«Σκληρός παίκτης» στο πολιτικό πόκερ ο Ιερώνυμος

Του ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΣΙΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Η Αριστερά ως φιλοσοφική έννοια άρεσε πάντα στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμο. Αυτό, τουλάχιστον, κυκλοφορούσε στους εκκλησιαστικούς διαδρόμους από όσους πάσχιζαν να «χωρίσουν» τους ιεράρχες σε «συντηρητικές» και «προοδευτικές» γραμμές.
Η αλήθεια είναι πως ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος, αν και δεν είναι όσο πολιτικά θορυβώδης υπήρξε ο Μακαριστός Χριστόδουλος, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες με βαθύ πολιτικό περιεχόμενο που δίνουν στίγμα, ενοχλούν, αναδιατάσσουν

συμμαχίες και, πάντως, κρατούν την Εκκλησία παρούσα στο πολιτικό παιχνίδι, ίσως όχι με τον ρόλο της «Εθναρχούσης Εκκλησίας», αλλά σίγουρα σε θέση «σκληρού παίκτη» στην πολιτική σκακιέρα, με την ευρεία έννοια του όρου και περιζήτητου συμμάχου…
Η Εκκλησία βρέθηκε μεσοβδόμαδα στο επίκεντρο μιας μεγάλης συζήτησης που άνοιξε από την πρόταση του αντιπροέδρου της Βουλής και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Τάσου Κουράκη που ζήτησε στην ουσία την «ειδική φορολόγηση της Ορθόδοξης Πίστης», βάζοντας… φωτιά στην Κουμουνδούρου, που προσπαθεί εδώ και καιρό να οικοδομήσει μια σχέση με το χριστεπώνυμο πλήθος που θα ξεφεύγει από τα παλιά στεγανά. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θυμούνται το… πείραγμα του Μακαριστού Σεραφείμ στον αείμνηστο Χαρίλαο Φλωράκη σε κάθε ορκωμοσία νέας Βουλής που έσπαγε τον πάγο στις σχέσεις της Εκκλησίας με το τότε παντοδύναμο στους κόλπους της Αριστεράς ΚΚΕ.
Ο Αλέξης Τσίπρας έστειλε μήνυμα σεβασμού προς την Εκκλησία με τη στάση του, στην ορκωμοσία της παρούσας Βουλής, όπου ο ίδιος και ο Μανώλης Γλέζος ήταν οι μόνοι από τους 72 βουλευτές του κόμματος που δέχτηκαν την ευλογία του Αρχιεπισκόπου. Το μήνυμα αυτό είχε, σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», και… παρασκηνιακή συνέχεια, καθώς ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης διατηρεί δίαυλο επικοινωνίας με τον ηγέτη της Ελλαδικής Εκκλησίας, η Αρχιεπισκοπή τον βλέπει με «καλό μάτι» και η συζήτηση που έχει ανοίξει περί των εκκλησιαστικών στους κόλπους της Αριστεράς είναι πρωτοφανώς μεγάλη. Όλα αυτά πήγε να τα γκρεμίσει σε… κλάσματα δευτερολέπτου ο Τάσος Κουράκης, ο οποίος ανήκει προφανώς στη σχολή –ειρωνικής– σκέψης πως «ο Τσίπρας πάει να οικοδομήσει την Αριστερά του Κυρίου», αλλά παίρνει την απάντηση από παλιούς Αριστερούς ότι «ο Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής της Ρωμιοσύνης και διανοητής της Αριστεράς, είχε μιαν εικόνα της Παναγιάς σε περίοπτη θέση».
Το «ουδέν σχόλιο» με το οποίο απάντησαν κύκλοι του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερωνύμου, σε ερώτηση του «Π» για τις δηλώσεις Κουράκη, έχει σαφές και προφανές περιεχόμενο. Πολύ περισσότερο, όταν μετά την επιμονή μας για κάποιο σχόλιο οι ίδιοι κύκλοι σημείωσαν πως «η δήλωση είναι ανάξια λόγου». Αυτή η αντίδραση ήταν πάντως ενδεικτική της ενόχλησης μέχρις σημείου οργής του ηγέτη της Εκκλησίας της Ελλάδος. Και τούτο, διότι, όπως λένε όσοι γνωρίζουν καλά το κλίμα στο μέγαρο της Οδού Αγίας Φιλοθέης, ούτε η ηγεσία ούτε κανείς άλλος θεσμικός παράγοντας της Εκκλησίας δεν θα έμπαινε σε τέτοια συζήτηση φορολόγησης της Πίστης.
Η κυρίαρχη εκτίμηση, δε, είναι ότι αν τόσο η ηγεσία, όσο και οι κύκλοι της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν δεσμεύονταν από το σχήμα, η αντίδραση, ακόμα και ως προς τη ρητή διατύπωση, θα ήταν πολύ πιο οξεία. Πολλώ δε μάλλον, που ο κ. Κουράκης… συνελήφθη αδιάβαστος.
Και τούτο διότι στη συμφωνία μεταξύ της μετακατοχικής, κιόλας, πολιτείας με την Ελλαδική Εκκλησία, την 1η Οκτωβρίου του 1945, αναφέρεται ρητά ότι «τα κονδύλια για τη μισθοδοσία των ιερέων, τα αναλαμβάνει πάλι η Εκκλησία μέσω του οβολού των πιστών τέκνων της βέβαια – διότι υποχρεούται ο κάθε ενοριακός ναός να καταβάλλει εισφορά 25% επί των ακαθαρίστων εισπράξεων στην οικεία Οικονομική Εφορία. Έτσι τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια ήταν υποχρεωμένα ανά τρίμηνο να καταβάλλουν στο Δημόσιο Ταμείο την εισφορά του 25% επί των ακαθαρίστων εισπράξεων, αλλιώς υπήρχε ο κίνδυνος να μην πληρωθούν ούτε οι μισθοί ούτε οι συντάξεις όσων ιερέων δεν κατέβαλλαν ή απέκρυπταν την αντίστοιχη εισφορά».
Ο τότε Μητροπολίτης Φθιώτιδας, Αμβρόσιος, μάλιστα, στις 24 Σεπτεμβρίου 1945 με την υπ’ αριθμόν 233 εγκύκλιο που απέστειλε προς όλες τις ενορίες της Μητρόπολης Φθιώτιδας, αναφέρει τον καινούργιο τρόπο μισθοδοσίας των κληρικών, καθώς και τις ενέργειες που οφείλουν να κάνουν τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια για την απόδοση της εισφοράς του 25%. Άρα, οι μισθοί των κληρικών δεν έπαψαν, στα σύγχρονα χρόνια, να πληρώνονται από τον οβολό των πιστών.

Παρέμβαση Άνθιμου
«Απαράδεκτη» χαρακτήρισε μεσοβδόμαδα τη δήλωση Κουράκη ο Παναγιότατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, μιλώντας στο «Π». «Είναι πολιτικό ατόπημα που αφορά τον ίδιο και, από όσο ξέρω δεν εκφράζει τον πολιτικό του χώρο. Γι’ αυτό και ο ίδιος έβγαλε μια διορθωτική ανάλυση των όσων είπε. Η δήλωση είναι απαράδεκτη, διότι εκτός του ότι προσβάλλει την ορθόδοξη πίστη και τον κλήρο που τόσα έχει προσφέρει στο έθνος, διαιρεί και την κοινωνία μας. Σας λέω ένα παράδειγμα: Επειδή, δηλαδή, οι Μητροπολίτες δεν έχουμε παιδιά, δεν πρέπει να πληρώνουμε φόρους υπέρ της εκπαίδευσης;»
Όλα αυτά ήρθαν να «δέσουν» με τη δήλωση που έκανε το «δεξί χέρι» του Αλέξη Τσίπρα, ο διευθυντής του γραφείου του, Νίκος Παπάς, ότι «το κράτος να επιβαρύνεται με τους μισθούς των ιερέων», που εκτός του ότι άδειασε τον κ. Κουράκη, έβαλε μια νέα διάσταση στο θέμα των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας, που ναι μεν έθετε πάγια η Αριστερά στη χώρα μας, όχι όμως μονοπωλιακά, όπως θα δούμε πιο κάτω. Άλλωστε, αν ψάξουμε και στα… σπλάχνα της Αριστεράς, θα βρούμε καλές σχέσεις με την Εκκλησία, τόσο του ηγέτη της Δημοκρατικής Αριστεράς, Φώτη Κουβέλη, όσο και του Νίκου Κωνσταντόπουλου. Οι πληροφορίες λένε πως πριν από τη συστοιχία των αντιδράσεων προηγήθηκε καθησυχαστική επικοινωνία του Αλέξη Τσίπρα με τον Αρχιεπίσκοπο, εξ ου και η τόσο σαφής τοποθέτηση του Νίκου Παπά.

Τι είχε πει ο Καραμανλής στον Σεραφείμ

Ο πρώτος που έθεσε θέμα διαχωρισμού Κράτους – Εκκλησίας μεταπολιτευτικά ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, όταν είπε στον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ, στα 1975, «είναι καιρός να χωρίσουμε τα τσανάκια μας». Παρ’ όλα αυτά, η ψυχική σύνδεση του κόσμου της Κεντροδεξιάς με την Εκκλησία υπήρξε αδιατάρακτη.
Κι ενώ ο Κώστας Καραμανλής με τον μακαριστό Χριστόδουλο πέρασαν χέρι – χέρι την μπόρα των ταυτοτήτων που «έστησε» η κυβέρνηση Σημίτη, το «βότσαλο στην ήσυχη λίμνη των σχέσεων» άκουγε στο όνομα Γιάννης Τζαννετάκος, στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές του 2002. Είναι επίσης γνωστό στη δημοσιογραφική και την πολιτική «πιάτσα» ότι μερικά κορυφαία στελέχη της ΝΔ υποδέχτηκαν με «κρύα καρδιά» την ανάδειξη του από Θηβών και Λεβαδείας Ιερωνύμου στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ως διάδοχο του Μακαριστού Χριστοδούλου, τον Φλεβάρη του 2008. Κάποιοι στήριζαν με θέρμη την υποψηφιότητα του ανθυποψηφίου του Μητροπολίτη Σπάρτης, Ευστάθιου.

Οι πολλές αναγνώσεις της προσφοράς σε γη

Οι σχέσεις του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου με τον… δεξιό πυλώνα της κυβέρνησης δεν είναι ούτε σήμερα γαλήνιες. Ενταγμένος ευθέως στο αντιμνημονιακό μπλοκ, ο ηγέτης της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν διστάζει να παρεμβαίνει ακόμη και ενοχλώντας το Μέγαρο Μαξίμου.
Η πρόταση του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου μέσα στο χριστουγεννιάτικο μήνυμά του να μοιράσει «γη στον λαό» δεν ήταν μόνο μία, ακόμη, προσφορά εκ μέρους της Εκκλησίας. Κάποιοι «διάβασαν» μόνον ότι η Εκκλησία μετά τα συσσίτια αποφάσισε να προχωρήσει ένα βήμα παραπάνω και να δώσει στον κόσμο τα μέσα να κερδίσει μόνος του τα προς το ζην. Άλλοι, ωστόσο, ανέγνωσαν και ένα πολιτικό μήνυμα πίσω από τις γραμμές. «Εμείς σας δίνουμε τη γη της Εκκλησίας, αρκεί η πολιτεία να κάνει το καθήκον της και να αποδεσμεύσει τα ακίνητά της» είπε, συνοπτικά, ο Αρχιεπίσκοπος.
Η πρότασή του είχε πολύ μεγάλη ανταπόκριση, όχι μόνο στον κόσμο, αλλά και στα ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ευρωπαϊκά και αμερικάνικα. Δεν ήταν λίγο, όταν μέχρι πρότινος η Εκκλησία ακουγόταν μόνο στη διεθνή κοινή γνώμη να ζητά φοροαπαλλαγές και ελαφρύνσεις, αυτήν τη φορά να προσφέρει στους νέους γη για να την καλλιεργήσουν και να φύγουν από τα αστικά κέντρα. Αν και δεν είχε προηγηθεί καμία επίσημη συζήτηση στο παρελθόν, η πρόταση του Αρχιεπισκόπου έγινε δεκτή και από άλλους ιεράρχες.
Ο Μητροπολίτης Πατρών δήλωσε πολύ θετικός στην προοπτική τού σχεδίου, ενώ και άλλοι Μητροπολίτες βλέπουν μεν θετικά την εισήγηση, όμως, περιμένουν να τεθεί κάτι πιο επίσημο από τον Αρχιεπίσκοπο στις συνεδριάσεις της Ιεράς Συνόδου. Οι εκτάσεις που μπορούν να δοθούν από την Εκκλησία προς εκμετάλλευση σε νέους, για αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες, ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα.

Το «αγκάθι»
Μοναδικό αγκάθι στην υλοποίηση του σχεδίου είναι η, εδώ και δεκαετίες, δέσμευσή τους από το ελληνικό Δημόσιο που σε κάποιες περιπτώσεις αμφισβητεί την κυριότητά τους από την Εκκλησία, είτε έχουν τέτοιο χαρακτηρισμό που παραμένουν αναγκαστικά και εκ του νόμου αναξιοποίητες και επί της ουσίας βρίσκονται σε απόλυτο τέλμα.
Θεωρείται, όμως, βέβαιο πως με τη συγκεκριμένη πρόταση η Εκκλησία προσπαθεί να ασκήσει πίεση, με τη βοήθεια και του κόσμου που θα θελήσει να αξιοποιήσει αυτές τις εκτάσεις, ώστε επιτέλους να δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα της δεσμευμένης γης της Εκκλησίας.
Με λίγα λόγια, ο Αρχιεπίσκοπος πετά το μπαλάκι στον πολιτικό κόσμο και του ζητά αυτήν τη φορά να «πράξει το καθήκον του» απέναντι στον ελληνικό λαό που περνά αυτή την πρωτοφανή οικονομική κρίση. Όχι μόνο για πολύ κόσμο και ιδιαίτερα τους νέους που θέλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής και αναζητούν κάθε πρόσφορο μέσο, αλλά και για να φέρει την εκάστοτε κυβέρνηση προ των ευθυνών της και να αποδείξει πως η ιεραρχία δεν ζητά την αποδέσμευση των ακινήτων της «για να γεμίσει σεντούκια», όπως είναι η μόνιμη επωδός ορισμένων που εχθρεύονται την Εκκλησία. Σύμφωνα, μάλιστα, με πληροφορίες του «Π», αυτή η πρωτοβουλία ελήφθη από τον κ. Ιερώνυμο, μετά από συνάντησή του με τον πρωθυπουργό στη διάρκεια της οποίας, σύμφωνα με κύκλους της Εκκλησίας, ΔΕΝ ενημέρωσε –ή ενημέρωσε ελλιπώς– γι’ αυτήν του την πρόθεση τον κ. Σαμαρά, ο οποίος άφησε να διαρρεύσει η δυσαρέσκειά του…