Διαγενεακή οικογενειακή θεραπεία

Γράφει ο Δερές Σπυρίδων, Ψυχολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

O Murray Bowen (1913-1990) είναι ο βασικός θεμελιωτής του Διαγενεακού Μοντέλου Οικογενειακής Θεραπείας το οποίο συλλαμβάνει την οικογένεια ως μια συναισθηματική μονάδα, ως ένα πλέγμα αλληλοσυνδεόμενων σχέσεων που γίνεται κατανοητό όταν αναλύεται μέσα σε ένα πολυγενεαλογικό ή ιστορικό πλαίσιο. Επομένως η φιλοσοφία του συγκεκριμένου μοντέλου στηρίζεται στην υπόθεση « πως για να κατανοηθεί το πρόβλημα ή τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια οικογένεια πρέπει να

ανατρέξουμε και να εξετάσουμε την δυναμική πρηγούμενων γενεών». Κατά κανόνα ανασύρονται πληροφορίες σχετικά με δύο ή τρεις παρελθούσες γενιές.

Σύμφωνα με το θεωρητικό υπόβαθρο της διαγενεακής οικογενειακής θεραπείας οι συνιστώσες που διαμορφώνουν την λειτουργία της οικογένειας είναι:

Διαφοροποίηση του εαυτού

Η έννοια της διαφοροποίησης ορίζεται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο σχετίζεται με την τάση του ατόμου για συναισθηματική εγγύτητα και συγχρόνως για αυτονομία και «ορισμό ευατού». Με αυτή την διαδικασία το κάθε άτομο είναι αυτόνομο και ταυτόχρονα διατηρεί συνασθηματική επαφή με την οικογένειά του. Το δεύτερο επίπεδο αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να διακρίνει την συναισθηματική από την νοητική λειτουργία. Η συναισθηματική λειτουργία σχετίζεται με αυτόματες και ενστικτώδεις αντιδράσεις ενώ η νοητική λειτουργία αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να ελέγχει τις αντιδράσεις του και να μην παρασύρεται από το συναίσθημά του. O Bowen δημιούργησε μια κλίμακα για να αξιολογήσει τον βαθμό διαφοροποίησης. Στον χαμηλό βαθμό διαφοροποίησης τα άτομα έχουν συνήθως τα ακόλουθα χαρακτηριστικά

Δυσκολεύονται να διαχωρήσουν το συναίσθημα από τα γεγονότα και είναι ολοκληρωτικά προσκολλημένα σε διαπροσωπικές σχέσεις.Δεν μπορούν να διαφοροποιήσουν το συναισθηματικό σύστημα από το νοητικό σύστημα.Λειτουργούν με βάση το πώς νοιώθουν και όχι το πώς σκέπτονται.

Στον υψηλό βαθμό διαφοροποίησης τα άτομα έχουν συνήθως τα ακόλουθα χαρακτηριστικά

Είναι προσανατολισμένα σε συγκεριμένους στόχους και κατευθύνονται από τον ευατό τους.Παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά ομαλής προσαρμογής σε νέες καταστάσεις.Έχουν αυτονομία αλλά συγχρόνως εμπλέκονται σε έντονες συναισθηματικές σχέσεις.Τριγωνοποίηση

Εκτός από το ενδιαφέρον για τον βαθμό διαφοροποίησης του ευατού το θεωρητικό μοντέλο του Βowen επικεντρώνεται στην συναισθηματική ένταση «μέσα» στο άτομο ή «μέσα» στις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου αυτού. Όταν δύο άτομα έρχονται σε σύγκρουση ή αντιμετωπίζουν μια «δύσκολη κατάσταση» εμπλέκουν ένα τρίτο μέλος ή μια κατάσταση ( πχ. ένα παιδί, μια εξωσυζυγική σχέση,το αλκοόλ, ) προκειμένου να μειωθεί το «επίπεδο» έντασης. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται « τριγωνοποίηση». Τα υπάρχοντα τρίγωνα στην οικογένεια είναι ανενεργά όταν απουσιάζει η ένταση. Σε περιπτώσεις εντάσεων και στρες όμως ενεργοποιούνται τριγωνικές σχέσεις. Για παράδειγμα όταν η γονεική σχέση παρουσιάζει πρόβλημα οι γονείς μπορεί να «τριγωνοποιήσουν» ένα παιδί το οποίο ενδέχεται να αναπτύξει κάποια μορφή ψυχοπαθολογίας.

Διαγενεακή μεταβίβαση σχημάτων

Με την έννοια αυτή ο Murray Bowen αναφέρεται στην διαδικασία με την οποία οι γονείς μεταβιβάζουν στις επόμενες γενεές τα δικά τους ανεπαρκή σχήματα συναισθηματικής διαχείρισης και συμπεριφοράς.

Διαδικασία προβολής οικογένειας

Οι γονείς με χαμηλό βαθμό διαφοροποίησης αντιμετωπίζουν την ένταση είτε με συζυγική σύγκρουση είτε με την μεταφορά της έντασης στο υποσύστημα των παιδιών οπότε εμφανίζεται το λεγόμενο «σύμπτωμα» στο παιδί ή στα παιδιά. Με λίγα λόγια η σύγκρουση «προβάλλεται» στο παιδί και το σύμπτωμα γίνεται ο φορέας της δυσλειτουργίας.

Συναισθηματική αποκοπή

Όταν τα μέλη μιας οικογένειας βρίσκονται σε αδιαφοροποίητη κατάσταση δηλαδή σε κατάσταση «διάχυσης» τότε ένα ή περισσότερα από αυτά μπορεί να αποκοπούν συναισθηματικά από την οικογένεια. Συναισθηματική αποκοπή μπορεί να εκδηλωθεί είτε το άτομο παραμείνει στην οικογένεια είτε απομακρυνθεί από αυτήν. Στην πρώτη περίπτωση παραμένει κοντά στην οικογένεια αλλά χαρακτηρίζεται από απομόνωση και άρνηση του ευατού του( ψευδοεαυτό). Στην δεύτερη περίπτωση διακόπτει την επικοινωνία με την οικογένεια και απομακρύνεται δείχνοντας αδιαφορία.

Σειρά γέννησης – Αδελφική θέση

Με βάση το μοντέλο του Bowen η θέση που έχουν τα παιδιά στην οικογένεια καθορίζει και τους ρόλους που θα αναλάβουν στην πορεία της ζωής τους. Η σειρά γέννησης επομένως συνδέεται με την απόκτηση συγκεριμένων ρόλων. Για παράδειγμα , το πρώτο παιδί στην οικογένεια έχει την τάση να «προσφέρει» ενώ το τελευταίο παιδί τείνει να είναι περισσότερο «εξαρτημένο».

Κοινωνική παλινδρόμηση

Με την έννοια της κοινωνικής παλινδρόμησης ο Bowen επέκτεινε την σκέψη του στην συναισθηματική λειτουργία της κοινωνίας. Όταν μια κοινωνία βρίσκεται υπό την επήρεια έντονου άγχους ( πχ. οικονομική κρίση, ανεργία, μετανάστευση) τότε υπάρχει έντονος συναισθηματισμός που εμποδίζει την διαδικασία διαφοροποίησης και της αποτελεσματικής χρήσης της λογικής για την αντιμετώπιση των καταστάσεων. Παρομοίως είναι δυνατό να λειτουργήσει και ένα οικογενειακό σύστημα.

Συναισθηματικό σύστημα της πυρηνικής οικογένειας

Ο Bowen υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι διαλέγουν συντρόφους που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τα δικά τους. Επομένως θεωρητικά το σχετικά μη διαφοροποιημένο άτομο θα επιλέξει ως σύζυγο κάποιο άλλο άτομο που είναι εξίσου συγχωνευμένο με την οικογένεια προέλευσής του. Επιπλέον είναι πιθανό ότι η μη διαφοροποίηση θα οδηγήσει και το νέο σύστημα της οικογένειας σε χαμηλά επίπεδα διαφοροποίησης.

The post Διαγενεακή οικογενειακή θεραπεία appeared first on Doctoranytime Blog.