Σε κρίση τα παιδιά της κρίσης

Του ΧΑΡΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Η ανεργία, οι περικοπές των μισθών και των συντάξεων και οι πολιτικές κοινωνικής εξαθλίωσης είναι οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της δημοσιονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα, αλλά αποτελούν τη μια όψη του νομίσματος. Υπάρχουν και άλλες συνέπειες, περισσότερο μακροπρόθεσμες παρά άμεσα εμφανείς, οι οποίες αφορούν την ψυχική ηρεμία και την πνευματική ευρωστία των παιδιών και των νέων, που για πολλούς θεωρούνται ίσης ή ακόμα και πλείονος σημασίας από τις πρώτες.
Μολονότι ακούγεται κλισέ και χιλιοειπωμένο, η Ελλάδα

διάγει μια από τις πλέον μελανές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της, γεγονός που αναμφίβολα έχει σημαντικό αντίκτυπο σε κάθε κοινωνική, πνευματική και ηλικιακή τάξη. Καθημερινά, δεκάδες νοικοκυριά «γονατίζουν» κάτω από το «δυσβάστακτο βάρος» των φόρων, των ενοικίων και της ακρίβειας, πληθώρα γονέων δανείζεται για να πληρώσει τα φροντιστήρια και τα σχολικά είδη των παιδιών, καθώς επίσης και μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού αδυνατεί να ικανοποιήσει ακόμα και τις πιο βασικές της ανάγκες. Τα γεγονότα αυτά, σε συνδυασμό με την αδιάκοπη προβολή τους από τα ΜΜΕ, δεν θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητα από τα ευαίσθητα βλέμματα των παιδιών και των εφήβων που, με τα αθώα μάτια της ψυχής τους, βλέπουν τους γονείς τους -που είναι πρότυπα για εκείνους- να δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να ορθοποδήσουν και να τα φέρουν εις πέρας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στο «Π» παιδοψυχοθεραπευτικοί κύκλοι, «οι νέοι και τα παιδιά, μιας που δεν έχουν ακόμα πλήρως ανεπτυγμένη την κριτική ικανότητα, αναπαραγάγουν στη σκέψη τους και κατ’ επέκταση στην ψυχοσύνθεσή τους όσα ακούν και βιώνουν από τους μεγάλους. Από τη στιγμή, λοιπόν, που “εισπράττουν” απ’ αυτούς ανασφάλεια, άγχος και αβεβαιότητα, δεν θα μπορούσαν να οδηγηθούν κι αυτά με τη σειρά τους σε κάτι διαφορετικό». Ακόμα όμως και όταν η οικογένειά τους δεν πλήττεται άμεσα οικονομικά από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τα παιδιά φοβούνται για το μέλλον τους, επηρεαζόμενα από τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί.
Όσα παιδιά είχαν την ατυχία να γεννηθούν αυτή την περίοδο μαθαίνουν από πολύ μικρή ηλικία να απαξιούν για το πολιτικό σύστημα και να απαξιώνουν όλους τους πολιτικούς ανεξαιρέτως, καθώς ενημερώνονται από νωρίς πως «αυτοί μας έφτασαν έως εδώ», ότι «είναι μιζαδόροι και υποκριτές» και ότι «τρώνε τα λεφτά του κοσμάκη»!

Εντυπώνονται ως κακό

Όπως υπογραμμίζεται από παιδαγωγικές πηγές, ακόμα και στα διαλείμματα των δημοτικών σχολείων ακούγονται διάσπαρτα οι λέξεις «Μέρκελ», «τρόικα», «ΔΝΤ», «Παπανδρέου» και «κρίση», ενώ είναι χαρακτηριστικό πως και μόνο στο άκουσμα της «Γερμανίας» και των ομόρριζων λέξεων τα παιδιά αντιδρούν και αποδοκιμάζουν με μένος.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Αν και τα παιδιά και οι έφηβοι δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν πλήρως τον ρόλο της καγκελαρίου της Γερμανίας ή το τι ακριβώς κάνει η τρόικα, έχει εντυπωθεί στο πίσω μέρος του μυαλού τους πως είναι κάτι κακό για τον μπαμπά τους που του στερεί χρήματα, ενώ πιθανότατα εξαιτίας όλων αυτών δεν θα μπορέσουν να βρουν κι αυτά δουλειά όταν μεγαλώσουν». Είναι εντυπωσιακός, μάλιστα, ο αριθμός των παιδιών που, όταν «συλλαμβάνονται» αδιάβαστα, αναφωνούν: «Γιατί να διαβάσω και να μορφωθώ; Για να μείνω άνεργος ή για να μου τα φάει η Μέρκελ;». Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα αμφίβολο περιβάλλον με ένα μέλλον που διαγράφεται εξαιρετικά σκοτεινό και απαισιόδοξο.
Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες και τις θυσίες των γονέων, προκειμένου να μη στερηθούν τα παιδιά τους τη μόρφωση, τα φροντιστήρια και τα διδακτικά βοηθήματα, τα ίδια τα παιδιά δεν δείχνουν ιδιαίτερο ζήλο για διάβασμα, καθώς το θεωρούν άσκοπο και χαμένο χρόνο. Όλα τα νεαρά άτομα, από τα παιδιά μέχρι τους εφήβους που δίνουν πανελλαδικές εξετάσεις, έχουν γαλουχηθεί και όχι άδικα, με τη νοοτροπία τού «δεν με χωρά ο τόπος» και «το μέλλον μου δεν είναι εδώ». Ακούγοντας ανελλιπώς από τους μεγαλύτερους νέους για τον «πόλεμο» που γίνεται στην αγορά εργασίας και για τα μορφωτικά προσόντα που είναι πάντα ανώτερα των υποβαθμισμένων και χωρίς προοπτική εξέλιξης εργασιακών θέσεων που προσφέρονται, θεωρούν πως η μόνη λύση είναι η φυγή από τη χώρα.

Μέγας κίνδυνος από ψυχικές και πνευματικές διαταραχές

Βέβαια, το να παραμελούν τα παιδιά τη μελέτη και τα μαθήματά τους εξαιτίας της κρίσης ή να παρουσιάζουν τάσεις φυγής δεν είναι δυστυχώς το χειρότερο σενάριο. Αρκετοί νέοι, όντας σε μια ευαίσθητη και τρυφερή ηλικία, βλέποντας τα όνειρά τους να γκρεμίζονται και αντικρίζοντας το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η κοινωνία, διαταράσσονται ψυχικά, παθαίνουν κατάθλιψη ή οδηγούνται σε ακραίες αντιδράσεις.
Κάποιοι αρνούνται να συνεχίσουν τη μόρφωσή τους μετά το πέρας της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, αδιαφορώντας παντελώς για το τι μέλλει γενέσθαι στη ζωή τους, ενώ άλλοι στρέφονται στα ναρκωτικά ή σε άλλου είδους παραβατικές συμπεριφορές, αποζητώντας εκδίκηση από την κοινωνία και το κράτος.
Να σημειωθεί, μάλιστα, πως ειδικές έρευνες και μελέτες επισημαίνουν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης παιδικών πνευματικών διαταραχών είναι σχεδόν τετραπλάσιος για τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν έντονα οικονομικά προβλήματα. Το 50% επίσης των ψυχικά διαταραγμένων ασθενών εμφάνισε τέτοιου είδους τάσεις, προτού να συμπληρώσει τα 14 έτη, κάτι που αποδεικνύει την ευθιξία και την πλαστικότητα της παιδικής ψυχής, καθώς και το πόσο πρέπει να προσεχθεί η ηλικία αυτή.

Στήριξη από το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος»

Οφείλει κανείς να αναγνωρίσει και να επικροτήσει την προσπάθεια που γίνεται από την Παιδοψυχιατρική Κλινική τού «Αγία Σοφία», στο πλαίσιο του Προγράμματος για την Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας Παιδιών, Εφήβων και Νέων. Τέσσερα νέα και ρηξικέλευθα προγράμματα, τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», στηρίζουν τις μεσοαστικές οικογένειες και τους ψυχικά διαταραγμένους νέους, δείχνοντας τον σωστό δρόμο.
Όπως αποδεικνύεται, η δημοσιονομική κρίση δεν είχε μόνο τα εμφανή αποτελέσματα που όλοι βιώνουμε, αλλά έφερε και μια απρόβλεπτη ενδοοικογενειακή κρίση, που, αν δεν προσεχθεί, μπορεί να αποδειχθεί πιο καταστροφική από την ίδια. Η κοινωνία οφείλει και πρέπει να στηρίξει τα παιδιά της, για να τη στηρίξουν άλλωστε και αυτά στο μέλλον. Η Ελλάδα οφείλει να προστατεύσει τα παιδιά της και να τα προετοιμάσει, ώστε να αποτελέσουν την «αιχμή του δόρατος» για την επανάκαμψή της, όταν «ωριμάσουν» οι συνθήκες. Παιδαγωγοί, πολιτική ηγεσία και κοινωνικοί φορείς πρέπει να σταθούν αρωγοί και να συνεργαστούν αρμονικά για το ευρύτερο καλό αντιστρέφοντας το κλίμα στα μάτια των νέων. Αυτό, όμως, μπορεί να γίνει μόνο χωρίς ιδεοληψίες και παρωπίδες.