Ποιους ανησυχεί η συμφωνία για τα πυρηνικά

Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ του Ιράν και των δυτικών δυνάμεων, η οποία απομακρύνει το Ιράν από τη δημιουργία ενός πυρηνικού όπλου, είναι η πιο σημαντική εξέλιξη στην πυρηνική διαμάχη τους εδώ και 10 χρόνια. Αλλά για το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και τις άλλες αραβικές μοναρχίες, οι φωτογραφίες των Αμερικανών και των Ευρωπαίων συμμάχων τους να γιορτάζουν μια συμφωνία με τον ιστορικό αντίπαλό τους, το Ιράν έχουν κάποιους ανησυχητικούς υπαινιγμούς, γράφει ο Shashank Joshi, ερευνητής του Royal United Services Institute.

Η απάντηση

δεν είναι καθολικά εχθρική. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δήλωσαν ότι η συμφωνία θα μπορούσε να υποστηρίξει «τη σταθερότητα της περιοχής» και ο υπουργός Εξωτερικών του Μπαχρέιν δήλωσε ότι «αφαιρεί τους φόβους από εμάς, είτε προέρχονται από το Ιράν ή από οποιοδήποτε άλλο κράτος». Άλλοι, όμως, ήταν λιγότερο θετικοί. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου επέμεινε ότι η συμφωνία ήταν ένα «ιστορικό λάθος» το οποίο «μετατρέπει τον κόσμο σε ένα πολύ πιο τρομακτικό μέρος».

Ένας σαουδάραβας σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής προειδοποίησε ότι το δυτικό quid pro quo της συμφωνίας ήταν «να δώσει στο Ιράν περισσότερο χώρο ή περισσότερη ελευθερία στην περιοχή». Τι εξηγεί αυτό το φόβο; Από την ιρανική επανάσταση του 1979, το Ισραήλ και οι αραβικές μοναρχίες θεωρούν το Ιράν ως μια μεγάλη απειλή. Το Ιράν έχει δώσει χρήματα και εξελιγμένους πυραύλους σε μαχητικές ομάδες στην περιφέρεια του Ισραήλ, με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου να είναι η πιο ισχυρή από αυτές. Οι αραβικές μοναρχίες υποστηρίζουν ότι το Ιράν υπονομεύει τη σουνιτική ηγεσία και κυρίως τα σουνιτικά έθνη, υποστηρίζοντας τις κοινότητες Σιιτών.

Προσβολές και πλήγματα

Το 2003, η υπό αμερικανική ηγεσία εισβολή στο Ιράκ το μετέτρεψε από εχθρό του Ιράν σε σύμμαχο. Το 2011, οι ΗΠΑ ήταν εκεί όταν ένα άλλο σθεναρά αντι – ιρανικό καθεστώς στην Αίγυπτο ανετράπη. Πιο πρόσφατα, η Σαουδική Αραβία συγκλονίστηκε όταν ξαφνικά οι ΗΠΑ ακύρωσαν τις προγραμματισμένες πυραυλικές επιθέσεις κατά του συριακού καθεστώτος, κατασπαταλώντας αυτό που το Ριάντ θεώρησε ως την ιδανική ευκαιρία για να επαναφέρει την επιρροή του Ιράν εδώ και χρόνια.

Το ότι η Σαουδική Αραβία έμαθε για την ακύρωση από το CNN, αντί από κάποιον αμερικανό αξιωματούχο, πρόσθεσε και την προσβολή στο πλήγμα. Έτσι, για τις χώρες αυτές, η πυρηνική διπλωματία είναι κάτι περισσότερο από μια απλή διένεξη για τα πυρηνικά. Ανησυχούν θεωρώντας ότι η Δύση χαλάρωσε πρόωρα την πίεση, προτού το Ιράν παραδοθεί εντελώς, αφήνοντας το Ιράν με αρκετή πυρηνική υποδομή ώστε να μπορεί να κατασκευάσει μια βόμβα στο μέλλον.

Θα πρέπει να τους εξόργισε ιδιαίτερα το ότι το όραμα της συμφωνίας προβλέπει ότι θα επιτρέπεται στο Ιράν να συνεχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου (αν και υπό σημαντικούς περιορισμούς) επ ‘αόριστον , κάτι στο οποίο ειδικά το Ισραήλ είναι αντίθετο. Αλλά ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι ότι αυτό ανοίγει την πόρτα σε μια αμερικανική διευκόλυνση του Ιράν στην περιοχή, η οποία, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εστίαση των ΗΠΑ στην Ασία, θα οδηγήσει σε σταδιακή μείωση της κλίσης και της ικανότητας της Αμερικής να προστατεύει τα ισραηλινά και αραβικά συμφέροντα έναντι της ιρανικής ανάμιξης.

Κατά κάποιο τρόπο, αυτός ο φόβος της εγκατάλειψης είναι μια αναζωπύρωση παλιών ανησυχιών. Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στον Κόλπο, ένας άραβας αξιωματούχος μου είπε ότι «μπορούμε να θυμηθούμε μια εποχή που οι ΗΠΑ ήταν πιο κοντά στο Ιράν από τη Σαουδική Αραβία», αναφερόμενος στην βασιλεία του Σάχη του Ιράν. Αυτοί οι φόβοι είναι υπερβολικοί, αλλά ειλικρινά και ευρέως διατηρούνται στη Μέση Ανατολή. Ενισχύονται όχι μόνο από το γεγονός αυτής της συμφωνίας, αλλά και με τον τρόπου που έγινε.

Αναφέρεται ότι η Αμερική ήταν σε μυστικές διμερείς συνομιλίες με το Ιράν από τις εκλογές του Ιουνίου, όταν εξελέγη ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί –συμπεριλαμβανομένης και της περιόδου που ακύρωσε τις επιθέσεις στη Συρία – και ότι η Σαουδική Αραβία ενημέρωσε το Ισραήλ για τις μυστικές επαφές.

Επαναπροσέγγιση Ισραήλ- Σαουδικής Αραβίας

Αυτό αναδεικνύει δύο ενδιαφέρουσες τάσεις. Πρώτον, οι αντιλήψεις Σαουδάραβων και Ισραηλινών συγκλίνουν ολοένα περισσότερο, παρά το γεγονός ότι το Ριάντ δεν έχει καν αναγνωρίσει το Ισραήλ ως κράτος. Δεύτερον, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είναι όλο και πιο πεπεισμένοι ότι η συνεργασία ΗΠΑ – Ιράν αναπόφευκτα θα είναι εις βάρος των Αράβων και των Ισραηλινών – μια άποψη που θα σκληρύνει εάν το Ιράν περιληφθεί πλέον στις ειρηνευτικές συνομιλίες ΗΠΑ και Ρωσίας για τη Συρία.

Πώς μπορούν αυτές οι χώρες να απαντήσουν; Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ότι δεν δεσμεύονται από τους όρους της συμφωνίας – μια έμμεση απειλή, ότι η στρατιωτική παρέμβαση παραμένει στο τραπέζι ως επιλογή – και οι σαουδάραβες αξιωματούχοι υπαινίσσονται ότι μπορούν να προμηθευτούν ένα πυρηνικό όπλο από το Πακιστάν. Κανένα από αυτά τα βήματα δεν είναι πιθανό κατά τη διάρκεια αυτής της ενδιάμεσης συμφωνίας. Όπως το έθεσε ο πρώην αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ Amos Yadlin: «Στους επόμενους έξι μήνες, η νομιμότητα μιας επίθεσης θα μειωθεί».

Αλλά οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν εναντίον του Ιράν για κυβερνο- επιθέσεις, ενώ το Ισραήλ θεωρείται ευρέως ότι έχει δολοφονήσει Ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες. Τέτοια συγκεκαλυμμένη δράση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί, αν και θα εξοργίσει την Ουάσιγκτον και όλους εκείνους που διαπραγματεύτηκαν αυτή τη συμφωνία. Εάν δεν ακολουθήσει μια πιο μακροπρόθεσμη διευθέτηση και το Ιράν ανανεώσει την πυρηνική επέκτασή του, τότε ο κίνδυνος των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών θα αυξηθεί σημαντικά.

Είναι απίθανο η Σαουδική Αραβία να προσφέρει άμεση στρατιωτική βοήθεια σε οποιαδήποτε ισραηλινή επίθεση, όπως υπονόησαν οι βρετανικοί Sunday Times αυτό το μήνα, αλλά θα μπορούσε επίσης να χορηγήσει κρυφά δικαιώματα πτήσεων σε ισραηλινά βομβαρδιστικά.

Οι επαφές των μυστικών υπηρεσιών Σαουδικής Αραβίας –Ισραήλ είναι επίσης πιθανό να ευημερήσουν, ιδιαίτερα καθώς οι δύο χώρες αναζητούν κάποιο σημάδι που να δείχνει ότι το Ιράν καταπατά την συμφωνία. Αλλά καμία χώρα δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά να απωθήσει τις ΗΠΑ. Η συμφωνία της Γενεύης είναι ένα μικρό βήμα, που αφήνει όμως πολύ δουλειά ακόμη για να γίνει. Αλλά για μερικούς από τους συμμάχους της Αμερικής, είναι ένα ανησυχητικό σημάδι των πραγμάτων που θα ακολουθήσουν. Προτεραιότητα τους θα είναι να εξασφαλίσουν ότι αυτή η πυρηνική συμφιλίωση δεν μετατραπεί τώρα σε μία περιφερειακή αναδιοργάνωση.

bbc