Ποια «Εστία»; Ούτε στα εστιατόρια δεν τους φτάνουμε σήμερα!

Γράφει η ΑΡΤΖΗ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Αν ξαφνικά διαδιδόταν ότι το παλαιότερο εστιατόριο της Ευρώπης, που μετρά πάνω από 1.200 χρόνια ζωής και δεσπόζει σε ένα μεσαιωνικό κτήριο στο κέντρο της παλιάς πόλης του Σάλτσμπουργκ, αποτελώντας μάλιστα και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, βάζει λουκέτο, μόνο ως πρωταπριλιάτικο αστείο θα εκλαμβανόταν, γιατί το δημοφιλές «St Peter Stiftskeller» αποτελεί ένα πολύτιμο κόσμημα στην καρδιά της γενέτειρας του Μότσαρτ.
Την ίδια ακριβώς αντίδραση θα προκαλούσε και η είδηση ότι το εστιατόριο BOTIN

στη Μαδρίτη, που επίσημα έχει καταγραφεί στο βιβλίο των ρεκόρ Guinness ως το παλαιότερο εστιατόριο του κόσμου, καθώς σερβίρει ψητά κρέατα με την αυθεντική συνταγή της Καστίλης από το 1725! Έχει να «θυμάται» προσωπικότητες από τον Hemingway και τον Goya μέχρι Ευρωπαίους εκπροσώπους βασιλικών θρόνων και Ισπανούς πολιτικούς. Κοντά στην κεντρική πλατεία του δημαρχείου της Μαδρίτης, οι τέσσερις όροφοι του εστιατορίου είναι πάντοτε γεμάτοι με πελάτες και για όσους αποφασίσουν να επισκεφτούν την ισπανική πρωτεύουσα πρέπει οπωσδήποτε να το τιμήσουν. Στους ταξιδιωτικούς οδηγούς συμπεριλαμβάνεται στα κορυφαία αξιοθέατα της πόλης.
Επόμενο, λοιπόν, είναι τα μέρη αυτά και στις δύο ευρωπαϊκές πόλεις να τα φυλάνε ως κόρες οφθαλμών όχι μόνο για την αξία που τους έχει προσδώσει η διαχρονικότητά τους, αλλά και γιατί αποτελούν σημαντική πηγή τουριστικών εσόδων. Παραμονή Πρωταπριλιάς, περαστικοί στη Σόλωνος σταματούν έκπληκτοι στο νούμερο 60 και διαβάζουν: «Φίλες και φίλοι, με λύπη σάς πληροφορούμε ότι ανεξαρτήτως της θελήσεώς μας, είμαστε αναγκασμένοι να διακόψουμε τη λειτουργία του βιβλιοπωλείου. Ευχαριστούμε πολύ που μας τιμήσατε με την παρουσία σας εδώ, είτε ως συνεργάτες είτε ως αναγνώστες. Ελπίζουμε να περάσουμε όλοι τη βαθύτατη κρίση που πλήττει τις επιχειρήσεις και τη χώρα μας γενικότερα. Και πάλι σας ευχαριστούμε. Βιβλιοπωλείο ΕΣΤΙΑ».

Καμία κίνηση
Θύμα της κρίσης και αυτό, κατέβασε ρολά. Και παρά το γεγονός ότι η κρίση το έχει χτυπήσει καιρό τώρα, αφήνοντας απλήρωτους τους υπαλλήλους, καμία κίνηση δεν έγινε από τους ιθύνοντες για να σωθεί το πιο ιστορικό βιβλιοπωλείο της Αθήνας. Η πλήρης αδιαφορία όχι για ένα εστιατόριο, αλλά για ένα βιβλιοπωλείο που αποτέλεσε στέγη πολλών λογοτεχνών εδώ και 128 χρόνια που λειτούργησε.
Η δική του ιστορία είναι συνυφασμένη με την ιστορία όχι μόνο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, αλλά ολόκληρης της χώρας γενικότερα από τότε που συγκροτήθηκε ανεξάρτητο κράτος. Το 1885, που άνοιξε το βιβλιοπωλείο στη Σταδίου 32, είχαν περάσει 55 χρόνια από την ανεξαρτησία και μόλις τέσσερα χρόνια από την προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Άρτας.
Ο πολύπαθος ελληνικός λαός πάλευε να ορθοποδήσει από μια ρημαγμένη Ελλάδα και να ξαναγεννηθεί από τις στάχτες ενός αδυσώπητου πολέμου. Τα 400 χρόνια της σκλαβιάς και του πνευματικού σκοταδισμού είχαν πρόσφατα παρέλθει και η Ελλάδα του 70% των ανδρών και του 93% των γυναικών αναλφάβητων, σύμφωνα με τα στοιχεία του 1979, χρειαζόταν φορείς που θα βοηθούσαν στη μόρφωση και την καλλιέργεια του πληθυσμού της.
Εκτός αυτού η Ελλάδα έπρεπε να αποκαταστήσει και τη φήμη της ως γενέτειρας του πολιτισμού. Η ΕΣΤΙΑ, λοιπόν, αρχικά με το περιοδικό και μετά με το βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις συνέβαλε πολύ στον τομέα αυτόν. Αποτέλεσε κέντρο συνάντησης όλων των διανοούμενων 128 χρόνια τώρα και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας. Γι’ αυτό θα έπρεπε το ελληνικό κράτος να μην αφήσει να κλείσει αυτός ο πνευματικός πυλώνας που θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί must αξιοθέατο της πρωτεύουσας, όπως ακριβώς είδαμε ότι συμβαίνει σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Θα έπρεπε να έχει ειδική μεταχείριση και μέριμνα από την πολιτεία. Άλλωστε, όπως προαναφέραμε, πρόκειται για ένα ιστορικό βιβλιοπωλείο στη χώρα που γέννησε πρωτοπόρες ιδέες και έθεσε τα θεμέλια των σύγχρονων επιστημών.
Η ειρωνεία
Τραγική ειρωνεία: Στις 2 Απριλίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και στην Ελλάδα την τιμήσαμε κλείνοντας ένα ιστορικό βιβλιοπωλείο. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε γιατί στις 2 Απριλίου είναι η ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, το σπίτι του οποίου στη σκανδιναβική χώρα έχει μετατραπεί σε μουσείο, την ώρα που στη χώρα μας πολλά σπίτια σπουδαίων ανθρώπων των γραμμάτων γκρεμίζονται ή αμελούνται. Το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού, για παράδειγμα, που βρίσκεται στην παραλία της Μονής Φανερωμένης στη Σαλαμίνα κάθε χρόνο τον Αύγουστο στο μεγάλο πανηγύρι μετατρέπεται σε κατάλυμα των αθίγγανων! Την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (International Board on Books for Young People – IBBY) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα, που διανέμονται σε όλον τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης, και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της παιδικής λογοτεχνίας. Φέτος το υλικό επιμελήθηκε το αμερικανικό τμήμα του ΙΒΒΥ.
Η ποιήτρια Pat Mora συνέθεσε το μήνυμα της ημέρας και ο Ashley Bryan φιλοτέχνησε την αφίσα. «Βιβλιοχαρά σε όλη τη γη» είναι το κεντρικό μήνυμα της αφίσας φέτος, αλλά το κλείσιμο της ιστορικής ΕΣΤΙΑΣ μόνο λύπη και οργή προκαλεί, αλλά δυστυχώς σε λίγους. Στην Ελλάδα που σημειώνει από τα πιο χαμηλά ποσοστά στο διάβασμα στην Ευρώπη, πίσω ακόμη και από την Τουρκία, το κλείσιμο ενός ιστορικού βιβλιοπωλείου ουσιαστικά καθρεφτίζει τη σχέση του Έλληνα με το βιβλίο και κυρίως την ελλιπή μέριμνα των αρμοδίων για την καλλιέργεια σχέσης αγάπης των πολιτών με το βιβλίο και την ιστορία του τόπου. Η κρίση απλώς επιδεινώνει την κατάσταση.

Οι ευθύνες της ιδιοκτησίας, των πολιτικών και των δημοσιογράφων

Αυτονόητο είναι ότι το ρεπορτάζ δεν είναι καταγγελτικό του στιλ «άτιμο κράτος που άφησες το βιβλιοπωλείο να κλείσει». Αντίθετα. Η πρώτη στάση μας γίνεται στην οικογένεια, στον επιχειρηματία (Καραταΐδη) που είχε έως προχθές το βιβλιοπωλείο υπό την ιδιοκτησία του. Ασφαλώς θα έπρεπε εκείνος να μετρήσει την ιστορία και έγκαιρα να φροντίσει να διατηρηθεί έστω και κάπου αλλού (με μεταβίβαση ή κάτι παραπλήσιο) το ιστορικό όνομα.
Η δεύτερη στάση γίνεται στη γενική μας κουλτούρα. Δυστυχώς πολιτικοί, δημοσιογράφοι και επιχειρηματίες σπρώχνονται για το ποιος θα βρει θέση στη Μύκονο, ποιος θα βρει τον δρόμο για τις off shore στις… Παρθένους Νήσους για να φυλάξουν έως τα βάθη της προσωπικής τους «ιστορίας» όσα, όχι καθαρά, οικονόμησαν και να έχουν να περνούν καλά στην αμμουδιά του… ΝΑΜΟΣ.
Η αγωνία τους για την ιστορική, πολιτιστική, εθνική μας συνέχεια εκεί μετριέται. Και βρίσκεται λιποβαρής. Στην εποχή μας από τα πρώτα βήματα των παιδιών στο νηπιαγωγείο και πριν την κρίση φυσικά, τα μηνύματα είναι προς Μύκονο μεριά, προς κονόμα μεριά, προς μαγκιά και καλοπέραση. Κι αλλού συμβαίνει, αλλά εμείς το παρακάναμε, προσβάλλοντας και την ιστορία που κουβαλάμε ανά τους αιώνες…
Και αν αναφερθήκαμε στην αρχή σε εστιατόρια, είναι για να κάνετε σύγκριση. Διότι, αν αναφερθούμε στο τι κρατούν στον τομέα της ιστορίας, της τέχνης και του πολιτισμού, πάμε για… κατάθλιψη!

ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΑΒΑΡΑΣ: «Η κοινωνία έχει ανάγκη τον πολιτισμό»

Το θλιβερό γεγονός έχει ευαισθητοποιήσει και τον αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού, Κώστα Τζαβάρα, που δήλωσε αποκλειστικά στο «Π»: «Είναι λυπηρό που η ΕΣΤΙΑ ένα ιστορικό βιβλιοπωλείο, μετά από 128 χρόνια συνεχούς λειτουργίας, αναγκάστηκε να πάψει τις εργασίες του. Το βιβλιοπωλείο για πάνω από έναν αιώνα αγωνίστηκε για τη διάδοση του βιβλίου αποτελώντας αληθινή «εστία» πολιτισμού. Διανοούμενοι, συγγραφείς και αναγνώστες καθημερινά είχαν την ΕΣΤΙΑ ως σημείο συνάντησης για να συζητούν και να ανταλλάσσουν γόνιμες απόψεις. Δυστυχώς και αυτό το ιστορικό βιβλιοπωλείο έπεσε θύμα της κρίσης, που ταλανίζει τον τόπο μας. Αφήνει όμως πίσω του σημαντική παρακαταθήκη τη σπουδαία συμβολή του στη φιλαναγνωσία και στην αντιμετώπιση του βιβλίου όχι τόσο ως εμπορεύματος αλλά ως μέσου μόρφωσης, ψυχαγωγίας και μάθησης. Εύχομαι να μην υπάρξουν και άλλες περιπτώσεις επιχειρηματιών στον χώρο του πολιτισμού που λόγω της οικονομικής κρίσης να αναγκαστούν να διακόψουν τις δραστηριότητές τους. Η κοινωνία σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά έχει ανάγκη τον πολιτισμό για να αντιμετωπίσει τα δεινά της κρίσης».