Ο Ομπάμα στην Κούβα

Η προσοχή υπήρξε το σύνθημα στην εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα. Αλλά σε ένα μέρος του κόσμου υπήρξε περιπετειώδης. Για οποιονδήποτε από τους εννέα προηγούμενους Αμερικανούς προέδρους, η προγραμματισμένη επίσκεψή του στην Κούβα του Ραούλ και του Φιντέλ Κάστρο, στις 21 και 22 Μαρτίου, θα ήταν αδιανόητη. Είναι το αποκορύφωμα ενός τολμηρού ελιγμού, κατά τον οποίο ο Ομπάμα αποκατέστησε τις διπλωματικές σχέσεις που είχαν παγώσει επί 54 χρόνια και έχει αρχίσει να χαλαρώνει το οικονομικό εμπάργκο εναντίον του νησιού. Στοιχηματίζει ότι η εμπλοκή

με έναν από τους γείτονές της Αμερικής θα συμβάλλει περισσότερο από ό,τι η απομόνωση στην λήξη του κομμουνιστικού καθεστώτος.

Επιπλέον, η εμπλοκή με την Κούβα θα ξεπεράσει τα προβλήματα που έχουν δηλητηριάσει τις σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του συνόλου της Λατινικής Αμερικής. Μετά από μια περίοδο κατά την οποία η Κίνα φαίνεται να εκτοπίζει την Αμερική, σε αυτό που κάποιοι αποκαλούσαν κάποτε αυλή της, οι δεσμοί αυτοί θα μπορούσαν να γίνουν όλο και πιο θερμοί και αμοιβαία επικερδείς -εφόσον ο επόμενος πρόεδρος θα αξιοποιήσει την ευκαιρία. Με βάση τα στοιχεία της έντονης προεκλογικής εκστρατείας της Αμερικής, υπάρχει ο κίνδυνος να μην συμβεί αυτό.

Πώς θα αλλάξει η Κούβα

Το στοίχημα του Ομπάμα είναι σωστό. Το αμερικανικό εμπάργκο σε βάρος της Κούβας είναι μια άσκηση στην ματαιότητα. Είναι ένας ψυχροπολεμικός αναχρονισμός που βλάπτει τους Κουβανούς (και τους Αμερικανούς), περισσότερο από ότι τους αδερφούς Κάστρο, που το χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν το αστυνομικό κράτος τους και ως δικαιολογία για την ένδεια που προκλήθηκε στο νησί από τον κομμουνισμό.

Η επαναπροσέγγιση έρχεται σε μια περίοδο που η Κούβα αλλάζει, αν και με ρυθμούς που θυμίζουν αυτά τα αυτοκίνητα του '50 που χαζεύουν οι τουρίστες στο νησί. Χάρη στις μεταρρυθμίσεις που προώθησε ο Ραούλ Κάστρο όταν ανέλαβε ως πρόεδρος από τον μεγαλύτερο αδελφό του, το 2008, περίπου ένα εκατομμύριο Κουβανοί (ένας στους πέντε του εργατικού δυναμικού) είναι μέλη ενός αρχικού ιδιωτικού τομέα. Τα έσοδα από τον τουρισμό, κάποια από τα οποία πηγαίνουν στις μικρές επιχειρήσεις, αυξάνονται, όπως και τα εμβάσματα από τη διασπορά, ενώ την ίδια στιγμή η βοήθεια από τη Βενεζουέλα μειώνεται.

Επισήμως, οι μεταρρυθμίσεις του Κάστρο είναι μια "επικαιροποίηση του σοσιαλισμού", και όχι υιοθέτηση του καπιταλισμού, πόσο μάλλον της δημοκρατίας. Οι επικριτές του Ομπάμα τον κατηγορούν ότι έδωσε στους αδερφούς Κάστρο ένα δωρεάν εισιτήριο. Ωστόσο, η Κούβα δεν πρόκειται να γίνει δημοκρατία εν μία νυκτί. Επειδή το καθεστώς παραμένει περιχαρακωμένο, η πολιτική αλλαγή είναι πιο πιθανό να έρθει σταδιακά και από το εσωτερικό. Το 2018, ο Κάστρο προτίθεται να παραιτηθεί από πρόεδρος. Ο πιθανότερος διάδοχός του, Μιγκέλ Ντίας-Κανελ, γεννήθηκε μετά την επανάσταση των Κάστρο το 1959. Οι Κουβανοί θα τον κρίνουν από την ικανότητά του να βελτιώσει τη ζωή τους, κάτι που θα απαιτήσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Πρέπει να ελπίζουμε ότι, καθώς η Κούβα θα ευημερεί και θα ξεφεύγει από την απομόνωση όλο και περισσότερο, θα ακολουθήσει και η πολιτική φιλελευθεροποίηση.

Η εμπλοκή μπορεί να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία. Ο Ομπάμα είναι ένα ισχυρό σύμβολο μεταξύ πολλών Αφρο-Κουβανών, εξαιτίας των ευκαιριών για ελευθερία που προσφέρει. Η επικοινωνία μεταξύ των δύο γειτονικών και σχετικών εθνών μέσω του εμπορίου, του τουρισμού και της επανασύνδεσης των οικογενειών θα τροφοδοτήσουν την επιθυμία για αλλαγή.

Υπάρχει και ένα άλλο κίνητρο για το άνοιγμα του Ομπάμα στην Κούβα. Το εμπάργκο υπήρξε ένα συμβολικό, προκλητικό στοιχείο στις σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των γειτόνων της. Κατά τα τελευταία 20 χρόνια περίπου, οι πολιτικοί της Λατινικής Αμερικής όλων των αποχρώσεων έχουν αντιταχθεί. Όλες οι χώρες της περιοχής έχουν διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις με την Κούβα. Το εμπάργκο θεωρείται σύμβολο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Ακόμη και πολλοί συντηρητικοί της Λατινικής Αμερικής δυσανασχετούν.

Τα τελευταία χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Λατινική Αμερική έχουν κατά κάποιον τρόπο αποξενωθεί. Η Ουάσιγκτον έχει άλλες έγνοιες, από τη Μέση Ανατολή ως την Ασία. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής επωφελήθηκαν από την όρεξη της Κίνας για τα ορυκτά, τα καύσιμα και τρόφιμα τους. Ο πολιτικός κύκλος έφερε στην εξουσία μια φουρνιά αριστερών, αντι-αμερικανών ηγετών, που θεωρούσαν την Κίνα μια ελκυστική εναλλακτική λύση για τις ακαμψίες του ΔΝΤ και τις μερικές φορές υποκριτικές διαλέξεις από την Ουάσιγκτον σχετικά με τα ναρκωτικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Αυτό είναι κακό για την Αμερική. Παρά το γεγονός ότι καμία περιοχή δεν απαιτεί λιγότερη προσοχή στην εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Λατινική Αμερική, καμία περιοχή δεν είναι πιο σημαντική για την καθημερινή ζωή των Αμερικανών. Η μισή Αμερική συνδέεται με το εμπόριο, τις επενδύσεις, τον τουρισμό, την οικογένεια και τα εμβάσματα. Η Λατινική Αμερική παίρνει το ένα τέταρτο των αμερικανικών εξαγωγών, με ανάλογο ποσοστό στην Ασία. Το Μεξικό, μαζί με τη Χιλή και το Περού, είναι μέλος του Συμφώνου Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού, μια προσπάθεια του Ομπάμα να θέσει τους κανόνες για το εμπόριο και τις επενδύσεις στον 21ο αιώνα.

Το άνοιγμα προς την Κούβα μπορεί να βοηθήσει ώστε να κλείσει το ρήγμα. Έρχεται σε μια στιγμή που η αριστερά της Λατινικής Αμερικής υποχωρεί, λόγω της πτώσης των τιμών των εμπορευμάτων και των λαθών της. Ο Μαουρίτσιο Μάκρι, ο νέος πρόεδρος της Αργεντινής τον οποίο ο Ομπάμα θα επισκεφθεί μετά την Αβάνα, αντιπροσωπεύει έναν πραγματιστή κεντροδεξιό, που βλέπει θετικά την Αμερική.

Στη δεύτερη θητεία του, ο Ομπάμα έχει γίνει φανατικός υποστηρικτής των κερδών από τους στενότερους δεσμούς με τη Λατινική Αμερική. Η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια να μειωθεί η βία που συνδέεται με τα ναρκωτικά στην Κεντρική Αμερική. Έχει βοηθήσει την κυβέρνηση της Κολομβίας στις μακροχρόνιες ειρηνευτικές συνομιλίες της με τους αντάρτες των FARC, που λαμβάνουν χώρα στην Αβάνα. Αν και δεν θα επιτευχθεί μια τελική συμφωνία πριν από τη λήξη της προθεσμίας στις 23 Μάρτη, μπορεί να υπάρξει μια συμβολική χειραψία μεταξύ τους, ενώ ο Ομπάμα θα είναι εκεί.

Το μέλλον

Υπάρχει ο κίνδυνος ο διάδοχος του Ομπάμα να ακολουθήσει μια διαφορετική πορεία. Η προφανής απειλή προέρχεται από τον Ντόναλντ Τραμπ, τον Ρεπουμπλικανό πρωτοπόρο, του οποίου η πρόταση για την κατασκευή ενός τείχους κατά μήκος των συνόρων, και μάλιστα με την απαίτηση τον Μεξικό να τον πληρώσει, αποτελεί προσβολή για έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς και πολιτικούς εταίρους της Αμερικής. Ο πρωτογονισμός του πομπώδη δισεκατομμυριούχου έχει επηρεάσει και άλλες διεκδικητές του χρίσματος των Ρεπουμπλικάνων να σκληρύνουν την ήδη αδιάλλακτη πολιτική τους για τη μετανάστευση. Οι Δημοκρατικοί είναι λιγότερο ξενοφοβικοί από τον Τραμπ, αλλά τους έλκει ο προστατευτισμός του.

Η διπλωματία του Ομπάμα αφήνει μια επιλογή για την επόμενη προεδρία: γυρίστε την πλάτη σας στη Λατινική Αμερική, τροφοδοτώντας τις δυσαρέσκειες και τις αποτυχίες της, ή βοηθήστε την να γίνει η μπροστινή αυλή της Αμερικής, μια περιοχή με όλο και πιο ευημερούσες δημοκρατίες που θα συνδέονται με οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς. Η επίσκεψη στην Αβάνα είναι ένα ευπρόσδεκτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

economist.com

Διαβάστε περισσότερα