Ακόμα πιο σκληρή ύφεση απειλεί τον ευρωπαϊκό νότο

Επιμέλεια: Γ. Δημητρόπουλος

Στο κενό πέφτει το εγχείρημα ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας με τη βιομηχανική και μεταποιητική παραγωγή της Γερμανίας να καθιζάνει επικίνδυνα, παρασύροντας τα «ασθενή» μέλη του ευρωπαϊκού Νότου.
Η Ισπανία ανακοίνωσε νέα σκληρά μέτρα, ακόμη σκληρότερα είναι αυτά της Κύπρου, ενώ η Ελλάδα, έχοντας εξασφαλίσει τις δόσεις των 8,6 δισ. ευρώ με το πολυνομοσχέδιο

που θα ψηφιστεί σε λίγες ώρες, προσπαθεί να αποφύγει τον κίνδυνο λήψης νέων μέτρων. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι θα τα καταφέρει, αφού γίνονται μεν σημαντικές κινήσεις στον τραπεζικό τομέα και στα δημοσιονομικά, όμως το ακανθώδες ζήτημα της ανεργίας και των μεταβολών του προσωπικού στο Δημόσιο δημιουργεί προϋποθέσεις νέων κοινωνικών εντάσεων.
Αυτή η σοβαρή «μαύρη τρύπα» μεταξύ σταθεροποίησης του κλίματος και ανάκαμψης αποτυπώνεται στους δείκτες μεγεθών του προϋπολογισμού, ο οποίος δέχεται ισχυρό πλήγμα από την επιταχυνόμενη καθίζηση των εσόδων από την έμμεση φορολογία, απόρροια του περιορισμού της κατανάλωσης και γενικότερα της «άπνοιας» που επικρατεί στην αγορά. Μπορεί τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους να δείχνουν, σε τελική ανάλυση, πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 520 εκατ. ευρώ, κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους, ωστόσο, οι εξελίξεις στο μέτωπο των εισπράξεων και ιδιαίτερα στην έμμεση φορολογία είναι άκρως ανησυχητικές και αργά ή γρήγορα θα προκαλέσουν προβλήματα στην ομαλή εκτέλεση του προϋπολογισμού, εάν δεν αλλάξει η κατάσταση στην αγορά.

Τα έσοδα

Στο πρώτο τρίμηνο του έτους, το υπολειπόμενο στους έμμεσους φόρους έφτασε στα 506 εκατ. ευρώ, λόγω των επιπτώσεων της μεγάλης ύφεσης, επηρεάζοντας αρνητικά και τα συνολικά φορολογικά έσοδα, τα οποία ήταν λιγότερα κατά 411 εκατ. ευρώ από αυτά που προέβλεπε ο προϋπολογισμός για το ίδιο διάστημα. Κατά 217 εκατ. ευρώ υστέρησαν τα έσοδα από το ΦΠΑ. Το σημαντικότερο πρόβλημα ήταν στο ΦΠΑ των πετρελαιοειδών, όπου η απόκλιση από τον στόχο έφτασε τα 126 εκατ. ευρώ. Κατά 144 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου υποχώρησαν τα έσοδα από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στα τσιγάρα και τα άλλα προϊόντα πλην των ενεργειακών. Από τον ΕΦΚ στα ενεργειακά αγαθά η υστέρηση ήταν της τάξης των 55 εκατ. ευρώ. Πάντως, το υπουργείο Οικονομικών σημειώνει ότι τα έσοδα από τον ΕΦΚ των καπνικών ειδών «φαίνεται να ανακάμπτουν σταδιακά και η απόκλιση από τον στόχο έχει περιοριστεί στο 19,8% έναντι 33,2% του πρώτου διμήνου».
Αντιθέτως, στους άμεσους φόρους η εικόνα είναι καλύτερη. Τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 95 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω των αυξημένων φόρων στην περιουσία κατά 101 εκατ. ευρώ.

Υστέρηση
Πάντως, τα έσοδα από τους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν υστέρηση, η οποία, αυτήν τη στιγμή, φτάνει τα 22 εκατ. ευρώ και αναμένεται να διευρυνθεί τους επόμενους μήνες εξαιτίας των συνεχιζόμενων μειώσεων στα εισοδήματα των μισθωτών, των συνταξιούχων και των λοιπών φορολογουμένων. Συνολικά, τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού (μαζί με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) ανήλθαν στο πρώτο τρίμηνο στα 12,3 δισ. ευρώ, όταν ο στόχος ήταν να διαμορφωθούν στα 11,3 δισ. ευρώ. Δηλαδή, υπήρξε υπεραπόδοση της τάξης των 985 εκατ. ευρώ, η οποία, όμως, αποδίδεται στη μη επιστροφή φόρων (δεν έγιναν επιστροφές ύψους 467 εκατ. ευρώ) και στη μεγάλη αύξηση των εσόδων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), που έφτασαν στο 1,6 δισ. ευρώ αντί στόχου 790 εκατ. ευρώ.
Η κακή πορεία των εσόδων αποτυπώνεται και από την «τρύπα» των 348 εκατ. ευρώ στα προ επιστροφών φόρων έσοδα. Στο σκέλος των δαπανών παρατηρείται μεγάλη συγκράτηση των πρωτογενών δαπανών κατά 1,09 δισ. ευρώ. Στο πρώτο τρίμηνο διαμορφώθηκαν στα 11,1 δισ. ευρώ, ενώ ο στόχος που είχε τεθεί ήταν 12,2 δισ. ευρώ. Παράλληλα, οι δαπάνες του ΠΔΕ ήταν κατά 671 εκατ. ευρώ λιγότερες από ό,τι προβλεπόταν, με αποτέλεσμα συνολικά οι δαπάνες να είναι κατά 1,8 δισ. ευρώ λιγότερες από τους στόχους.

••• Εάν δεν αλλάξει το συντομότερο η κατάσταση στην αγορά, θα χαθεί το πλεονέκτημα που δημιούργησε η διαμόρφωση πλεονάσματος στον προϋπολογισμό. Η κυβέρνηση τρέφει προσδοκίες ότι θα καλύψει τα κενά από τη φορολογία των ακινήτων, που εξακολουθεί να αποτελεί στυλοβάτη των δημοσίων εσόδων.

Το πλεόνασμα

Παρά τις αρνητικές εξελίξεις στα φορολογικά έσοδα, η συνολική εκτέλεση του προϋπολογισμού είναι θετική, καθώς καταγράφεται πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 520 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής προέβλεπε για το πρώτο τρίμηνο του έτους πρωτογενές έλλειμμα 2,33 δισ. ευρώ. Η αποτύπωση πλεονάσματος οφείλεται στις ανεξόφλητες δαπάνες ύψους 1,1 δισ. ευρώ, στις μη καταβληθείσες επενδυτικές δαπάνες 670 εκατ. ευρώ και στη μη επιστροφή φόρων 467 εκατ. ευρώ. Το συνολικό ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ήταν ελλειμματικό κατά 1,3 δισ. ευρώ, όταν ο στόχος ήταν να υπάρχει έλλειμμα 4,1 δισ. ευρώ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία για τις πληρωμές τόκων. Ενώ στο πρώτο τρίμηνο του 2012 η Ελλάδα είχε πληρώσει σε τόκους 6,9 δισ. ευρώ, φέτος, στο ίδιο διάστημα, οι καταβολές τόκων ανήλθαν μόλις στο 1,8 δισ. ευρώ εξαιτίας των θετικών επιδράσεων από το «κούρεμα» του χρέους (PSI).

Οι επιχορηγήσεις

Η κακή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα ασφαλιστικά ταμεία λόγω των απολύσεων, τις μειώσεις μισθών και την αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων, αυξάνει αλματωδώς τις ανάγκες επιχορήγησης από τον κρατικό προϋπολογισμό. Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2013, απορροφήθηκε ήδη από τα ασφαλιστικά ταμεία το 29,6% του συνολικού ποσού που προβλέπεται να διατεθεί σε αυτά με τη μορφή επιχορηγήσεων (καταβλήθηκαν τα 3,731 δισ. ευρώ από τα 12,604 δισ. που προβλέπεται να εκταμιευτούν). Αυξημένες ανάγκες στο πρώτο τρίμηνο είχε το ΙΚΑ, που απορρόφησε ήδη το 34,4% της ετήσιας επιχορήγησης, ο ΟΓΑ που απορρόφησε το 30,3%, το ΝΑΤ που έλαβε ήδη το 35%, ο ΟΑΕΕ που απορρόφησε το 39,2% και το ΤΑΠ ΟΤΕ που έλαβε ήδη το 47,7% της ετήσιας επιχορήγησης. Σε καλύτερη κατάσταση φαίνεται να είναι ο ΕΟΠΥΥ που, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2013, έχει αντλήσει το 24,9% της ετήσιας επιχορήγησής του.

Ανυποχώρητοι οι Γερμανοί, νέα επίθεση κατά της Ελλάδας

Τα αρνητικά στοιχεία για τη γερμανική οικονομία και οι επικρίσεις από ΗΠΑ, ΔΝΤ και Ευρωπαίους αξιωματούχους δεν φαίνεται να αλλάζουν τη στάση της Γερμανίας απέναντι στη λιτότητα. Το υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία απαντά στις δηλώσεις Mπαρόζο, απευθύνοντας έκκληση για συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.
Εντονη ήταν και η ενόχληση Γερμανών αξιωματούχων, οι οποίοι χαρακτήρισαν «ανοησίες» τις διακηρύξεις για αλλαγή πολιτικής. Λίγο νωρίτερα, η Κομισιόν είχε σπεύσει να εκδώσει ανακοίνωση για το τι πραγματικά είπε ο Μπαρόζο, προκαλώντας πολλά ερωτήματα για άσκηση γερμανικών πιέσεων. Η Μέρκελ δήλωσε ότι δεν είναι υπέρ της λιτότητας, αλλά υπέρ του ισοσκελισμού των προϋπολογισμών. «Το αποκαλώ ισοσκελισμό των προϋπολογισμών. Ολοι χρησιμοποιούν τον όρο λιτότητα. Αυτό το κάνει να ακούγεται σαν κάτι πραγματικά κακό» ανέφερε.
Παρά το γεγονός ότι η συνταγή είναι πλήρως αποτυχημένη και, μάλιστα, επηρεάζει πλέον και τα μεγέθη της γερμανικής οικονομίας, εντούτοις η καγκελαρία επιμένει δογματικά προσκείμενη στο «φαουστικό μοντέλο» που πολλάκις τους δύο προηγούμενους αιώνες οδήγησε την Ευρώπη σε καταστροφή και τη Γερμανία σε διάλυση.

Το δημοσίευμα
Σε αυτό το πλαίσιο, της εξόντωσης των ασθενών κρατών και της επικυριαρχίας, εντάσσεται και το δημοσίευμα του κορυφαίου γερμανικού εντύπου «Ziet» με τίτλο «Η Αθήνα πέφτει σε μελαγχολία» – «Συνοικίες που πνέουν τα λοίσθια, χαμένοι κάτοικοι. Η κρίση χρέους καταστρέφει την ανεμελιά της Αθήνας και αλλάζει τον χαρακτήρα της πόλης». Το οδοιπορικό που γίνεται με τη βοήθεια Ελληνα δημοσιογράφου, όπως δημοσίευσε η «Deutsche Welle», ξεκινά από το κέντρο της πόλης, από την Ομόνοια, «που θεωρείται τα τελευταία έξι με επτά χρόνια μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές της Αθήνας, [...] όπου έκλεισαν δεκάδες καταστήματα και ξενοδοχεία και [...] όπου από τότε που ξέσπασε η κρίση, κανείς πλέον δεν μπορεί να βρει δουλειά». «Η ελπίδα και η αισιοδοξία έχουν αλλάξει τοποθεσία στην Αθήνα. Μόνον σε λίγες περιοχές οι άνθρωποι μπορούν να ξεφύγουν από την καθημερινότητα. Οι Αθηναίοι καταφεύγουν τις νύχτες στο Γκάζι, που μέχρι πρότινος είχε μια παρόμοια μοίρα, όπως σήμερα η Ομόνοια. [...] Η Αθήνα επένδυσε πολλά σε αυτή την περιοχή, τη θέση του παλαιού εργοστασίου πήρε ένα πολιτιστικό κέντρο και ένα μουσείο, ενώ άνοιξαν μπαρ και κλαμπ. [...] Στο Γκάζι η κρίση εξαφανίζεται τα βράδια για λίγες ώρες. [...] Και εδώ, όμως, η κρίση δεν είναι τελείως αθέατη. Τις κρύες ημέρες μυρίζει καμένο ξύλο και πλαστικό. Οι άνθρωποι δεν έχουν να πληρώσουν το πετρέλαιο».