H Αραβική Άνοιξη σε κίνδυνο: ταραχές στην Τυνησία

Η δολοφονία του πολιτικού της αντιπολίτευσης Τσόκρι Μπελαΐντ ήταν μια επίθεση στην αναδυόμενη δημοκρατία της Τυνησίας. Εξέθεσε το χάσμα μεταξύ ισλαμιστών και κοσμικών και απειλεί να βυθίσει τη χώρα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της Αραβικής Επανάστασης, στο χάος, γράφει ο Christoph Scheuerman στο Der Spiegel.

Από τη στιγμή που ο σύζυγός της δολοφονήθηκε, το σαλόνι της Μπάσμα Χαλφαούι έχει γίνει αίθουσα αναμονής για την επανάσταση.

Πριν από δύο εβδομάδες, ο πολιτικός Τσόκρι Μπελαΐντ πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε μόλις λίγα μέτρα πιο μακριά, στο πάρκινγκ έξω από το κτίριο και τώρα μοιάζει σαν η μισή χώρα να αναζητά παρηγοριά στη χήρα του. Η πεντάχρονη κόρη του Μπελαΐντ, Νάντα, τρέχει τριγύρω, γελώντας. «Εκείνη δεν καταλαβαίνει τίποτα από όλα αυτά» ψιθυρίζει ένας επισκέπτης. Ο πατέρας της δεν ήταν απλά ένας ηγέτης της αριστερής αντιπολίτευσης, ένας κριτικός των ισλαμιστών και υπέρμαχος της κοσμικής δημοκρατίας στην Τυνησία. Για πολλούς, ο Μπελαΐντ ήταν ένα είδωλο και ένας εθνικός ήρωας.

Tο πρωί της 6ης Φεβρουαρίου, πυροβολήθηκε με τέσσερις σφαίρες και πέθανε στο νοσοκομείο. Οι δολοφόνοι του δεν έχουν βρεθεί ακόμη, αλλά η δολοφονία και η επακόλουθη βία στους δρόμους έχουν εκθέσει τα βαθιά ρήγματα στην τυνησιακή κοινωνία. Ο φόβος των ισλαμιστών είναι μεγαλύτερος από ποτέ.

Η Αραβική Άνοιξη ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια στην Τυνησία, όταν ένας πωλητής λαχανικών αυτοπυρπολήθηκε. Οι φλόγες αρχικά εξαπλώθηκαν στην υπόλοιπη χώρα και στη συνέχεια κατάπιαν ολόκληρη την περιοχή. Ο λαός της Τυνησίας έδιωξε τον ηγεμόνα του, Ζίνε Ελ Αμπιντινε Μπεν Άλι, από το παλάτι του. Τα πολιτικά κόμματα ιδρύθηκαν τους επόμενους μήνες και ο ηγέτης του ισλαμικού κόμματος Ennahda, Ρασίντ Γκανούσι, επέστρεψε από την εξορία. Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της χώρας, το 37% ψήφισε Ennahda. Λίγο μετά την εκλογή του, ριζοσπάστες σαλαφιστές άρχισαν να επιτίθενται σε φοιτήτριες και να καταστρέφουν ιερά των Σούφι.

Επίθεση στη δημοκρατία η δολοφονία

Η Τυνησία είναι το εργαστήριο της επανάστασης, και το πείραμα που διεξάγεται εκεί θα μπορούσε να επηρεάσει ολόκληρη την περιοχή. Ισλαμιστές και κοσμικοί δοκιμάζουν εάν και πώς μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά. Πρόκειται για μια προσπάθεια να καθιερωθεί μια μορφή δημοκρατίας που διαμορφώνεται από το Ισλάμ. Δεν μοιάζει όμως και πολύ επιτυχημένη προς το παρόν, τώρα που η αρχική ευφορία έχει φύγει. Η χώρα έχει διχαστεί, κυρίως μεταξύ εκείνων που θέλουν ένα ισλαμικό κράτος και αυτών που προτιμούν μια δυτικού τύπου δημοκρατία. Οι διαφωνίες είναι μεγάλες, γι’αυτό και ο Μπελαΐντ ήταν πολύ περισσότερα από ένα ακόμα θύμα της επανάστασης. Η δολοφονία του ήταν μια επίθεση στην αναδυόμενη δημοκρατία της Τυνησίας.

Ο Μπελαΐντ γνώρισε τη σύζυγό του στην Τύνιδα, στα τέλη του ’90, όταν αυτή ήταν 29 κι αυτός 34. Σπούδαζαν και οι δύο νομικά. Ο Μπελαΐντ είχε τη φήμη, ανάμεσα στους φοιτητές, ενός επαναστάτη και αριστερού ακτιβιστή. Όταν οι εργαζόμενοι διαδήλωσαν κατά της διαφθοράς και της ανεργίας στα ορυχεία φωσφορικού άλατος στο νότιο τμήμα της Τυνησίας περιοχή της Gafsa το 2008, πήγε εκεί για να μεσολαβήσει στη διαφωνία.
Η Gafsa ήταν απλώς ο προάγγελος μιας πολύ μεγαλύτερης στροφής, αλλά δεν το ήξερε εκείνη τη στιγμή. Η λαϊκή αναταραχή μεγάλωνε και ο Μπελαΐντ ταξίδεψε από πόλη σε πόλη, δίνοντας ομιλίες, οργανώνοντας συναντήσεις και υποστηρίζοντας τους εργαζόμενους και τα εργατικά συνδικάτα στον αγώνα τους για υψηλότερους μισθούς. Τότε, ο πλανόδιος πωλητής Μοχάμεντ Μπουαζίζι αυτοπυρπολήθηκε.

Ελπίζοντας για μια νέα αρχή, ο Μπελαΐντ και άλλοι ακτιβιστές άρχισαν να μεταμορφώνουν το Κίνημα των Δημοκρατικών Πατριωτών σε ένα πολιτικό κόμμα. Παρά το γεγονός ότι οι Δημοκρατικοί Πατριώτες έχουν μόλις μία έδρα στο κοινοβούλιο, ο Μπελαΐντ έκανε πολλούς ισχυρούς εχθρούς με τις ηχηρές επικρίσεις του στο ισλαμικό κόμμα Ennahda, το οποίο αποτελεί μέρος του σημερινού κυβερνητικού συνασπισμού.

Ισχυροί εχθροί

Μετά τη δολοφονία, ένας από τους αδελφούς του Μπελαΐντ κατηγόρησε τον πρόεδρο του Ennahda Γκανούσι ότι βρίσκεται από πίσω. Ο Γκανούσι είναι ίσως ο πιο ισχυρός άντρας στην Τυνησία. Το κόμμα του έχει πολλά χρήματα, μαζί με εκατοντάδες τοπικές οργανώσεις και ομάδες νέων. Υπάρχουν πολλές υποψίες για την ​​αληθινή ατζέντα του Γκανούσι, αλλά μέχρι τώρα έχει καταφέρει να συσπειρώσει ακτιβιστές ισλαμιστές και φιλελεύθερους μουσουλμάνους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που το Ennahda θεωρείται το πιο μέτριο ισλαμικό κόμμα στην περιοχή, πολύ πιο μετριοπαθές από ό,τι η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο, για παράδειγμα. Ο Γκανούσι είναι ο θηριοδαμαστής που κρατά λιοντάρια και ζέβρες στο ίδιο κλουβί.

Ο αρχηγός του κόμματος θα γίνει 72 τον Ιούνιο. Παρότι ο Μπελαΐντ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς εχθρούς του, ο Γκανούσι θεωρεί ότι η δολοφονία ήταν καταστροφή.

Υπήρξαν επανειλημμένες φήμες ότι ο Γκανούσι είχε φύγει για το Λονδίνο, όπου έζησε στην εξορία για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Οι φήμες συνεχίστηκαν, παρότι έδινε τηλεοπτικές συνεντεύξεις. Λέει ότι ήρθε η ώρα να βάλουν ένα τέλος στις ψευδείς κατηγορίες εναντίον του και εναντίον του κόμματος. Εκείνος κατηγορεί για τη δολοφονία τους υποστηρικτές του παλαιού καθεστώτος. «Έχουν ένα κίνητρο: να διαταράξουν το σύστημα». Ο Μπελαΐντ δεν ήταν ο πραγματικός στόχος τους, λέει ο Γκανούσι. Στόχος τους ήταν να αποδυναμώσουν τους θεσμούς της χώρας και να ανακτήσουν, μακροπρόθεσμα, την εξουσία. Παρ ‘όλα αυτά, σε μια σπάνια εξομολόγηση για έναν ισλαμιστή, ο Γκανούσι παραδέχεται ότι οι ριζοσπάστες ισλαμιστές αποτελούν απειλή. «Πιέζουν την κυβέρνηση», λέει ο αρχηγός του κόμματος. Πριν από τις εκλογές, οι ριζοσπάστες ήλπιζαν ότι ο Γκανούσι θα εισαγάγει το νόμο της Σαρία στην Τυνησία. Το κόμμα του δεν το έχει κάνει –προς το παρόν τουλάχιστον. «Η κυβέρνηση έχει εγκλωβιστεί ανάμεσα στους σαλαφιστές από τη μία πλευρά και τους αριστερούς από την άλλη». Η φτώχεια είναι ο λόγος που οι σαλαφιστές κερδίζουν δύναμη, λέει. «Πρέπει να εξαπλωθεί το μετριοπαθές Ισλάμ και να συμβάλει στην ανάπτυξη της χώρας».

Πολλοί διαδηλωτές έχουν μετατραπεί σε Σαλαφιστές

Ίσως τα γεγονότα να τον προσπεράσουν. Ίσως και το δικό του κόμμα να τον ξεπεράσει σύντομα. Οι ακραίοι ισλαμιστές στο Ennahda ζητούν αγώνα. Απορρίπτουν το κοσμικό μήνυμα των πολιτικών όπως ο Μπελαΐντ. Παρά το γεγονός ότι οι Τυνήσιοι στις παράκτιες περιοχές αισθάνονται μεγαλύτερη συγγένεια για την Ευρώπη από τη Βόρεια Αφρική, οι ριζοσπάστες του Ennahda και οι Σαλαφιστές είναι αποφασισμένοι να εξουδετερώσουν την αντιληπτή δυτικοποίηση.

Πολλοί από αυτούς που βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στη δικτατορία πριν από δύο χρόνια, έχουν πλέον μετατραπεί σε Σαλαφιστές. Η τυνησιακή κυβέρνηση εκτιμά ότι οι ριζοσπάστες ιμάμηδες ελέγχουν σχεδόν το ένα δέκατο των περίπου 5.000 τζαμιών στη χώρα και προσελκύουν κυρίως τους νέους. «Η κυβέρνηση Γκανούσι μα εξαπάτησε» λέει ο Naoufel Derouich. «Καμία κυβέρνηση δεν θα είναι στο πλευρό μας». Ούτε και το Ennahda που δεν έχει εισάγει ακόμα τη Σαρία.
Ο Derouich είναι 30 χρόνων , έχει μια μακριά γενειάδα και φοράει σκούρα ρόμπα. Έχει ένα περίπτερο έξω από το τζαμί και πουλά θρησκευτικά κείμενα, σαπούνι, άρωμα και παλτά με κουκούλα για το κρύο. Ο πατέρας του εργάζεται στον τομέα των κατασκευών και ο Derouich έχει μεταπτυχιακό στην ασφάλεια των πληροφοριών. Λέει ότι θέλει να γίνει δάσκαλος, αλλά δεν μπορεί να βρει δουλειά.

Όπως και πολλοί άλλοι Σαλαφιστές στην Τυνησία, πιστεύει ότι η «Δύση» έχει διαπράξει τη δολοφονία του Μπελαΐντ για να σπείρει διχόνοια. Κάθε ομάδα έχει τη δική της θεωρία. Οι αριστεροί κατηγορούν τους συντηρητικούς ισλαμιστές, οι συντηρητικοί κατηγορούν τους υποστηρικτές του πρώην καθεστώτος του Μπεν Αλί, και οι Σαλαφιστές κατηγορούν τους Γάλλους. Εκείνοι στους οποίους όλα αυτά φαίνονται πολύ παράλογα, κατηγορούν τις επαναστατικές επιτροπές.

Οι επιτροπές επίσημα αποκαλούνται «Ένωση για την Προστασία της Επανάστασης», αλλά μερικοί τους περιγράφουν ως συμμορίες κακοποιών. Κάνουν εκκλήσεις για διαδηλώσεις, οργανώνουν καθιστικές διαμαρτυρίες και προσπαθούν να αποτρέψουν πρώην νομιμόφρονες του καθεστώτος από την επιστροφή στην εξουσία. Υπάρχουν αναφορές για περίπου 500 ενώσεις στη χώρα. Πολλά από τα μέλη τους, υπέφεραν από τη δικτατορία και έχουν περάσει χρόνο στη φυλακή. Σε άλλες επιτροπές έχουν διεισδύσει Σαλαφιστές, οι οποίοι επίσης διώκονταν υπό το καθεστώς Μπεν Αλί. Οι ενώσεις αυτές είναι υπεύθυνες εν μέρει για τη βία στην Τυνησία. Λίγο πριν τη δολοφονία του, ο Μπελαΐντ επιτέθηκε στις επιτροπές στην τηλεόραση και κατηγόρησε το Ennahda ότι συνεργάζεται μαζί τους.

Ο πρόεδρος της επαναστατικής επιτροπής της Τύνιδας αρνείται ότι οι επιτροπές είναι βίαιες. Επιμένει επίσης ότι δεν συνεργάζονται με τον Γκανούσι. «Ίσως ένα 10% από εμάς να είναι μέλη του κόμματος» λέει ο Μουσταφά Ταχάρι.

Ο φόβος της αντιπολίτευσης του Ταχάρι και των άλλων αυτοαποκαλούμενων επαναστατικών φρουρών έχει μεγαλώσει μετά τη δολοφονία. «Πριν από τις εκλογές του 2011, η βία προερχόταν κυρίως από συμμορίες και εγκληματίες και είχε περιοριστεί σε τοπικές περιοχές», λέει ο Hamma Hammami, φίλος του Μπελαΐντ και ένας από τους πιο γνωστούς αριστερούς. «Τώρα το Ennahda δημιουργεί ένα κλίμα επιθετικότητας. Το κόμμα δεν θέλει δημοκρατία, αλλά μια θρησκευτική δικτατορία για αυτή τη χώρα». Ο Hammami δέχεται καθημερινά απειλές και ο πρόεδρος της Τυνησίας του έδωσε σωματοφύλακες.

Η χήρα του Μπελαΐντ λέει ότι τα δύο χρόνια μετά την ανατροπή του Μπεν Αλί ήταν γενικά ήσυχα, παρ ‘όλες τις απειλές. Απείχε από την πολιτική και άφησε το θέμα στο σύζυγό της. Αλλά αυτό έχει αλλάξει μετά τη δολοφονία. Έχει γίνει ακτιβίστρια, δίνοντας συνεντεύξεις και συμμετέχοντας σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης.

spiegel