Βιταμίνη D: Η βιταμίνη του ήλιου

Γράφει ο Παπαθεοδώρου Ιωάννης, Παθολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

Τι είναι, πως παράγεται, που βρίσκεται

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη με σημαντικές δράσεις σε πολλαπλά επίπεδα του ανθρώπινου οργανισμού. Παράγεται μέσω της έκθεσης του δέρματος στην ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία UV (χοληκαλσιφερόλη D3-ανενεργή μορφή) και ελάχιστα με την λήψη ορισμένων τροφών πλούσιες σε βιταμίνη D (εργοκαλσιφερόλη D2). Μεταβολίζεται (υδρολύεται) στο συκώτι σε χαλκιδιόλη (calcifediol ή 25-OH D- αποθηκεύσιμη μορφή) και ακολούθως στους νεφρούς

όπου λαμβάνει ένα υδροξύλιο και μετατρέπεται σε καλσιτριόλη (calcitriol ή 1-25(ΟΗ)2-D- ενεργή μορφή). Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για βιταμίνη αλλά για μία ορμόνη που αλληλεπιδρά με περισσότερα από 2500 γονίδια στο ανθρώπινο σώμα.

Δράση, Ρόλος της βιταμίνης D

Η βιταμίνη D σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό κανονισμό 432/2012 συμβάλει:

Στην φυσιολογική απορρόφηση/χρησιμοποίηση του ασβεστίου και του φωσφόρουΣτην διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων ασβεστίου στο αίμα (μέσω μια ορμόνης, της παραθορμόνης)Στην διατήρηση της φυσιολογικής κατάστασης των οστών και των δοντιώνΣτην διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας των μυώνΣτην κυτταρική διαίρεση και ανάπτυξη των κυττάρων όπου παίζει σημαντικό ρόλοΣτην καλή ρύθμιση και ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού και στην μείωση των φλεγμονώνΣτην έκκριση ινσουλίνης και στην καλή ρύθμιση του σακχάρου

Έτσι λοιπόν έλλειψη βιταμίνης D πιθανόν να σχετίζεται :

Με εμφάνιση οστεοπόρωσης (σε ενήλικες), ραχίτιδας (σε παιδιά)Με εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων (πχ. Ρευματοειδούς αρθρίτιδας, φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, ψωριασικής αρθρίτιδας)Με εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, αντίστασης στην ινσουλίνη, μεταβολικού συνδρόμουΜε εκδήλωση κακοηθειών (πχ εντέρου, ενδομητρίου, δέρματος, παγκρέατος, προστάτου κ.α.)Με εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτωνΜε εμφάνιση άνοιας, σκλήρυνσης κατά πλάκας, νόσου ParkinsonΠοιοί διατρέχουν κίνδυνο για την έλλειψη της βιταμίνης D – Ποιοι παράγοντες επιδρούνΆτομα με περιορισμένη έκθεση στο φως του ήλιουΗ υπερβολική χρήση αντηλιακώνΆτομα με σκουρόχρωμο δέρμαΗ αστικοποίηση και η τάση της εργασίας σε κλειστούς χώρουςΒρέφη που θηλάζουν και παιδιά που βρίσκονται στην ανάπτυξηΕγκυμοσύνη και θηλασμόςΜετεμμηνοπαυσιακές γυναίκεςΆτομα > 50 ετών, επειδή η ικανότητα σύνθεσης της βιταμίνης D μειώνεται με την ηλικίαΆτομα με δυσαπορρόφηση ( κοιλιοκάκη, ν.Crohn, κυστική ίνωση)Άτομα με ηπατικές και νεφρικές παθήσειςΆτομα με υποπαραθυρεοειδισμόΆτομα παχύσαρκαΗ χρήση φαρμάκων (αντιεπιληπτικά, κορτικοειδή, αντιμυκητισιακα, φάρμακα του AIDS)Άτομα που ζουν στο βόρειο ημισφαίριο

Σήμερα η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας καθώς περίπου ένα δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D με επιπτώσεις στην υγεία και στην ποιότητα της ζωής τους ενώ και στην Ελλάδα αναφέρεται ότι το 70-75% του πληθυσμού έχει ανεπάρκεια βιταμίνης D. Η ανεπάρκεια αφορά όλες τις ηλικίες αλλά τα ποσοστά ανεβαίνουν αρκετά στους ηλικιωμένους.

Μέτρηση βιταμίνης D

Η ακριβής εκτίμηση και αξιολόγηση των επιπέδων βιταμίνης D βασίζεται στην μέτρηση της 25-OH vit D (ολικής βιταμίνης D). Η μέτρηση της 1-25(OH)2 D δεν αντανακλά τα ακριβή επίπεδα βιταμίνης D καθώς οι τιμές της επηρεάζονται από την πρόσληψη ασβεστίου.

Επιθυμητά επίπεδα >30 ng/ml

Έλλειψη < 11 ng/mlΑνεπάρκεια 11 – 29 ng/mlΕπάρκεια 30 – 100 ng/mlΤοξικότητα > 100-150 ng/mlΠηγές βιταμίνης D

Οι ημερήσιες ανάγκες κυμαίνονται από 25 έως 50 μg ημερησίως (1000 – 2000 ΙU). Όπως είπαμε ο οργανισμός συνθέτει το 90% της βιταμίνης μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας και μόνο το 10% μέσω των τροφών ( λιπαρά ψάρια, συκώτι, κρόκος αυγού και εμπλουτισμένα τρόφιμα με βιταμίνη D όπως χυμός πορτοκαλιού, γάλα, δημητριακά κ.α.)

Ο πιο φυσικός και αποδοτικός τρόπος αποθήκευσης βιταμίνης D που συστήνεται είναι η έκθεση στον ήλιο το καλοκαίρι (η έκθεση 15 – 20 λεπτά στον ήλιο μεταξύ 10:00 – 14:00 χωρίς την χρήση αντηλιακών στο σώμα, τρεις φορές εβδομαδιαίως, αποθηκεύει 10.000 – 20.000 ΙU βιταμίνης D) – προσοχή όμως όχι στην υπερβολική έκθεση στον ήλιο (κίνδυνος καρκίνου του δέρματος).

( Το πρωί ή το απόγευμα οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν υπό γωνία και πρέπει να διαπεράσουν παχύτερα στρώματα της ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα το πλήρες φιλτράρισμα των φασμάτων UV και επομένως μικρότερη παραγωγή βιταμίνης D)

Λήψη συμπληρωμάτων

Επειδή αφενός η έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία δεν είναι πάντα εφικτή και αφετέρου οι προσλαμβανόμενες ποσότητες από τις τροφές εμπλουτισμένες ή μη είναι ανεπαρκείς να καλύψει τις ανεπάρκειες της βιταμίνης D, προτείνεται η λήψη συμπληρωμάτων σε δοσολογίες ανάλογα με την μέτρηση των επιπέδων βιταμίνης D, την ηλικία και το αίτιο που προκάλεσε την ανεπάρκεια. Προληπτικά συστήνεται η λήψη 400 – 1000 IU(παιδία) και 1000 – 2000 IU(ενήλικες) αν και πρόσφατα στις Η.Π.Α. οι συστάσεις προτείνουν τον διπλασιασμό της δοσολογίας. Πρακτικά συστήνεται η λήψη 60 – 80 IU/Kg και επανεξέταση σε 2-3 μήνες με στόχο επίπεδα βιταμίνης 40 – 50 μg/ml, καθώς και έλεγχος των επιπέδων 2 φορές ετησίως (αρχές φθινοπώρου, τέλος άνοιξης). Καλό είναι να αποφεύγεται η συγχορήγηση σκευασμάτων βιταμίνης Α, ενώ προτείνεται η συγχορήγηση και μαγνησίου καθώς αυξάνει την πρόσληψη βιταμίνης D.

Τέλος καλό είναι για τις γυναίκες τα επίπεδα της βιταμίνης D3 να παρακολουθούνται συνδυαστικά με τα επίπεδα της παραθορμόνης (PTH) και του ασβεστίου (Ca)

Κίνδυνοι από υπερβιταμίνωση D

Η θεραπεία υποκατάστασης της βιταμίνης D είναι ασφαλής και γενικά δεν υπάρχουν παρενέργειες στις συνήθεις συνιστώμενες δόσεις.

Η υπερβολική λήψη βιταμίνης D μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα τοξικότητας

Λόγω αυξημένης εντερικής απορρόφησης ασβεστίου αυξάνονται τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα, με αποτέλεσμα την απώλεια οστικής μάζας και σχηματισμό νεφρολιθίασηςΑύξηση της αρτηριακής πίεσηςΓαστρεντερικά συμπτώματα – ανορεξία, εμετοί, ναυτίαΠολυουρία, πολυδιψία, αδυναμία, νευρικότητα, κνησμόςΝεφρική ανεπάρκειαΑυξημένος κίνδυνος ισχαιμικής καρδιοπάθειας λόγω ασβέστωσης των αγγείων

The post Βιταμίνη D: Η βιταμίνη του ήλιου appeared first on Doctoranytime Blog.