Γιούλη Αναστασοπούλου: «Η προθεσμία του νερού»

Παραδοσιακά, το υγρό στοιχείο συμβολίζει την επιστροφή στη μήτρα, τον πνιγμό ή και το αντίθετό του – τη ζωή. Σαφώς και το δίπολο ζωή-θάνατος είναι ένα θέμα το οποίο είναι δύσκολο να μην εντάσσεται στη θεματολογία ενός έργου τέχνης, ωστόσο στο βιβλίο της Γιούλης Αναστασοπούλου το υγρό στοιχείο παίρνει και μια επιπλέον συμβολική διάσταση, που σχεδόν επισκιάζει τα προηγούμενα: αυτή της ερωτικής πράξης.

Η ερωτική πράξη, και όχι απαραίτητα ο έρωτας ως συναίσθημα, είναι τρανταχτά –συχνά και επώδυνα– παρούσα ή τρανταχτά και επώδυνα απούσα σε όλα τα κείμενα του βιβλίου. Και το πρώτο στοιχείο

που κάνει εντύπωση στον αναγνώστη είναι ότι η συγγραφέας δεν μασάει τα λόγια της όταν μιλάει γι’ αυτή, είτε πρόκειται για αυθεντική (συναινετική) ερωτική πράξη είτε για πράξη βίας, είτε ακόμα κι όταν πρόκειται για προϊόν φαντασίωσης.

Θα μπορούσε όμως κάποιος, ακούγοντας τα παραπάνω, να ξεγελαστεί και να νομίσει ότι πρόκειται για πορνογράφημα. Κάτι που θα μπορούσε να είναι, αν μείνει κανείς στην επιφάνεια του βιβλίου, και στη σχεδόν ασφυκτική σεξουαλικά αύρα του. Ωστόσο, η χρήση της σεξουαλικής πράξης αποτελεί εργαλείο και όχι αυτοσκοπό· μέσα από την έλλειψη αγάπης που βιώνουν οι περισσότεροι ήρωές της, η συγγραφέας αναδεικνύει ακριβώς την αξία και την αναγκαιότητα του έρωτα, της αγάπης, ακόμα και της απλής συντροφικότητας – γιατί δεν είναι όλοι οι μεγάλοι έρωτες παθιασμένοι και παράλογοι όπως του Χίθκλιφ και της Κάθριν στα Ανεμοδαρμένα ύψη· καμιά φορά, ακόμα κι ένα άγγιγμα των δακτύλων γύρω από έναν στύλο της ΔΕΗ αρκεί.

Μεγάλη εντύπωση προκαλεί το πόσο λίγο χώρο χρειάζεται η συγγραφέας για να χτίσει χαρακτήρες και καταστάσεις (τα περισσότερα κείμενα δεν υπερβαίνουν τις τρεις σελίδες)· κι αυτό το επιτυγχάνει επιστρατεύοντας έναν εντελώς sui generis τρόπο γραφής, όχι μόνο ξεκινώντας κυριολεκτικά in medias res την αφήγησή της, χωρίς καμία περιττολογία, αλλά χρησιμοποιώντας μια τεχνική που συχνά ξεφεύγει από τα όρια του πεζού λόγου και γέρνει προς την ποίηση.

{jb_quote}Δεν είναι φωτεινό και ηλιόλουστο, αλλά αν ψαχουλέψετε στα σκοτάδια του, θα βρείτε σίγουρα ένα γερό στήριγμα, ίσως και μια ζεστή, παρηγορητική αγκαλιά.{/jb_quote}

Όσοι έχουν διαβάσει το προηγούμενο βιβλίο της (Τι συμβαίνει με τα βατόμουρα;) ενδεχομένως να αιφνιδιαστούν. Αν αναζητήσουμε όμως το νήμα που τα συνδέει, μάλλον θα καταλήξουμε στο ότι η Προθεσμία είναι τελικά η απάντηση στα Βατόμουρα: Ενώ τα Βατόμουρα θα μπορούσαν να περιγραφούν ως μια χαρούμενη δυστοπία, στην περίπτωση της Προθεσμίας έχουμε λίγο-πολύ το αντίθετο: ένα σκοτεινό και σκληρό έργο, το οποίο πραγματεύεται μία από τις κινητήριες δυνάμεις της ανθρώπινης ύπαρξης, και, εν τέλει, τη βασική πηγή της ευτυχίας – και ως εκ τούτου το υλικό από το οποίο θα μπορούσε να φτιαχτεί μια ουτοπία, αν κάτι τέτοιο ήταν ποτέ δυνατό.

Τα αφηγήματα του βιβλίου, πολύ σοφά, εκτυλίσσονται σε αόριστα χωροχρονικά πλαίσια· δεν έχει σημασία αν τα ονόματα των χαρακτήρων είναι ελληνικά, αν φέρνουν στον νου χώρες της Κεντρικής ή Βόρειας Ευρώπης, αν συναντάμε αναφορές στη γνωστή μας ΔΕΗ ή ακόμα κι αν τα πάντα παραμένουν ανώνυμα. Η θεματολογία του βιβλίου είναι απολύτως πανανθρώπινη· η οδός Μερί, όπου βρίσκεται το ομώνυμο ξενοδοχείο, θα μπορούσε κάλλιστα να έχει οποιοδήποτε άλλο όνομα σε οποιαδήποτε γλώσσα, η Βόρεια Θάλασσα θα μπορούσε να είναι το Ιόνιο Πέλαγος ή ο Ινδικός Ωκεανός.

Μάλλον δεν έχει νόημα να προβεί κανείς σε ξεχωριστή ανάλυση ή περιγραφή του κάθε κειμένου του βιβλίου (δεν είναι βέβαιο ότι ο όρος «διηγήματα» είναι κατάλληλος, τουλάχιστον για όλα), καθώς είναι γραμμένα ως σύνολο, καθένα τους μια ματιά στο ίδιο αντικείμενο από διαφορετική γωνία ή μέσα από διαφορετικό παραμορφωτικό φακό. Στην αρχή αναφερθήκαμε στην ερωτική –ή μάλλον τη σεξουαλική– πράξη και στη σκιά που ρίχνει σε ολόκληρο το βιβλίο, είτε με την παρουσία είτε με την απουσία της. Τελικά όμως, άραγε το σεξ δεν είναι ένας μικρός θάνατος και μια ανάσα ζωής ταυτόχρονα, η μοναξιά και η συντροφιά κάτι αντίστοιχο; Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο θα αναγνώστης θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα πεισιθάνατο βιβλίο· σκληρό, ορισμένες φορές βίαιο, τολμηρό ώστε να ξεπερνάει τα όρια της μάλλον κακώς εννοούμενης ευπρέπειας, ναι· μόνον όμως κοιτάζοντας τη μοναξιά, τον θάνατο, οτιδήποτε άλλο μάς φοβίζει, στα μάτια, έχουμε την ελπίδα να συμφιλιωθούμε μαζί του.

Μέσα σε ελάχιστες λέξεις, η Γιούλη Αναστασοπούλου χτίζει ένα σύμπαν που περικλείει όλες τις βασικές ανθρώπινες επιθυμίες και ανάγκες. Δεν είναι φωτεινό και ηλιόλουστο, αλλά αν ψαχουλέψετε στα σκοτάδια του, θα βρείτε σίγουρα ένα γερό στήριγμα, ίσως και μια ζεστή, παρηγορητική αγκαλιά.

Η προθεσμία του νερού
Γιούλη Αναστασοπούλου
Ενύπνιο
σ. 60
ISBN: 978-618-5551-85-8
Τιμή: 10,00€