«Βήματα στο Διάστημα»

Αποκλειστική συνέντευξη στον Αθήνα 9.84 και στον Αίαντα Αρτεμάκη παραχώρησε ο Ελβετός αστροναύτης της ESA Claude Nicollier, ο οποίος συναντά το κοινό στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, απόψε στις 8 το βράδυ, προσκεκλημένος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Ιδρύματος Ευγενίδου.

Ο τίτλος της ομιλίας είναι: «Βήματα στο Διάστημα» και ο Ελβετός Αστροναύτης και βετεράνος 4 διαστημικών αποστολών θα μοιραστεί τις εμπειρίες του από το Διάστημα, με την ευχή ότι θα εμπνεύσει τους νέους ανθρώπους.

Ερ.: Η πρώτη σας αποστολή ήταν το 1992 με την STS46 και η τελευταία σας το 1999 με την STS103. Πώς γίνατε αστροναύτης; Επιλεχθήκατε τον Ιούλιο του 1978 από την ESA (ΕΟΔ, Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος). Αλλά πότε το όνειρο να βρίσκεστε ανάμεσα στα άστρα έγινε πραγματικότητα;
C.Ν.: (γελώντας) «Ήμουν ένας επιστήμονας, ένας αστροφυσικός στην Ελβετία και ταυτόχρονα και πιλότος στην πολεμική αεροπορία. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, το 75 -76, ήμουν 30 χρονών. Εκείνο τον καιρό η ESA αποφάσισε να συμμετάσχει σε πτήσεις ανθρώπων στο διάστημα μαζί με την NASA. Μας προσκάλεσε η NASA να πάρουμε μέρος στο διαστημικό πρόγραμμα. Η ESA από την πλευρά της αποφάσισε να στείλει τη δική της ομάδα αστροναυτών. Και αμέσως έγινα υποψήφιος. Έως τότε νόμιζα ότι ήταν δυνατό μονάχα για Αμερικανούς και Σοβιετικούς να γίνουν αστροναύτες. Και ξαφνικά ήταν δυνατό και για Ευρωπαίους. Δήλωσα συμμετοχή. Η διαδικασία επιλογής κράτησε έναν χρόνο και τελικά ένας Γερμανός και εγώ επιλεχθήκαμε».

Ερ. Την πρώτη φορά εκεί ψηλά πως νιώσατε; Από την εκτόξευση μέχρι το ταξίδι πίσω στην Γη.
C.Ν.: «Ένιωσα ωραία. Φυσικά είναι ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον. Σε εκπλήσσει. Είναι ένα φανταστικό μέρος στο οποίο όμως πρέπει να συνηθίσεις. Ειδικά την έλλειψη βαρύτητας. Σου παίρνει μόλις οκτώμισι λεπτά για να φτάσεις σε τροχιά, κάτι που είναι πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Και τότε βρίσκεσαι χωρίς βαρύτητα να γυρίζεις γύρω από την Γη σε πολύ γρήγορη ταχύτητα, πας με 20.000 χιλιόμετρα την ώρα. Και αυτό κρατάει για μιάμιση ώρα. 16 φορές κάνεις τον γύρο της Γης και είναι κάτι πολύ παράξενο. Την πρώτη φορά σκέφτεσαι αν θα τα καταφέρεις, αν θα είσαι χρήσιμος και ικανός να δουλέψεις σε τέτοιες συνθήκες. Αλλά μαθαίνεις και μετά από κάποιες ώρες συνηθίζεις και μένεις άφωνος με την θέα. Η θέα είναι εκπληκτική. Και αν τα πράγματα πάνε καλά, δουλεύεις. Δεν πας ως τουρίστας αλλά για να δουλέψεις. Και είναι δύσκολο να αρχίσεις να δουλεύεις σε ένα τόσο εκφοβιστικό περιβάλλον. Αλλά προσπαθείς και πρέπει να πω ότι μετά από ένα 24ωρο εκεί έχεις προσαρμοστεί πλήρως και σου αρέσει! Και όταν ξεκινάς να επιστρέψεις, για εμένα ήταν οχτώ ημέρες μετά, είσαι λυπημένος που φεύγεις. Η είσοδος στην ατμόσφαιρα είναι πολύ ομαλή σε σχέση με την άνοδο σε τροχιά, που είναι αρκετά ανώμαλη. Η επιστροφή παίρνει περίπου μια ώρα και προσγειώνεσαι στην Γη ξανά. Έχεις πανέμορφη θέα και ότι η αποστολή ήταν επιτυχής».

Ερ.: Ήσασταν ο πρώτος αστροναύτης από την ESA που περπάτησε στο διάστημα. Είχατε άγχος; Πώς ήταν;
C.Ν.: «Αυτό έγινε στην τελευταία μου αποστολή, το 1999, και είχα προετοιμαστεί αρκετά. Για οτιδήποτε και αν κάνεις στο διάστημα υπάρχει πολύ προετοιμασία. Πολλά πράγματα μπορεί να πάνε στραβά. Είναι δύσκολο περιβάλλον και ο διαστημικός περίπατος δεν είναι κάτι το εύκολο. Φαίνεται εύκολο. Αλλά κάνεις την δουλειά σου και μετά μπορείς να απολαύσεις την θέα. Εκπαιδεύεσαι καλά και πολύ και δεν νομίζω ότι είχα τόσο άγχος αλλά ότι νιώθεις πίεση για το αν θα είσαι επιτυχής στην εργασία σου. Κάτι που νιώθεις σε κάθε διαστημική αποστολή αλλά ειδικά σε έναν διαστημικό περίπατο. Όμως έκανα την δουλειά μου σύμφωνα με το σχέδιο του κέντρου ελέγχου στη Γη και όσα περίμεναν ότι θα έκανα. Η πρώτη φορά που βρίσκεσαι έξω από το διαστημόπλοιο με την διαστημική σου στολή είναι μια ξεχωριστή εμπειρία. Είχαμε οκτώ ώρες να τελειώσουμε την εργασία μας. Έπρεπε να κάνουμε κάποιες επισκευές στο τηλεσκόπιο Hubble, περιλαμβάνοντας και την συντήρηση του κυρίου υπολογιστή του. Ήταν μια δύσκολη δραστηριότητα αλλά ήμασταν επιτυχείς. Στο τέλος των οκτώ ωρών το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν ότι τελείωσε επιτυχημένα η αποστολή και νιώθαμε μεγάλη ικανοποίηση που τα καταφέραμε. Είχαμε απίστευτη θέα των άστρων και της Γης αλλά και πολύ δουλειά να κάνουμε».

Ερ.: Μία γενική ερώτηση. Πόσο δύσκολο είναι για τους ανθρώπους να επιβιώσουν στο διάστημα και πόσο μακριά βρισκόμαστε από το να το αποικήσουμε;
C.Ν.: «Είμαστε ενεργοί στην εξερεύνηση του διαστήματος για παραπάνω από πενήντα χρόνια. Από την πτήση του Γκαγκάριν το 1961, 53 χρόνια μετά έχουμε αποδείξει ότι ο άνθρωπος μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτό το περιβάλλον αρκετά καλά. Μπορούμε να συντηρήσουμε πολύπλοκα συστήματα στο διάστημα όπως το Hubble. Οι άνθρωποι μένουν μέχρι και έξι μήνες στο διάστημα. Οπότε γνωρίζουμε ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στο διάστημα. Όσο για να το αποικήσουμε, δεν μπορούμε να στείλουμε ανθρώπους που θα μένουν συνέχεια στο διάστημα ή άντρες και γυναίκες στην επιφάνεια ενός πλανήτη. Στέλνουμε εξερευνητές. Άτομα που θα εξερευνήσουν και θα μπορέσουν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα τον πλανήτη Άρη ή κάποιο δορυφόρο του Κρόνου ή του Δία. Μερικά τέτοια μέρη θα ήταν δυνατό να τα επισκεφτούμε. Αλλά δεν νομίζω ότι θα στείλουμε ποτέ χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και εκατομμύρια ανθρώπων στην επιφάνεια του Άρη. Η Γη είναι το μέρος που οι περισσότεροι από εμάς θα ζήσουμε».

Ερ.: Μια προσωπική ερώτηση αν μου επιτρέπετε. Θα παίρνατε τις κόρες σας για έναν διαστημικό περίπατο;
C.Ν.: (γελώντας) «Θα ήθελα πάρα πολύ να τις πάρω για μια βόλτα αλλά δεν νομίζω ότι θα έρχονταν».
- Γιατί όχι;
- «Εννοώ ότι διάλεξαν διαφορετικούς δρόμους στις ζωές τους. Η μία μου κόρη είναι αρχιτέκτονας και η άλλη δικηγόρος. Στην οικογένεια μου όλοι σεβόμαστε την δουλειά που έχει επιλέξει ο καθένας αλλά δεν σκέφτηκαν ποτέ ότι θα ήθελαν να γίνουν εξερευνητές ή πιλότοι ή να πάνε σε άλλα ουράνια σώματα. Η σχέση που έχω με τις κόρες μου είναι καταπληκτική. Αλλά ξέρω πως αν τους το πρότεινα θα έλεγαν: Μπαμπά θα μείνουμε στον πλανήτη Γη».

Ερ.: Ποιούς αστροναύτες θαυμάζετε;
C.Ν.: «Τρέφω θαυμασμό για πολλούς αστροναύτες αλλά φυσικά τον Νιλ Άμστρονγκ, που δυστυχώς μας άφησε πριν από περίπου έναν χρόνο. Ήταν ένας καταπληκτικός αστροναύτης. Ήταν θαρραλέος, ικανότατος. Προσεληνώθηκε στο φεγγάρι το 1969 και έμεινε πραγματικά μετριόφρων. Το εκτιμώ ιδιαίτερα όταν κάποιοι κάνουν σπουδαία πράγματα αλλά παραμένουν μετριόφρονες. Ο Τζον Γιανγκ του «Gemini», ήταν κυβερνήτης στο Apollo 16 και στην πρώτη διαστημική πτήση με την STS1 τον Απρίλιο του 1981. Είναι πολύ καλός φίλος και εξαίρετος αστροναύτης. Υπάρχουν πολλοί από μας που θα θαυμάζω αλλά θα ήθελα να αναφέρω τον Νιλ Άμστρονγκ και τον Τζον Γιάνγκ».

Ερ.: Αν και θα έχετε βαρεθεί να απαντάτε την επόμενη ερώτηση μου αλλά υπάρχουν τίποτα μικρά πράσινα πλάσματα εκεί πάνω;
C.Ν.: «Είχα τα μάτια μου ορθάνοιχτα αλλά δεν είδα τίποτα πράσινα πλάσματα ή οτιδήποτε άλλο εκεί έξω (γελώντας) να πλησιάζει το διαστημόπλοιο μας. Πιστεύω ότι είναι πιθανό κάπου στο σύμπαν να υπάρχουν αλλά λόγω της απόστασης είναι αρκετά δύσκολο να γίνουν επισκέψεις. Πολύ θα ήθελα να είμαι μάρτυρας σε κάτι τέτοιο αλλά είναι αρκετά δύσκολο».

Ερ.: Πιστεύετε ότι έχουμε μετατρέψει τον άμεσο χώρο γύρω από την Γη σε ένα μεγάλο σκουπιδότοπο;
C.Ν.: «Ναι αλλά όχι μεγάλο. Επειδή το διάστημα είναι τεράστιο. Έχουμε στις χαμηλές τροχιές και στο διάστημα ανάμεσα στην Γη και τη Σελήνη. Και αυτό είναι ένα πολύ, πολύ μικρό κομμάτι του σύμπαντος. Είναι τόσο τεράστιο που δε θα το πιστεύατε».

Ερ.: Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας μια ιστορία, αστεία ή μη, από τις αποστολές σας;
C.Ν.: «Έχω αρκετές αστείες ιστορίες αλλά μια φορά είχαμε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Δεν μπορούσαμε να κλείσουμε την πόρτα του θαλάμου οργάνων του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, μετά από εγκατάσταση νέων εξαρτημάτων. Ήταν το 1993 στην πρώτη επίσκεψη μου στο Hubble. Και πως κλείνεις μια πόρτα στο διάστημα που δεν μπορείς να κλείσεις; Στην Γη, χτυπάς με δύναμη την πόρτα και έχεις κι άλλους τρόπους για να την κλείσεις. Εκεί, χρειάστηκε η φαντασία όλων στο πλήρωμα για να βρούμε λύση στο πρόβλημα. Με σκοινιά και σκάλες και πολύ φαντασία τα καταφέραμε. Και είχαμε σκεφτεί άπειρους τρόπους για το πώς να κλείσουμε την πόρτα».

Ερ.: Πόσο σημαντική είναι η ομαδική συνεργασία στο διάστημα;
C.Ν.: «Η ομαδικότητα είναι απολύτως θεμελιώδης εκεί. Δεν μπορεί ποτέ να είναι η περιπέτεια ενός ατόμου μόνο. Έχεις την υποστήριξη πολλών ανθρώπων κατά την διάρκεια διαφορετικών φάσεων της αποστολής. Είναι σημαντικό να υπάρχει ομαδικότητα και καλές ανθρώπινες σχέσεις. Τόσο από το υπόλοιπο πλήρωμά σου αλλά και από τα άτομα στο έδαφος».
- Άρα η αποτυχία του ενός είναι αποτυχία όλης της ομάδας και το αντίθετο;
- «Απολύτως. Η επιτυχία της πρώτης αποστολής του Hubble το 1993, που ήταν μια δύσκολη αποστολή και πολλοί δεν πίστευαν ότι θα τα καταφέραμε, αλλά τα καταφέραμε. Δεν ήταν επιτυχία μόνο των επτά αστροναυτών του διαστημοπλοίου αλλά χιλιάδων ανθρώπων. Και για εμένα ήταν η καλύτερη αποστολή μου. Στη πρώτη μου επίσκεψη στο Hubble είχαμε πολλά τεχνικά προβλήματα αλλά δεν ήμασταν μόνο οι επτά. Είχαμε τόσο κόσμο «μαζί» μας».

Ερ.: Σας λείπει το διάστημα; Σας τη «δίνει» η βαρύτητα;
C.Ν.: (γελώντας). «Ναι μου λείπει το διάστημα. Αλλά ήμουν τόσο τυχερός και προνομιούχος που επισκέφτηκα το διάστημα τέσσερις φορές την δεκαετία του ‘90. Αλλά δεν μπορώ να επιμείνω ότι μου λείπει το διάστημα όταν υπάρχουν τόσοι πολλοί νέοι και νεότεροι από εμένα που θα πάνε στο διάστημα. Οπότε δεν μπορώ να κλάψω επειδή δεν μπορώ να πάω ξανά. Ήμουν τόσο τυχερός και προνομιούχος που πήγα τέσσερις φορές και έκανα τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα».

Ερ.: Τι συμβουλή θα δίνατε σε νέους που θέλουν να ακολουθήσουν τα βήματά σας;
C.Ν.: «Να ακολουθήσουν το όνειρό τους και να δουλέψουν πραγματικά σκληρά γι' αυτό. Είναι αρκετά ανταγωνιστικά, όπως μπορείτε να φανταστείτε. Δεν αρκεί να περπατάς. Πρέπει να τρέχεις συνέχεια. Πρέπει να είσαι ενεργός στην ζωή σου και πρέπει να βιαστείς. Πρέπει να πεις στον εαυτό σου ότι θέλεις να το κάνεις αυτό και να το κάνεις. Κάτι που ισχύει σε όλα τα πράγματα γενικά. Υπάρχουν ευκαιρίες και για Έλληνες νέους που θέλουν να κάνουν κάτι τέτοιο. Η Ελλάδα είναι μέλος της ESA. Μπορεί να συμμετάσχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εξερεύνησης του διαστήματος».

Ερ.: Όταν γυρνάτε στην Γη, τι χρειάζεται να κάνετε για να επιστρέψετε στην σωστή φυσική κατάσταση;
C.Ν.: «Οι αποστολές μου ήταν όλες αρκετά μικρές σε διάρκεια χρόνου. Το περισσότερο ήταν δύο εβδομάδες. Των άλλων από 8 έως 12 ήμερες. Σε τόσο μικρής διάρκειας αποστολές, ανακτάς την φυσική σου κατάσταση πολύ γρήγορα. Το πρόβλημα είναι όταν πηγαίνεις για αρκετούς μήνες ή για έναν χρόνο. Αλλά μετά από έξι μήνες, που είναι η κανονική διάρκεια παραμονής στο διάστημα στον διεθνή διαστημικό σταθμό (ISS), όταν γυρίζεις πίσω είσαι σε αρκετά άσχημη φυσική κατάσταση και χρειάζεσαι αρκετές εβδομάδες για να επαναπροσαρμοστείς. Για να επιστρέψουν τα οστά και οι μύες στην κανονική τους κατάσταση. Και ο μόνος τρόπος για να το καταφέρεις αυτό είναι μέσω σκληρής εντατικής άσκησης. Ακόμα και οι αστροναύτες του διαστημικού σταθμού, που κρατάνε την φυσική τους κατάσταση σε έλεγχο, χρειάζονται αρκετές βδομάδες προσαρμογής, όταν γυρίζουν στην Γη».
- Οπότε το διάστημα δεν είναι ό,τι καλύτερο για το σώμα μας.
- «Ναι. Λόγω της έλλειψης της βαρύτητας. Η εξέλιξη της ζωής στην Γη έγινε στο ένα G. Ολόκληρη η κατασκευή μας. Το σχήμα του σώματος μας, ο σκελετός μας, όλα δημιουργήθηκαν και εξελίχθηκαν στο ένα G. Και στο 0 G, το σώμα σου δεν χρειάζεται τα κόκκαλα του. Αλλά καθώς θέλεις να επιστρέψεις στην Γη πρέπει να θυμίσεις στο σώμα σου ότι χρειάζεσαι δυνατούς μύες και τα κόκκαλα σου. Αν έπρεπε να μείνουμε για πάντα στο διάστημα, νομίζω ότι θα ήμασταν εντάξει. Αν και πρέπει να προσέχεις την ραδιενέργεια. Η ραδιενέργεια είναι ένα άλλο πρόβλημα. Αλλά από πλευράς σκελετικής μορφής θα προσαρμοζόμασταν στο 0 G. Όμως, θέλουμε να επιστρέψουμε στην Γη οπότε πρέπει να κρατάμε τα κόκκαλα μας και τους μυς μας σε πολύ καλή κατάσταση».
- Άρα η καθημερινή γυμναστική στο διάστημα είναι κανόνας.
- «Ναι. Στον διαστημικό σταθμό ασκούμαστε για 2 ώρες καθημερινά. Βέβαια όταν ήμασταν σε χαμηλές τροχιές δεν χρειαζόταν να ασκούμαστε τόσο πολύ, επειδή μέναμε για λιγότερο από 2 εβδομάδες στο διάστημα. Αν μείνεις για πολλούς μήνες, πρέπει να γυμνάζεσαι κάθε μέρα. Για το δικό σου καλό».

Ερ.: Τι θα ακούσει σήμερα το κοινό που θα σας συναντήσει στο Ίδρυμα Ευγενίδου;
C.Ν.: «Θα γίνει μια παρουσίαση για το Hubble, και φυσικά θα υπάρχουν και άλλοι επιστήμονες που θα μιλήσουν για πολλά θέματα όπως τα άστρα, για παρατηρήσεις, για όργανα που χρησιμοποιούμε εδώ στην Γη για την παρατήρηση και εξερεύνηση του διαστήματος. Εγώ θα μιλήσω για το τηλεσκόπιο Hubble που είχα το προνόμιο να επισκεφτώ δύο φορές. Θα τους δώσω πληροφορίες για αυτό, εικόνες που τράβηξα. Θα τους μιλήσω για τις δύο αποστολές σε αυτό. Είναι ένα εξαιρετικό μηχάνημα εξερεύνησης. Οι αστονόμοι τρέφουν μεγάλο σεβασμό γι' αυτό το μηχάνημα και εγώ θα τους «φέρω» λίγο πιο κοντά του».

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Ελβετός αστροναύτης Claude Nicollier σπούδασε Φυσική (B.Sc. 1970) και Αστροφυσική (M.Sc. 1975) στην Ελβετία. Το 1996 αποφοίτησε ως πιλότος της Swiss Air Force, έγινε πιλότος στις αερογραμμές Swissair το 1974 και δοκιμαστής πιλότος το 1988.
Το 1978 επιλέχθηκε στην πρώτη ομάδα αστροναυτών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) όπου και παρέμεινε για σχεδόν 30 χρόνια. Το 1980 έγινε μέλος ομάδας αστροναυτών της NASA για εκπαίδευση στα Διαστημικά Λεωφορεία στο Johnson Space Center του Χιούστον, (Τέξας των Η.Π.Α.), όπου παρέμεινε έως το 2005. Ταυτόχρονα, διατήρησε τη θέση Πιλότου στη Swiss Air Force έως το 2004. Έχει στο ενεργητικό του πάνω από 6300 ώρες πτήσης, με 3800 ώρες ως πιλότος αεριωθούμενων αεροσκαφών. Ο Claude Nicollier έχει συμπληρώσει πάνω από 1000 ώρες στο Διάστημα. Στην αποστολή STS-103 έκανε ένα Διαστημικό περίπατο με διάρκεια άνω των 8 ωρών για την εγκατάσταση νέου εξοπλισμού στο διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble.
Το 2007 ο Nicollier αποσύρθηκε από τον ΕΟΔ και σήμερα είναι καθηγητής στην Ēcole Polytechnique Fédérale de Lausanne (EFPL) όπου διδάσκει και συμμετέχει στο πρόγραμμα «Solar Impulse» με στόχο την κατασκευή αεροσκάφους που θα λειτουργεί αποκλειστικά με την ηλιακή ενέργεια και θα κάνει το γύρο του κόσμου με έναν πιλότο. Τέλος, έχει λάβει τίτλο επίτιμου διδάκτορα από το EFPL, καθώς και από τα Πανεπιστήμια της Γενεύης και της Βασιλείας.