ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ

Οστρακισμοί

Παρά το γεγονός ότι η αρχαία δημοκρατία είχε επινοήσει όλες τις πιθανές λύσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος – οι οποίες, τελικά, επιβίωσαν στην  πεφωτισμένη Ευρώπη – ο οστρακισμός εγκαταλείφθηκε από πολύ νωρίς. Ο λόγος; Πιθανότατα επειδή ο θεσμός της δεκαετούς εξορίας αφορούσε επιφανείς πολίτες. Και μόνο η σκέψη ότι σήμερα θα μπορούσε να ισχύει αυτός ο θεσμός, αυτομάτως φέρνει στο νου μας αρκετούς ενοχλητικούς έως άχρηστους πολιτικούς που λυμαίνονται την πολιτική μας σκηνή. Με 6.000 ψήφους «κατά» ο επιφανής πολίτης που είχε καταντήσει επικίνδυνος ή έστω οχληρός θα έπρεπε να εγκαταλείψει την πόλη μέσα σε ένα δεκαήμερο. Κάθε πολίτης έγραφε πάνω σε ένα όστρακο το όνομα του ατόμου του οποίου επιθυμούσε την εξορία (μάλιστα οι ψηφοφόροι μαντρώνονταν σε περιφραγμένο χώρο ώστε να διασφαλιστεί η μια και όχι επαναληπτική ψήφος).

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι στην αρχαία Αθήνα δεν γίνονταν περιοδικές εκλογές μεταξύ κομμάτων, τότε ο οστρακισμός θυμίζει κατά ένα έμμεσο τρόπο την αποδοκιμασία ή επιδοκιμασία που εκφράζουν οι σημερινές εκλογές. Χαρακτηριστικό για τα θέσμια και τα ήθη της εποχής είναι τα 190 όστρακα που βρέθηκαν το 1938 στην αθηναϊκή αγορά και έφεραν το όνομα του Θεμιστοκλή. Η δεινή λεπτομέρεια είναι ότι το όνομα του Θεμιστοκλή ήταν γραμμένο από λίγα μόνο χέρια, όπερ σημαίνει ότι τα όστρακα είχαν γραφτεί και διανεμηθεί από τους αντιπάλους του. Ήδη από το Γυμνάσιο είναι γνωστό το πλουταρχικό ανέκδοτο για τον αναλφάβητο Αθηναίο χωρικό που ζήτησε από τον Αριστείδη να γράψει πάνω στο όστρακο το όνομα του και, όταν ο Δίκαιος Αριστείδης τον ρώτησε τι έχει εναντίον του Αριστείδη, εκείνος απάντησε ότι είχε βαρεθεί να ακούει να τον αποκαλούν δίκαιο.

Η σημερινή ψήφος που δεν λειτουργεί οστρακιστικά, αλλά απορρίπτει δια της αποσιωπήσεως, θεωρείται πλέον η απόλυτη δημοκρατική λύση. Το καίριο ζήτημα ήταν (και είναι) ο θυμός, η «αγανάκτηση» (που σήμαινε άγαν-έχω, ήτοι πλεονεκτώ…), συνάμα η βούληση ότι αν ο κοινωνικός βίος βιώνεται ως άλυτο πρόβλημα απαιτείται η λύση του προβλήματος δια των Εκλογών. Εξού και τα ασυμμάζευτα λυσάρια, οι πολιτικοί που κορδακίζονται, η χώρα που μιλάει σε υψηλούς τόνους και βρίσκεται όλο και πιο  χαμηλά.