Γιατί η Σουηδία κλείνει τις φυλακές της;

Κελί (!!!) στην φυλακή της Kumla

Ο πληθυσμός των φυλακών της Σουηδίας έχει μειωθεί τόσο δραματικά, που η χώρα σχεδιάζει να κλείσει τέσσερις φυλακές.
Οι σουηδικές φυλακές έχουν εδώ και καιρό τη φήμη των φιλελεύθερων και προοδευτικών. Τόσο πολύ μάλιστα, που το 2005, ακόμα και ο Σαντάμ Χουσεΐν ζήτησε να μεταφερθεί σε μια σουηδική φυλακή για να περιμένει τη δίκη του – ένα αίτημα που απορρίφθηκε από τις σουηδικές αρχές. Αλλά είναι οι φυλακές της χώρας μία ήπια επιλογή;

Ο επικεφαλής των φυλακών της Σουηδίας και των υπηρεσιών δικαστικής επιτήρησης, Nils Oberg, ανακοίνωσε το Νοέμβριο

ότι τέσσερις σουηδικές φυλακές πρόκειται να κλείσουν λόγω της «ασυνήθιστης» μείωσης του αριθμού των κρατούμενων. Παρότι δεν έχει υπάρξει πτώση των ποσοστών εγκληματικότητας, μεταξύ του 2011 και του 2012 υπήρξε μια μείωση 6 % των κρατουμένων στη Σουηδία, οι οποίοι πλέον είναι λίγο περισσότεροι από 4.500. Μια παρόμοια μείωση αναμένεται αυτό το έτος και το επόμενο.

Ο Oberg παραδέχεται ότι η απροσδόκητη μείωση τον εκπλήσσει, αλλά εξέφρασε την αισιοδοξία ότι ο λόγος αφορά το πώς διοικούνται οι φυλακές. «Ασφαλώς και ελπίζουμε ότι οι προσπάθειες που επενδύουμε στην αποκατάσταση και την πρόληψη της υποτροπής του εγκλήματος είχε αντίκτυπο», είπε.

«Η σύγχρονη υπηρεσία στις φυλακές της Σουηδίας είναι πολύ διαφορετική από όταν μπήκα ως νεαρός αξιωματικός φυλακής το 1978», λέει ο Kenneth Gustafsson, διοικητής της φυλακής Kumla, της πιο ασφαλούς φυλακής της Σουηδίας, που βρίσκεται 130 μίλια δυτικά της Στοκχόλμης. Ωστόσο, δεν πιστεύει πως το σύστημα έχει γίνει ηπιότερο. «Όταν μπήκα, το επίκεντρο ήταν σε πολύ μεγάλο βαθμό στον εξανθρωπισμό των φυλακών. Φέρονταν πολύ καλά στους κρατούμενους, ίσως και πάρα πολύ καλά, θα μπορούσαμε να πούμε. Αλλά μετά από μια σειρά σημαντικών αποδράσεων το 2004 έπρεπε να εξισορροπήσουμε την κατάσταση και να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην ασφάλεια.

Μία από αυτές τις αποδράσεις έγινε από έναν άνδρα που ονομάζεται Tony Olsen, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε ισόβια επειδή σκότωσε δύο αστυνομικούς, από μια φυλακή υψίστης ασφαλείας, σε συνεργασία με ένα δεσμοφύλακα. Ο τότε γενικός διευθυντής της υπηρεσίας των φυλακών αναγκάστηκε να παραιτηθεί.

Παρά τη σκλήρυνση της στάσης απέναντι στην ασφάλεια των φυλακών μετά τα σκάνδαλα των αποδράσεων, οι Σουηδοί και πάλι κατάφεραν να διατηρήσουν μια ευρέως ανθρωπιστική προσέγγιση στην τιμωρία, ακόμα και των πιο σοβαρών παραβατών: οι ποινές φυλάκισης σπάνια υπερβαίνουν τα 10 έτη. Όσοι τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη εξακολουθούν να μπορούν να προσφύγουν στα δικαστήρια μετά από μια δεκαετία για να μειώσουν την ποινή τους, συνήθως από 18 έως 25 έτη. Η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που εισήγαγε την ηλεκτρονική σήμανση των καταδικασμένων εγκληματιών και συνεχίζει να καταβάλει προσπάθειες για την ελαχιστοποίηση των βραχυχρόνιων ποινών φυλάκισης, όπου είναι δυνατόν με τη χρήση μέτρων που βασίζονται στις κοινότητες, κάτι που έχει αποδειχθεί ότι είναι πιο αποτελεσματικό στη μείωση της υποτροπής.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης του Ηνωμένου Βασιλείου, το υψηλότερο ποσοστό υποτροπής μέσα σε ένα χρόνο από την από την απελευθέρωση των ενηλίκων καταγράφεται σε όσους υπηρετούν 12 μήνες ή λιγότερο. Το συνολικό ποσοστό υποτροπής στη Σουηδία κυμαίνεται μεταξύ 30 και 40 % σε τρία χρόνια – περίπου το μισό από αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου. Ένας πιθανός παράγοντας που έχει διατηρήσει την υποτροπή και τα ποσοστά φυλάκισης στη Σουηδία χαμηλά, κάτω από 70 ανά 100.000 πληθυσμού, είναι ότι η ηλικία της ποινικής ευθύνης ορίζεται στα 15. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα παιδιά ηλικίας 10-17 και οι νέοι ηλικίας κάτω των 21 έχουν το ρεκόρ στα υψηλότερα ποσοστά υποτροπής: σχεδόν τα τρία τέταρτα και τα δύο τρίτα, αντίστοιχα καταλήγουν σε φυλακές ενηλίκων. Σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου μπορεί να υπάρξει ποινή ισόβιας για έναν 10χρονο, στη Σουηδία κανένας νέος κάτω των 21 ετών δεν μπορεί να καταδικαστεί σε ισόβια και γίνεται σοβαρή προσπάθεια ώστε όσο το δυνατόν λιγότεροι ανήλικοι να καταλήξουν σε φυλακές ενηλίκων.

Ένας σημαντικός λόγος για τη μείωση του αριθμού των φυλακών θα μπορούσε να είναι και η υποστήριξη μετά την φυλακή που παρέχεται στη Σουηδία. Μια εμπιστευτική υπηρεσία επιτήρησης – μια κυβερνητική υπηρεσία – είναι επιφορτισμένη όχι μόνο με την επίβλεψη εκείνων που έχουν περιοριστικούς όρους, αλλά και με την παροχή θεραπευτικών προγραμμάτων για τους παραβάτες με προβλήματα ναρκωτικών/ αλκοόλ ή βίας. Η υπηρεσία επικουρείται από περίπου 4.500 επόπτες – εθελοντές που προσφέρονται να συναναστρέφονται και να στηρίζουν τους παραβάτες που έχουν υπό την εποπτεία τους.

«Φέτος και το επόμενο έτος η προτεραιότητα μας θα είναι με τους ανήλικους παραβάτες και τους άνδρες με βίαιη συμπεριφορά. Για πολλά χρόνια έχουμε προγράμματα για να βοηθήσουμε όσους έχουν εθιστεί σε φάρμακα. Τώρα είμαστε επίσης έτοιμοι για την ανάπτυξη προγραμμάτων για την αντιμετώπιση συμπεριφορών, όπως η επιθετικότητα και η βία» σχολιάζει ο Gustafsson. «Στη Σουηδία πιστεύουμε πάρα πολύ στην έννοια της αποκατάστασης, χωρίς να είμαστε αφελείς, φυσικά», λέει. «Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αλλάξουν. Αλλά από την εμπειρία μου, η πλειοψηφία των κρατουμένων θέλει να αλλάξει και πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους βοηθήσουμε. Δεν είναι πάντα δυνατό να επιτευχθεί αυτό σε μια ποινή φυλάκισης.
Επίσης, δεν είναι μόνο η φυλακή που μπορεί να αποκαταστήσει. Είναι συχνά μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει την πρόληψη και μια ευρύτερη κοινωνία. Μπορούμε να προσφέρουμε εκπαίδευση και κατάρτιση, αλλά όταν φεύγουν από τη φυλακή αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται στέγαση και απασχόληση».

http://www.theguardian.com/society/2013/dec/01/why-sweden-closing-prisons