Η Ολομέλεια του ΕΚ σφράγισε τη θέση περί εκλιπούσας

Διπλή μαχαιριά στην πλάτη της Κύπρου - Απορρίφθηκε τροπολογία που τασσόταν εναντίον της δημιουργίας νέου κράτους και υπόσκαψης της ΚΔ ως κράτους μέλους της ΕΕ, ενώ καταψηφίστηκε "μια λύση σύμφωνη με τις αρχές και αξίες της ΕΕ" .

Πως εξουδετερώθηκε η "μετεξέλιξη" και πώς προκύπτουν ερμηνείες για διάδοχα συνιδρυτικά κράτη

Διπλή μαχαιριά στην πλάτη της Κυπριακής Δημοκρατία, καθώς και σε βάρος των αρχών και αξιών της ΕΕ επέφερε χθες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

σε επίπεδο Ολομέλειας, αφού καταψήφισε δυο καθοριστικές τροπολογίες που θα έσωζαν έστω και τη δωδεκάτη την παρτίδα, για τις παραγράφους που αφορούν στη λύση του Κυπριακού. Και αφενός θα έκλειναν τα παράθυρα για διχοτομικές ερμηνείες από την τουρκική πλευρά και αφετέρου θα δινόταν σεβασμός προς την Κυπριακή Δημοκρατία και θα υποστηριζόταν η νομική αντίληψη περί συνέχισής σε περίπτωση λύσης και όχι η αντίστοιχη τουρκική περί δυο διάδοχων συνιδρυτικών κρατών.

Τα κτυπήματα

Η μία τροπολογία ανέφερε αυτολεξεί τα ακόλουθα: "Αντιτίθεται (εννοεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) στη δημιουργία ενός νέου κυπριακού κράτους, το οποίο θα υπέσκαπτε τη νομιμότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτους μέλους της ΕΕ". Η άλλη τόνιζε ότι η λύση του Κυπριακού θα ήταν "σύμφωνη με τις αρχές και αξίες της ΕΕ". Με τον τρόπο αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισφράγισε με την έκθεση προόδου για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ, την οποία ενέκρινε χθες, τη λογική της εν δυνάμει λύσης και της εκλιπούσας Κυπριακής Δημοκρατίας. Υιοθετεί την διακήρυξη της 11ης Φεβρουαρίου, και δημιουργεί άλλοθι για τα κτυπήματα σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας με την αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου, την οποία η εισηγήτρια της έκθεσης Κάτι Πίρι, έχει «εξορίσει» στο προοίμιο, και με τον όρο “evolution”, που το Υπουργείο Εξωτερικών μεταφράσει ως «μετεξέλιξη» της Κυπριακής Δημοκρατίας σε διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Όμως, εποικοδομητικές ασάφειες που υπάρχουν στην έκθεση και η απόρριψη αριθμού τροπολογιών που θα ξεκαθάριζαν το περιβάλλον, δίνουν την ευκαιρία στην τουρκική πλευρά για ερμηνείες περί νέου κράτους και παρθενογένεσης. Απόδειξη τούτου, όπως ήδη ελέχθη, αποτελεί η απόρριψη από την Ολομέλεια της τροπολογίας 16, που αντιτίθεται στη δημιουργία νέους κράτους. Η απόρριψη αυτή ήταν συνέχεια της αρνητικής ψήφου σε συναφείς τροπολογίες, σε επίπεδο Επιτροπής Εξωτερικών, κατά της παρθενογένεσης. Η παρτίδα, όμως, δεν διασώθηκε ούτε μέσω αναφοράς σε λύση επί των αρχών και αξιών της ΕΕ.

Μετεξέλιξη, παρθενογένεση και γκρίζες ζώνες

Η αναφορά σε «μετεξέλιξη» της Κυπριακής Δημοκρατίας βρίσκεται σε συνάφεια με το εξής γεγονός: Η εισηγήτρια δεν αποδέχθηκε, όταν η συζήτηση ήταν σε επίπεδο Επιτροπής Εξωτερικών, τροπολογίες που θα ξεκαθάριζαν το τοπίο. Οι τροπολογίες αυτές τόνιζαν ότι εκφράζεται η ανησυχία για τις δημόσιες θέσεις της τουρκοκυπριακή ηγεσίας για λύση πρωτογενούς δικαίου, δηλαδή παρθενογένεσης. Επίσης, σε αυτές γινόταν μνεία σε ένα και μόνο λαό αντί σε μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με δυο ισότιμες κοινότητες, κάτι που θέτει σε κίνδυνο τα «τρία single», τα οποία, όντως, αναφέρονται στο κείμενο (δηλαδή η μια κυριαρχία, ιθαγένεια και διεθνής προσωπικότητα).

Η λέξη για «μετεξέλιξη» της Κυπριακής Δημοκρατίας σε διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία δεν ξεκαθαρίζει τις γκρίζες ζώνες, αφού, με βάση το διεθνές δίκαιο, η «μετεξέλιξη» μπορεί να σημαίνει διάδοχο κράτος ή κράτη αντί συνέχεια του υφιστάμενου. Και ο κίνδυνος αυτός είναι έκδηλος με βάση το παρασκήνιο και τις πολιτικές προθέσεις, αφού σε ένα νομικό και πολιτικό κείμενο, όπως η εν λόγω έκθεση, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γράμμα και το πνεύμα του, όπως αποτυπώνεται μέσα από τις τεθείσες τροπολογίες, σε σχέση με την τελική του διαμόρφωση.

Με βάση, λοιπόν, τις τροπολογίες που τέθηκαν σε επίπεδο Επιτροπής Εξωτερικών και Ολομέλειας:

1. Δεν έχει αποκλειστεί ρητώς η παρθενογένεση, ενώ υπήρχε σχετική τροπολογία. Η θέση αυτή δεν έτυχε της απαιτούμενης στήριξης ούτε από το Υπουργείο Εξωτερικών, για να μην εμπλακεί σε ένα “blame game” με την Τουρκία και τον κ. Ακιντζί, ενώ ταυτοχρόνως θεωρείτο ότι επρόκειτο για χαμένη υπόθεση, ότι δηλαδή δεν θα μπορούσε μια τέτοια αναφορά να γίνει δεκτή λόγω και του κλίματος ευφορίας που είχε δημιουργηθεί και το οποίο αποτυπώνεται στα εύσημα που δίδονται μέσα από το κείμενο στις άοκνες προσπάθειες των ηγετών των δυο κοινοτήτων για λύση.

2. Δεν υπάρχει πρόθεση σύνδεσης μεταξύ της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 για την αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία με τη λύση του Κυπριακού, παρότι υπήρχε σχετική τροπολογία. Αντί να περιληφθεί στην παράγραφο για το Κυπριακό, η «αντιδήλωση» ενσωματώθηκε στο προοίμιο, δηλαδή απλώς λαμβάνεται υπόψη. Εάν η αντιδήλωση συνδεόταν με τη λύση, όπως και οι αρχές και αξίες της ΕΕ, τότε θα υπήρχε πρόβλημα με τη βάση των συνομιλιών, δηλαδή η διακήρυξη της 11η Φεβρουαρίου για λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, που αναφέρεται στην έκθεση. Και αυτό διότι άμεση εφαρμογή της αντιδήλωσης δεν συμβαδίζει με την 11η Φεβρουαρίου. Εάν η Τουρκία αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία αλλάζει η βάση των συνομιλιών και αποκλείονται οι διχοτομικές ερμηνείες. Μάλιστα, σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν αυτονόητη η «μετεξέλιξη» της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς τον κίνδυνο για ερμηνείες περί διάδοχου κράτους.

3. Η απόρριψη της τροπολογίας 16, που ξεκαθάριζε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι αντίθετο με τη δημιουργία νέους κράτους και με την υπόσκαψη της Κυπριακής Δημοκρατίας, παρέχει πλέον το δικαίωμα στην Τουρκία να ισχυρίζεται ότι η όποια μετεξέλιξη θα γίνει στη βάση των διάδοχων κρατών και όχι στη βάση της συνέχισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

4. Η απόρριψη της τροπολογίας για λύση σύμφωνη με τις αρχές και αξίες της ΕΕ, παρότι δεν είχε τεθεί επί της κύριας παραγράφους, που αφορά στη λύση του Κυπριακού, αλλά σε εκείνην που δόθηκαν εύσημα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για την πρότασή του, όπως η τουρκική καταστεί επίσημη γλώσσα της ΕΕ, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για λύση με αποκλίσεις. Ή παρέχει στην Τουρκία το δικαίωμα να διεκδικεί κάτι τέτοιο.

Το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος και η εν δυνάμει λύση

Ακόμη, στο κείμενο γίνεται αναφορά σε τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, στο οποίο θα εφαρμοστεί το κοινοτικό κεκτημένο αμέσως μετά τη λύση. Αληθές όμως είναι ότι το Πρωτόκολλο 10, επί τη βάσει του οποίου εντάχθηκε στην ΕΕ η Κυπριακή Δημοκρατία στο σύνολό της, δεν αναφέρεται σε τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, αλλά σε βόρειο τμήμα επί του οποίου το κεκτημένο δεν μπορεί να εφαρμοστεί, λόγω της υφιστάμενης κατάστασης, δηλαδή της κατοχής. Γι΄ αυτό και η εφαρμογή του ανεστάλη. Μάλιστα, για να εφαρμοστεί χρειάζεται ομοφωνία. Η αναφορά αυτή είναι ενταγμένη στη λογική της εν δυνάμει λύσης, που θέλει δηλαδή την de facto ύπαρξη δυο οντοτήτων, εκ των οποίων η μία - εν ολίγοις το ψευδοκράτος το οποίο δεν αναγνωρίζεται - θα αναγνωριστεί με τη λύση ως ισότιμο συνιστών τουρκοκυπριακό κράτος.

Κεφάλαιο 31 από το παράθυρο και άνοιγμα κεφαλαίων

Στο κείμενο γίνεται λόγος για το άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 (θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη), εφόσον εκπληρωθούν από την Τουρκία τα κριτήρια που της ετέθησαν, ενώ από τα παράθυρο εισέρχεται η Τουρκία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για ζητήματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής. Αυτή ήταν μια πάγια τουρκική θέση, που προσδίδει στην Τουρκία «ειδικό καθεστώς» και συνιστά ένα θετικό για την Άγκυρα βήμα ως προς το άνοιγμα του κεφαλαίου 31, που αφορά στα θέματα ασφάλειας και το οποίο η Λευκωσία κρατεί παγωμένο. Παρότι τέθηκαν επί τούτων σχετικές τροπολογίες, που έθεταν τα πράγματα στη θέση τους, δεν έγιναν δεκτές από την Ολομέλεια.

Εμβάθυνση το 2016 χωρίς να είναι προϋπόθεση το πρωτόκολλο

Ακόμη έχει εγκρίθηκε η εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας - ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώνει η αναφορά που γίνεται στην έκθεση για την πλήρη εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας. Συγκεκριμένα, στο κείμενο τονίζεται ότι η εμβάθυνση της Τελωνειακής Ένωσης θα αρχίσει το δεύτερο εξάμηνο του 2016, χωρίς να θεωρείται ως προϋπόθεση η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου και η εκπλήρωση των τουρκικών υποχρεώσεων άμεσα.

Έποικοι, Αττίλας, Αμμόχωστος και ΑΟΖ

Στα θετικά της ψηφοφορίας περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία: Α. Η καταδίκη του εποικισμού. Β. Ο σεβασμός της ΑΟΖ των κρατών μελών και ο τερματισμός από μέρους της Τουρκίας ενεργειών που προκαλούν ένταση και δεν διευκολύνουν τις διαδικασίες δημοκρατικής λύσης του Κυπριακού.

Επίσης στο κείμενο και δη στις παραγράφους για το Κυπριακό γίνονται οι εξής αναφορές, που χαρακτηρίζονται ως θετικές: 1. Η έναρξη αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και η επιστροφή της κλειστής πόλης της Αμμοχώστου. 2. Η λύση να έρθει το συντομότερο δυνατό και όχι εντός του 2016, όπως αναφερόταν στο αρχικό κείμενο, οπότε αποφεύγεται η έννοια του χρονοδιαγράμματος. 3.Η κατοχύρωση της διενέργειας δημοψηφισμάτων για την τελική λύση. 4.Η πρόσβαση σε στρατιωτικούς χώρους για να επιλυθεί το ανθρωπιστικό πρόβλημα των αγνοουμένων. Σε αυτή την λογική καλείται η Τουρκία να παρέχει πρόσβαση στα στρατιωτικά της αρχεία.