς και Λαδιού στη Σπάρτη - Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στη Μυτιλήνη - Μουσείο Περιβάλλοντος στη Στυμφαλία -Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Τσαλαπάτα στον Βόλο - Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί - Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο

Η φωτογράφηση των μουσείων, η οποία για πρώτη φορά εκτίθεται, έγινε με την αφορμή μιας σειράς επτά όμοιων σεμιναρίων με θέμα την τέχνη της φωτογραφίας, στα ισάριθμα θεματικά μουσεία που το Ίδρυμα τής Τράπεζας Πειραιώς έχει σχεδιάσει, κατασκευάσει και εξοπλίσει και τα οποία με την ευθύνη και με τις δαπάνες του λειτουργούν σε διάφορες περιοχές τής Ελλάδας. Μαζί με το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης, τα μουσεία αυτά αποτελούν τα μοναδικά δείγματα στη χώρα μας βιομηχανικών μουσείων και αποτελούν τους προδρόμους και τα φωτεινά παραδείγματα για το νέο μουσείο της Τεχνόπολης, στα εγκαίνια του οποίου συμμετέχει και η παρούσα έκθεση.

Κινηματογραφικές Προβολές
Επιμέλεια: Σώτη Τριανταφύλλου
(αμφιθέατρο Ρ/Σ Αθήνα 9.84)

Σ’ αυτό το πολύ μικρό αφιέρωμα γίνεται μονάχα μια νύξη για το πώς η βιομηχανία καθρεφτίζεται στην οθόνη – και για το πώς κινηματογραφιστές από τις ΗΠΑ, την Ιταλία, την Κεντρική Ευρώπη, τον Καναδά και την Ελλάδα αναρωτήθηκαν εάν η εργατική τάξη πάει τελικά στον παράδεισο.

Βιομηχανικές επαναστάσεις, προλεταριακή ζωή, ταξικοί αγώνες, αγροτική έξοδος, αποβιομηχάνιση: ο κινηματογράφος, προϊόν της εποχής των μεγάλων εφευρέσεων, κατέγραψε την ιστορία του ανθρώπου και της μηχανής, το άλμα του πολιτισμού από τις παραδοσιακές κοινωνίες στη νεοτερικότητα. Όπως το βιομηχανικό μυθιστόρημα, ένα λογοτεχνικό υποείδος που οι φιλόλογοι κατατάσσουν στο κοινωνικό μυθιστόρημα, ο κινηματογράφος αφηγήθηκε την παρακμή του αγροτικού κόσμου και την ανάδυση νέων μορφών παραγωγής στο πλαίσιο της πόλης. Διαμορφώθηκαν καινούργια κοινωνικά όντα – από τα ρομπότ του Φριτς Λανγκ μέχρι τους συνδικαλιστές του Έλιο Πέτρι- και καινούργιες κοινωνικές σχέσεις, πιο σύνθετες και διφορούμενες: οι κινηματογραφικοί ήρωες δεν είναι πια καλοί ή κακοί· είναι πλάσματα της βιομηχανικής πόλης, κι ύστερα της μεγαλούπολης, της μητρόπολης και της παγκόσμιας πόλης.

Ημερομηνίες και ώρες κινηματογραφικών προβολών:

Κυριακή 27 Ιανουαρίου, 17.00: «Μετρόπολις» (153')Σάββατο 2 Φεβρουαρίου, 18.00: «Η Καγκελόπορτα» (107')Κυριακή 3 Φεβρουαρίου, 18.00: «Η Κατάληψη» (87')Σάββατο 9 Φεβρουαρίου, 18.00: «Ανατολική Περιφέρεια» (80')Κυριακή 10 Φεβρουαρίου, 18.00: «The Wobblies» (89')Σάββατο 16 Φεβρουαρίου, 18.00: «Το Εργοστάσιο» (101')Σάββατο 16 Φεβρουαρίου, 20.00: «Megacities» (90')Κυριακή 17 Φεβρουαρίου, 18.00: «Μοντέρνοι Καιροί» (87')Παράσταση θεάτρου σκιών για μικρούς και μεγάλους «Ο Καραγκιόζης Γκαζιέρης» Κείμενα & Σκηνικά: Σωτήρης Χαρίδημος (κτίριο «Δεξαμενές Καθαρισμού», πρώην «Κωστής Παλαμάς»)Κυριακή 27 Ιανουαρίου & Κυριακή 10 Φεβρουαρίου στις 12.00

Ο Σωτήρης Χαρίδημος, ο μικρότερος από τα έξι παιδιά του γνωστού καραγκιοζοπαίχτη Χρήστου Χαρίδημου και αδελφός του Γιώργου Χαρίδημου, μεγάλωσε μέσα στο ονειρικό αλλά και σκληρό περιβάλλον του "καραγκιόζικου μπερντέ" του πατέρα του και του αδελφού του. Μετά τη συνταξιοδότησή του αφιερώνεται απόλυτα στο Θέατρο Σκιών με εκθεσιακή δραστηριότητα και συμμετοχές σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε προγράμματα Λαϊκής Επιμόρφωσης του Δήμου Αθηναίων κατασκευής φιγούρας και σκηνικών, συνεχίζοντας την τέχνη του πατέρα του και του αδελφού του.
Ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων, μετά την παραχώρηση του υλικού από το Σωτήρη Χαρίδημο, δημιούργησε το Εργαστήριο και Μουσείο Θεάτρου Σκιών "Χαρίδημος", το οποίο στεγάζει τρεις γενιές Χαρίδημων, μία ιστορία 93 χρόνων, από το 1913 ως σήμερα.

Βοηθοί Καραγκιοζοπαίχτες: Νίκος Τζεβελέκης, Χαράλαμπος Ρουμελιώτης.