Οφέλη και απώλειες για την Ελλάδα από την συμφωνία Ιράν – Δύσης

Πρόσκαιρα οφέλη, αλλά και πιθανές τεράστιες απώλειες, μεσομακροπρόθεσμα, εάν δεν κινηθεί ταχύτατα προς την κατεύθυνση της εκμετάλλευσης των δικών της υδρογονανθράκων, θα έχει η Ελλάδα από την πιθανή εξομάλυνση των σχέσεων Δύσης-Ιράν.

Ως γνωστόν, πρόσφατα, επήλθε συμφωνία ανάμεσα στο Ιράν και στην ονομαζόμενη «διεθνή κοινότητα» για το πυρηνικό πρόγραμμά του. Η Τεχεράνη συμφώνησε σε περιορισμούς για το πυρηνικό πρόγραμμά του, με αντάλλαγμα τη μερική άρση των οικονομικών κυρώσεων

που είχαν επιβάλλει σε βάρος της, ΗΠΑ και ΕΕ. Πρόκειται για το πρώτο βήμα προσέγγισης των δύο πλευρών. Εφόσον η διαδικασία προχωρήσει ομαλά, θα υπάρξουν νέες συμφωνίες τους επόμενους μήνες, και, το πιθανότερο, θα αρθούν και άλλες κυρώσεις.

«Βραχυπρόθεσμα –αναφέρει στον Τύπο της Κυριακής, ο ενεργειακός αναλυτής, κ.Μιχάλης Μυριάνθης- θα βγει ωφελημένη από την εξομάλυνση της κατάστασης με το Ιράν, δεδομένου ότι θα υπάρξει μια σχετική μείωση των τιμών του πετρελαίου. Παρά ταύτα, ας αναμένουμε και τις σχετικές αποφάσεις του OPEC, δηλαδή των πιο σημαντικών πετρελαιοπαραγωγών χωρών του κόσμου, που θα συνεδριάσει το αμέσως επόμενο διάστημα». Από την άλλη μεριά όμως, το «άνοιγμα» του Ιράν, είναι πολύ πιθανόν να αποτελέσει ένα σημαντικό πλήγμα για τη χώρα μας. «Εάν προχωρήσει η άρση των κυρώσεων, και το Ιράν αρχίσει να εκμεταλλεύεται σε πλήρη ένταση τα ενεργειακά αποθέματά του, και ειδικά αυτά του φυσικού αερίου –εξηγεί ο καθηγητής και τέως γενικός διευθυντής των ΕΛΠΕ, κ.Ηλίας Κονοφάγος- υπάρχει κίνδυνος να απαξιωθούν οι ελληνικοί ενεργειακοί πόροι. Η χώρα μας κινδυνεύει να βγει εκτός παγκόσμιας αγοράς μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, εάν δεν προχωρήσει άμεσα και με ταχύτητα στην έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της».

Τραπεζικό εμπάργκο

Εκτός των μεσο-μακροπρόθεσμων συνεπειών για τη χώρα μας, υπάρχουν και οι άμεσες. Έτσι, στην περίπτωση που αρθεί και το Τραπεζικό εμπάργκο που υφίσταται σε βάρος του Ιράν, η Ελλάδα θα κληθεί να καταβάλει χρωστούμενα ποσά προς την Τεχεράνη για ποσότητες πετρελαίου που έχει εισάγει. Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες, μόνο μια από τις μεγάλες ελληνικές ενεργειακές εταιρείες, η οποία συστηματικά «δούλευε» με το Ιράν, οφείλει τουλάχιστον ένα δις. ευρώ.

Τα ποσά αυτά δεν είχαν πληρωθεί, επειδή, όταν η ΕΕ κήρυξε Τραπεζικό εμπάργκο σε βάρος του Ιράν, σταμάτησε κάθε είδους οικονομική δοσοληψία, και γι’ αυτό η ελληνική εταιρεία δεν μπορούσε να καταβάλει τα χρήματα. Από τη στιγμή όμως, που αρθεί και το Τραπεζικό εμπάργκο –κάτι άγνωστο, προς το παρόν- και το Ιράν απαιτήσει άμεσα τα χρήματα, η συγκεκριμένη εταιρεία, της οποίας η μετοχή δεν κινείται ικανοποιητικά το τελευταίο διάστημα, θα βρεθεί σε δυσχερή θέση.

Πλήγμα της ΕΕ προς την Ελλάδα

Πάντως, το Ιράν δείχνει να έχει την Ελλάδα σε «προνομιακή θέση». Να σημειωθεί πως εδώ και αρκετά χρόνια πουλούσε, ειδικά στην Ελλάδα, πετρέλαιο με τρίμηνη πίστωση. Κάτι που σπανίως συμβαίνει στα διεθνή δεδομένα της ενεργειακής αγοράς, όπως αναφέρουν οι ειδικοί στον ΤτΚ. Αντίθετα, η πρακτική του Ιράν προς τις περισσότερες άλλες χώρες της ΕΕ, ήταν η μόλις μηνιαία πίστωση.

Έτσι, η απόφαση της Ε.Ε., πέρυσι, αλλά και παλαιότερα, να προσχωρήσει στις οικονομικές κυρώσεις που είχαν κηρύξει οι ΗΠΑ σε βάρος της Τεχεράνης, έπληξαν βαρύτατα την Ελλάδα, σε μια στιγμή μάλιστα, κατά την οποία η χώρα περνά βαθιά οικονομική κρίση. Σε μια περίοδο, λοιπόν, που η Ελλάδα είχε ανάγκη από διευκολύνσεις, αναγκάστηκε, για να καλύψει το 30% των αναγκών της, που έως τότε έπαιρνε από το Ιράν, να απευθυνθεί στην «αγορά λιανικής» (!) και σε «μεσάζοντες στην Ελβετία» (!) με δυσχερείς όρους.

«Το Ιράν ήταν ένας σταθερός παράγων προμήθειας ενέργειας προς την Ελλάδα, και η πίστωση που έδιδε, το πιθανότερο οφειλόταν σε πολιτικούς λόγους», σημειώνει ο κ.Μυριάνθης. «Για τη χώρα μας ήταν πλήγμα το πάγωμα της διακρατικής συμφωνίας με το Ιράν, όταν επεβλήθησαν οι κυρώσεις της ΕΕ. Σε αντίθεση με εμάς, πάντως, η «φίλη» μας Τουρκία, κάτω από το τραπέζι, συνέχιζε παίρνει ό,τι ήθελε από το Ιράν, παρά το διεθνές εμπάργκο». Να σημειωθεί πως η Ελλάδα δέχτηκε δριμύτατη κριτική από τις Βρυξέλλες, όταν, σύμφωνα με πληροφορίες, εταιρεία της επιχείρησε λίγο μετά την κήρυξη των τελευταίων κυρώσεων, να πάρει μια τελευταία ποσότητα πετρελαίου.

Άμεσα οφέλη

Από την εξομάλυνση των σχέσεων της Δύσης με το Ιράν, «εκτιμάται ότι θα υπάρξει πτώση των τιμών του πετρελαίου, αλλά όχι θεαματική», αναφέρει ο κ.Κονοφάγος, ο οποίος προσθέτει ότι, σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις, θα είναι της τάξης των 5-10 δολαρίων. Κατ’ εκτίμηση, δηλαδή, τα κέρδη της Ελλάδας θα είναι, από μισό έως 1,2 δις. ευρώ ετησίως. Η πτώση της τιμής, βέβαια, θα συμβάλλει, ως έναν βαθμό, στην ανακούφιση της ελληνικής βιομηχανίας, στις μεταφορές, στην αγροτική οικονομία, και γενικότερα στους παραγωγικούς κλάδους. Δεν θα συμβεί το ίδιο στον κρίσιμο τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, δεδομένου ότι εκεί αυξάνεται θεαματικά το μερίδιο του φυσικού αερίου, ενώ, όπως είναι γνωστό, ο λιγνίτης εξακολουθεί να κατέχει τα πρωτεία.

Ταυτόχρονα, πάντως, εκτιμούν οι ειδικοί, το «άνοιγμα» του Ιράν, αλλά και η επιθυμία που έχει επιδείξει διαχρονικά, για καλές σχέσεις με την Ελλάδα, αποτελεί μια ευκαιρία και για ελληνικές εξαγωγές προς τη χώρα. Ετσι, η Αθήνα μπορεί να συζητήσει με την Τεχεράνη, ακόμα και την αποπληρωμή του πετρελαίου με ευνοϊκούς όρους, όπως με «ανταλλαγές προϊόντων».

Στην ανακούφιση της Ελλάδας, εκτός του Ιράν, δεν αποκλείεται να συμβάλλει και η Ρωσία με ενδεχόμενη μείωση της τιμής του φυσικού αερίου που δίδει στη χώρα μας, κατά 20%. Οι ειδικοί, ωστόσο, επισημαίνουν ότι κάτι τέτοιο δεν αναμένεται να γίνει, εάν δεν πάρει η Μόσχα «αντισταθμιστικά» κέρδη. Και, ως γνωστόν, το ενδιαφέρον της εστιάζεται στην ιδιωτικοποίηση συγκεκριμένων τομέων της δημόσιας περιουσίας της χώρας μας.

Γενικότερα, εξηγεί ο κ.Μυριάνθης, «οι τιμές στην ενέργεια, εάν δεν υπάρξει κάποιο έκτακτο γεγονός, θα πέσουν. Σε αυτό παίζει μεγάλο ρόλο τόσο η υπερπροσφορά σε φυσικό αέριο διεθνώς, όσο και η ισχυρή τάση για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων σχιστολιθικού αερίου. Εκτός των άλλων, είναι εμφανές ότι οι ΗΠΑ θέλουν να απεξαρτηθούν –ενεργειακά και όχι μόνον- από τη Μέση Ανατολή, και γι’ αυτό αναζητούν εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ η Σαουδική Αραβία ήταν ο πρώτος προμηθευτής τους, τώρα είναι τρίτος».

Το κακό σενάριο

Μήπως όμως, το κόστος που μπορεί να πληρώσει η Ελλάδα, θα είναι μεγαλύτερο από τα οφέλη; «Αν δεν κάνουμε γρήγορα βήματα στον τομέα των δικών μας υδρογονανθράκων –υπογραμμίζει ο κ.Κονοφάγος- το παράθυρο για την Ελλάδα θα αποδειχθεί πολύ μικρό. Εάν συνεχίσουμε με τους σημερινούς ρυθμούς, σε δέκα χρόνια κινδυνεύουμε να βρεθούμε εκτός παγκόσμιας ενεργειακής αγοράς. Ο λόγος είναι ότι όλα άρχισαν πριν από δυόμισι χρόνια χωρίς στρατηγική, και συνεχίζονται σήμερα με τον ίδιο τρόπο και με αργούς ρυθμούς».

Γιατί όμως, το Ιράν μπορεί να αποδειχτεί «αγκάθι» για την Ελλάδα; «Το Ιράν έχει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου», παρατηρεί ο κ.Κονοφάγος, ενώ, όπως είναι γνωστό, η χώρα είναι η τρίτη παγκόσμια δύναμη στον τομέα του αερίου. «Σύμφωνα με εκτιμήσεις –προσθέτει- έχει ανεκμετάλλευτα αποθέματα 33 τρις. κυβικά μέτρα, αξίας άνω των τεσσάρων τρις. Οι δυνατότητες της Μεσογείου, κατά εκτιμήσεις, είναι στα 8 τρις. κ.μ. Το θέμα είναι όμως, ότι τα κοιτάσματα του Ιράν είναι φτηνά. Κι’ αυτό, διότι βρίσκονται στα ρηχά νερά των θαλασσών του. Περί τα 10 τρις. κ.μ. είναι σε βάθος σαράντα μέτρων, ενώ τα υπόλοιπα είναι στην ξηρά. Αντίθετα, εδώ στη Μεσόγειο, τα κοιτάσματα είναι σε πολύ βαθιά νερά», κάτι που σημαίνει αυξημένο κόστος εξόρυξης.

Οι έρευνες στην Ελλάδα

Το –επικοινωνιακό- κλίμα αισιοδοξίας που έχει καλλιεργηθεί το τελευταίο διάστημα για τους ελληνικούς υδρογονάνθρακες, οι ειδικοί δεν φαίνεται να το συμμερίζονται. Ενδεικτική είναι η άποψη του κ.Μιχάλη Μυριάνθη, ο οποίος, αναφερόμενος στο θέμα, εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία. Να σημειωθεί πως ο ίδιος έχει 35 χρόνια θητεία στο χώρο του πετρελαίου, ενώ έχει διατελέσει εκτελεστικό μέλος του ΔΣ των ΕΛΠΕ ΑΕ, καθώς και γενικός τους Διευθυντής Διεθνών δραστηριοτήτων και Έρευνας και Ανάπτυξης Υδρογονανθράκων.

«Η γρήγορη, διαφανής και αποτελεσματική ανάδειξη και αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της Ελλάδος είναι επιτακτική –τονίζει ο κ.Μυριάνθης- ιδιαιτέρως στη σημερινή δυσμενέστατη συγκυρία για τη χώρα. Πρόκειται για Εθνική και όχι Κυβερνητική, και -πολύ περισσότερο- κομματική υπόθεση. Αντ’ αυτού, βλέπει κανείς να έχει εκχωρηθεί ο χώρος της ενέργειας σε ένα από τα δύο κόμματα της συγκυβέρνησης, με έμφαση στις δημόσιες σχέσεις, στην τοποθέτηση «δικών μας» ανθρώπων, στην δημιουργία πολυμελών δυσκίνητων επιτροπών από άτομα που δεν έχουν, εκτός από ελαχιστότατες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, βιομηχανική, και όχι τυπική ή ακαδημαϊκή εμπειρία, στην έρευνα και ανάπτυξη υδρογονανθράκων. Επιπλέον διαφαίνεται μια διάχυτη απροθυμία στην ανάληψη ευθυνών, που ίσως είναι απότοκος άγνοιας του αντικειμένου σε βάθος ή –και- έλλειμμα εμπιστοσύνης σε πολυπληθείς και ετερόκλητους συνεργάτες. Το αποτέλεσμα είναι αργοί ρυθμοί, δυστοκία στη λήψη αποφάσεων, απουσία ηχηρών παρουσιών από πρωτοκλασάτες εταιρείες πετρελαίου στη διαδικασία open door, προαγορά μέχρι τώρα των σεισμικών δεδομένων μόνον από δύο εταιρείες, η μία εκ των οποίων ελληνική με μέτοχο το δημόσιο, και απουσία εκδήλωσης συγκεκριμένου και δεσμευτικού ενδιαφέροντος από μεγάλες εταιρείες πετρελαίου».

Και προσθέτει: «Το θέμα θα μπορούσε ίσως να αντιμετωπιστεί διαχρονικά και διακομματικά από ολιγομελή ομάδα ειδικών, ώστε να μπορεί να παίρνει γρήγορα αποφάσεις. Η ομάδα θα πρέπει να έχει ευρείες αρμοδιότητες και managerial νοοτροπία, απαλλαγμένη από αγκυλώσεις, παλαιοκομματική νοοτροπία, «ισορροπίες» που οδηγούν στην ακινησία και το σύνδρομο «Yes mister minister». Για να ισχύουν αυτά, θα πρέπει η ομάδα να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης όλων των κομμάτων και να λογοδοτεί για τρέχοντα θέματα χειρισμών και τακτικής, στον αρμόδιο υπουργό, και για στρατηγικά και μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό, στην αρμόδια Επιτροπή Εμπορίου της Βουλής».

»Δεν λέω ότι δεν έγιναν πράγματα μέχρι τώρα. Δεν θα ήθελα να είμαι άδικος ή ισοπεδωτικός. Πράγματι, η υπόθεση των Ελληνικών υδρογονανθράκων ξεκόλλησε μεν, αλλά δεν ανέπτυξε την δυναμική που απαιτούν οι περιστάσεις. Τέλος, από τις πρόσφατες ενέργειες, ξεχωρίζω την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών στην Αίγυπτο. Δείχνει αυξημένα ανακλαστικά στην εκμετάλλευση ενός (ίσως) μοναδικού παραθύρου ευκαιρίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. Ελπίζω η ελληνική διπλωματία να προχωρήσει γρήγορα και ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση».

Του Θανάση Αργυράκη στον Τύπο της Κυριακής