Επιστροφή στο ...2015 με επαναστατική ρητορική

Του Γιάννη Μακρυγιάννη

Τη νύχτα της 31ης Δεκεμβρίου, εν μέσω των λαμπερών ρεβεγιόν, τα ημερολόγια θα δείξουν τον ερχομό του 2017. Για την κυβέρνηση όμως φαίνεται ότι τα ρολόγια θα πάνε δύο χρόνια, πίσω, στο 2015! Αν και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η ιστορία να επαναληφθεί ως φάρσα ή τραγωδία, ο κ. Τσίπρας δείχνει να αναβιώνει το πρώτο εξάμηνο εκείνου του χρόνου, ως προς την τακτική που ακολουθεί απέναντι στους δανειστές της χώρας.

Καθυστέρηση μέχρις εσχάτων, αποφυγή επώδυνων συμβιβασμών ανεξαρτήτως της αναγκαιότητάς

τους, παράκαμψη ακόμη και των συμφωνημένων, αδιαφορία για τους κανόνες που διέπουν τις σχέσεις Ελλάδας και εταίρων και την ίδια ώρα όλα τα ενδεχόμενα πάνω στο τραπέζι: από δημοψήφισμα έως, το - τελευταίο και ξορκισμένο δημοσίως με κάθε τρόπο -, "όπλο" των εκλογών, συνθέτουν και την τωρινή τακτική του πρωθυπουργού έναντι των δανειστών.

Η κυβέρνηση δείχνει σε αυτή την κρίσιμη καμπή να παραλύει μετεωριζόμενη ανάμεσα στο δόγμα που πλάσαρε η ίδια με τίτλο "δεν θα παραδώσουμε τη χώρα στους πρόθυμους", - δηλαδή κατ' αρχήν απόρριψη των εκλογών - και στην προσπάθεια να αποφύγει το πικρό ποτήρι μίας επώδυνης συμφωνίας, που θα φέρει νέα μέτρα, ουσιαστικά ένα νέο, τέταρτο, σκληρό μνημόνιο.

Ο κ. Τσίπρας αναζητά εναγωνίως εδώ και πολλές εβδομάδες έναν συμβιβασμό, που να μπορεί να τον παρουσιάσει στους βουλευτές και τους ψηφοφόρους του, ως "την καλύτερη δυνατή συμφωνία" και σε κάθε περίπτωση να μην περιέχει, τουλάχιστον όχι φανερά, νέα σκληρά μέτρα, για μετά το 2018, που τελειώνει το τρίτο μνημόνιο.

Επιπλέον αυτός ο συμβιβασμός να διαμορφώνει κάποιες βασικές προϋποθέσεις για την ενίσχυση της ανάπτυξης και την σταδιακή έξοδο στις αγορές, ώστε να πλασαριστεί ως αριστερό "success story", έστω και μεγάλο κοινωνικό κόστος. Αυτο είναι το λεγόμενο "plan A"με το οποίο βαδίζει.

Μέχρι τώρα όμως δεν τον βρίσκει αυτό τον συμβιβασμό: Η κυρία Άνγκελα Μέρκελ στην οποία προσέφυγε, ευελπιστώντας στην πολιτική της παρέμβαση, τον υποδέχθηκε παγερά την Παρασκευή στο Βερολίνο, παραπέμποντάς τον στους Θεσμούς για τη συμφωνία και δείχνοντας απρόθυμη να πετάξει εκτός ελληνικού προγράμματος το ΔΝΤ, όπως θα ήθελε η Αθήνα, καθώς το Ταμείο επιμένει στην ανάγκη λήψης συγκεκριμένων μέτρων λιτότητας και για μετά το 2018, σε εφαρμογή της πρόσφατης απόφασης του Eurogroup.

Οι σύμμαχοί του είναι αυτή τη φορά αρκετοί, αλλά αδύναμοι, σε σχέση με την ισχύ του Βερολίνου, να γείρουν την πλάστιγγα των συσχετισμών υπέρ της Αθήνας: Οι Γάλλοι Σοσιαλιστές έχουν πάρει την κατιούσα, οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες ειναι αντίπαλοι της Μέρκελ και μπορούν να βοηθήσουν μόνο στο μέλλον και εφόσον βγουν κερδισμένοι στις εκλογές του Φθινοπώρου. Η Κομισιόν έχει διάθεση, αλλά καμία εμπιστοσύνη από την πλευρά των Γερμανών, ο δε Μάριο Ντράγκι, επιδιώκει μεν την νομισματική σταθερότητα και θέλει ηρεμία στην Ελλάδα, όμως βρίσκεται και ο ίδιος, ως επικεφαλής της ΕΚΤ, υπό στενή παρακολούθηση από το Βερολίνο.

Δυσπιστία

Τα όσα έγιναν την τελευταία εβδομάδα και ειδικά η ένταση της επιφυλακτικότητας και της καχυποψίας από την πλευρά των δανειστών, με αφορμή την αιφνιδιαστική κίνηση του κ. Τσίπρα να προχωρήσει σε παροχές, χωρίς καν να κάνει μία στοιχειώδη συνεννόηση μαζί τους, επιβαρύνουν το κλίμα και δυσχεραίνουν τη διαπραγμάτευση. Η κίνηση του πρωθυπουργού δικαιολόγησε και νομιμοποίησε, κατά πολλούς, την άποψη του ΔΝΤ ότι χρειάζεται να ληφθούν εκ των προτέρων μέτρα για τη διασφάλιση των δημοσιονομικών στόχων για το 2018, το 2019 και το 2020 (τουλάχιστον) και ότι ένας γενικός "κόφτης" δαπανών εκ των υστέρων, όπως είναι ο "ευρωπαϊκός", που ήδη ισχύει για το τρέχον πρόγραμμα, δεν κρίνεται επαρκής, παρότι η κυβέρνηση δέχεται τη χρονική επέκτασή του, με πολλούς Ευρωπαίους να συμφωνούν.

Ειδικά όμως η δυναμική παρέμβαση του κ. Βόλφγκανκ Σόιμπλε, ο οποίος ζήτησε να εξεταστεί η συμβατότητα των παροχών Τσίπρα με την εφαρμογή του προγράμματος, και προκάλεσε το πάγωμα των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος μέχρι νεωτέρας, ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά του Μεγάρου Μαξίμου. Πέραν του ότι η εξέλιξη αυτή επιβαρύνει περαιτέρω την ελληνική θέση στη διαπραγμάτευση, το πρωθυπουργικό επιτελείο άρχισε να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο μήπως η "σκληρή" πτέρυγα των δανειστών, όπως αυτή εκφράζεται κυρίως από τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, επιδιώκει στην πραγματικότητα μία ατιμωτική συνθηκολόγηση της Αθήνας ή αλλιώς να τινάξει τη διαπραγμάτευση στον αέρα και να προκαλέσει την πτώση της κυβέρνησης.

Ο κ. Τσίπρας μιλώντας την Πέμπτη στη σύνοδο των Ευρωπαίων σοσιαλιστών έκανε λόγο για "ακραίους κύκλους, που διαιρούν την Ευρώπη" φωτογραφίζοντας τον κ. Σόιμπλε, μία ημέρα πριν πάει στη συνάντηση με τον κυρία Μέρκελ!

Όλα αυτά βέβαια παρότι είναι η ελληνική κυβέρνηση εκείνη που συμφώνησε στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου για πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3,5% για ένα μεσοπρόθεσμο διάστημα μετά το 2018, με την πρόβλεψη ότι θα υπάρξει ένας "μηχανισμός", αλλά και "δομικά μέτρα" για την επίτευξή τους. Η κυβέρνηση επίσης είχε την υποχρέωση να ακολουθήσει συγκεκριμένη διαδικασία, που προβλέπεται από τις συμφωνίες, για το πώς πρέπει να διατεθούν τα επιπλέον πλεονάσματα, αντί να προχωρά σε αιφνιδιαστικές ενέργειες, όπως το "βοήθημα" στους χαμηλοσυνταξιούχους.

Παρ' όλα αυτά, στο κυβερνητικό επιτελείο υπάρχουν φωνές που θεωρούν ότι πρέπει να εκπονηθεί ένα "αντισχέδιο", να χαραχθεί μία "οδός διαφυγής" πλέον, είτε η κυβέρνηση έχει απέναντί της ένα πολιτικό σχέδιο υπονόμευσης από τους κύκλους των δανειστών, είτε απλώς την ανυποχώρητη απαίτηση για ένα μη διαχειρίσιμο πολιτικά και κοινωνικά συμβιβασμό. Να διαμορφωθεί ένα "plan B" δηλαδή για παν ενδεχόμενο.

Κάποιοι εκτιμούν ότι ο κ. Τσίπρας θα ενδώσει στο τέλος όπως να 'χει στις απαιτήσεις των δανειστών και ότι στην πραγματικότητα σηκώνει ένα επικοινωνιακό σύννεφο, πότε με τις "στιγμιαίες" παροχές προς την εκλογική του βάση και πότε με λεονταρισμούς προς τους δανειστές, προκειμένου να κάνει "εύπεπτη" μία νέα συνθηκολόγηση, όπως εκείνη του Ιουλίου του 2015. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, το ενδεχόμενο της ρήξης δεν είναι απίθανο - πέραν του οτι δεν εξαρτάται απολύτως από τις διαθέσεις της κυβερνητικής ηγεσίας.

Τα ακραία σενάρια, τύπου 2015

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες υπάρχουν εναλλακτικά και ως ένα βαθμό αλληλοσυμπληρούμενα σενάρια, που εξετάζει η κυβέρνηση για την περίπτωση της ρήξης. Ως ένα μεγάλο βαθμό η τακτική που εξετάζεται παραπέμπει και θυμίζει τα όσα έκανε ο κ. Αλέξης Τσίπρας το πρώτο εξάμηνο του 2015, με τις τυφλές συγκρούσεις, τις παλινωδίες και τη στασιμότητα, χάριν της λογικής ότι πρέπει να κερδίσει χρόνο.

Το πρώτο κάνει λόγο για παράταση της β' αξιολόγησης, όσο δεν βρίσκεται σημείο ισορροπίας. "Ξεχάστε τις εκλογές, αλλά δεν θα κλείσει ούτε η αξιολόγηση" έλεγε κυβερνητικός παράγοντας, απαντώντας στο ερώτημα τι θα συμβεί εάν δεν βρίσκεται λύση στις διαπραγματεύσεις. Μία τέτοια στάση αποσκοπεί στο να εκμεταλλευτεί η Αθήνα την όποια αγωνία έχουν οι Ευρωπαίοι να μην παραμείνει επί μακρόν ανοιχτή η ελληνική κρίση, σε μία χρονιά αβεβαιοτήτων και εκλογών σε χώρες της ΕΕ. Στο τέλος όμως αυτού του δρόμου και εφόσον οι εταίροι δεν υποχωρήσουν, υπάρχει και πάλι το δίλημμα "ρήξη ή συμβιβασμός", για το οποίο όμως οι εισηγητές της συγκεκριμένης άποψης παραπέμπουν στον πανδαμότορα... χρόνο. Ως προς τις αρνητικές επιπτώσεις μίας καθυστερημένης, για παράδειγμα, ένταξης της χώρας στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, αυτές θεωρούνται σχετικά αμελητέες, ιδίως από τη στιγμή που ο κ. Ντράγκι παρέτεινε το πρόγραμμα έως το φθινόπωρο.

Ένα άλλο σενάριο, το οποίο εισηγείται και κορυφαίο στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, με βαρύνοντα θεσμικό ρόλο, προβλέπει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, με το ερώτημα "ναι ή όχι στο ΔΝΤ". Το ερώτημα από μόνο του θεωρείται ισχυρό και το δεδομένο αποτέλεσμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις διαπραγματεύσεις. Με μία τέτοια κίνηση η κυβέρνηση θα έπειθε τους δανειστές, λένε οι θιασώτες του δημοψηφίσματος, ότι είναι αποφασισμένη να φτάσει στα άκρα και άρα είναι εξαιρετικά πιθανόν να το λάβουν υπόψη. Επιπλέον θα συσπείρωνε ξανά την εκλογική βάση του ΣΥΡΙΖΑ, στοιχείο χρήσιμο για την περίπτωση που επιλεγεί και το επόμενο φυσικό βήμα, δηλαδή οι εκλογές. Ωστόσο ο μεγάλος φόβος είναι ότι το δημοψήφισμα, μετά την "κακοποίηση" από τον κ. Τσίπρα εκείνου που έγινε τον Ιούλιο του 2015, μπορεί να απαξιωθεί εκ των προτέρων, είτε από την αναμενόμενη κίνηση των κομμάτων της αντιπολίτευσης να μην συμμετέχουν καν, είτε από την ίδια την διάθεση απαρέσκειας των πολιτών.

Το τρίτο σενάριο, αυτών εκλογών, υπάρχει εδώ και καιρό στο τραπέζι, όμως εσχάτως δείχνει να κερδίζει πόντους, μετά την τελευταία δραματοποίηση της διαπραγμάτευσης. Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ που είναι πολύ κοντά στον κ. Αλέξη Τσίπρα παραδέχεται, σε κατ' ιδίαν συζήτηση με το "Πρώτο Θέμα", ότι επικρατεί προεκλογικό κλίμα στις τάξεις της κοινοβουλευτικής ομάδας.

"'Ολοι το φοβόμαστε και προετοιμαζόμαστε", λέει χαρακτηριστικά, διευκρινίζοντας πάντως ότι δεν υπάρχει κάποια κεντρική οδηγία από το Μαξίμου. Από την πλευρά του ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Στέλιος Κούλογου μιλά ανοιχτά για σχέδιο ανατροπής της κυβέρνησης από το Βερολίνο και τάσσεται υπέρ της προσφυγής σε εκλογές, αντί ενός "βάρβαρου συμβιβασμού", ώστε το κόμμα να αποφύγει την κατάρρευση και να παραμείνει αξιόλογη πολιτική δύναμη.
Έγκυρες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι κυλιόμενες δημοσκοπήσεις, που έχει στα χέρια του το Μαξίμου, τοποθετούν τον ΣΥΡΙΖΑ κοντά στο 25%, σε εκλογές που θα γίνουν σύντομα και θα είναι όξυνσης και καλά επιλεγμένων διλημμάτων, με τη ΝΔ όχι μόνο να αδυνατεί να φτάσει στην αυτοδυναμία, αλλά να χρειάζεται ίσως και δυο συμμάχους για να σχηματίσει κυβέρνηση, όπερ σημαίνει ότι είναι εξαιρετικά πιθανό το σενάριο των επαναληπτικών εκλογών, με την απλή αναλογική - ενδεχόμενο με πολλά μηνύματα τόσα για εσωτερικό, αλλά και για τους δανειστές.