ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ

Χωριά χωρίς χωριάτες…

Είναι κοινότυπη η διαπίστωση ότι τα χωριά χάνουν πια τους πληθυσμούς τους, μειώνοντάς τους μέχρις ενός κατοίκου ο οποίος κατά κανόνα είναι γέρος, χωριάτης μέχρι θανάτου, ορκισμένος ντόπιος. Καθώς η κάμερα στρέφει τα μάτια της σε παλαιές οικίες, εγκαταλελειμμένες και συμφιλιωμένος με τον χρόνο, στα καλντερίμια με τις χορταριασμένες πέτρες, στις βρύσες που δεν ξεδιψούν κανέναν και στα εκκλησάκια που δεν ακούνε πια ψαλμωδίες, έχει κανείς την εντύπωση ότι κάποια τρομερή επιδημία επέπεσε επί των κεφαλών και δεν άφησε τίποτα πίσω της, εκτός από κάτι ζωντανά που περιφέρονται αναζητώντας τους φευγάτους.

Η εγκατάλειψη του χωριού περιέργως πως συμβαδίζει με την ομορφιά του. Βουνίσια χωριά, «οξυά ζωγραφισμένα» που λέει και το δημοτικό τραγούδι, σκαρφαλωμένα σε πλαγιές κι ακατέβατα, με ανηφορικά καλντερίμια και στέγες που αντέχουν τα χιόνια, αυτοί οι οικισμοί –παρά τη βαθιά σιωπή τους – έχουν έναν τρόπο να διαμαρτύρονται για την καταδίκη τους. Καθώς οι δρόμοι τους έχουν σωπάσει πια, τα πετρόκτιστα σπίτια μοιάζουν με βαριά δώρα που έπεσαν από τον ουρανό. Μπορεί τα καλοκαίρια κάποιοι νοσταλγοί να επιστρέφουν για μερικές εβδομάδες, να ανοίγουν τις πόρτες που ξεσυνήθισαν στο άνοιξε-κλείσε, αλλά η αίσθηση ότι το χωριό επιτέλεσε πια την αποστολή του, ότι τα κτίσματα δεν μιλάνε πια με τους ανθρώπους, συνοδεύει τους επισκέπτες σε κάθε τους κίνηση. Δεν πρόκειται για επίσκεψη αλλά για μνημόσυνο.

Tετέλεσται το χωριό; Όσο τα «τοίχια» δεν πέφτουν, οι μεταναστεύσαντες σε κωμοπόλεις ή πόλεις χωριάτες δεν χάνουν την αυτοπεποίθησή τους. Έστω και σαν φάντασμα το χωριό αντέχει. Απομένουν οι γιορτές, Χριστούγεννα και Πάσχα, ιδίως δε το καλοκαίρι όπου οι ηλικιωμένοι νιώθουν να τους τραβάει η γενέτειρα με αόρατα σχοινιά.

Παρατηρείται βέβαια και το φαινόμενο των ξένων (συνταξιούχων κατά κανόνα) που αποφασίζουν να ζήσουν στην ελληνική επαρχία και δη στα παρατημένα χωριά. Δεν πάνε βέβαια να μονάσουν, αντίθετα διαλέγουν χωριά που βρίσκονται κοντά στις πόλεις απολαμβάνοντας έτσι τη φιλική μοναξιά της ελληνικής φύσης και συνάμα τις ευκολίες που παρέχει η πόλη (τράπεζες, ιατρεία, σούπερ μάρκετ, καφενεία κτλ).

Όσο για τα νησιά, η αστυφιλία τα απειλεί μεν αλλά δεν τα καταβάλλει. Στην Κέρκυρα για παράδειγμα ζουν πολλοί Άγγλοι υπερήλικες, σε αγαστή συνύπαρξη με τους ντόπιους, μιλώντας ελληνικά και νιώθοντας τις χαρές της επαρχίας βρετανιστί. Ανάλογες μετοικίσεις παρατηρούνται στην Κρήτη (όπου τα χωριά ζουν και βασιλεύουν καθότι η μεγαλόνησος δεν χάνει τον πληθυσμό της) και βέβαια στις Κυκλάδες και αλλαχού όπου ο πληθυσμιακός πυρήνας επιδεικνύει εξαιρετική αντοχή.