Ο λαϊκισμός νίκησε στην Ιταλία

Το "Όχι" στο ιταλικό δημοψήφισμα ήταν μια νίκη των συναισθημάτων και όχι της λογικής, με απρόβλεπτες, σχολιάζει ο Bernd Riegert.

Ο Ματέο Ρέντσι έγινε ο δεύτερος ηγέτης κυβέρνησης της ΕΕ αυτό το έτος που παραιτείται μετά από ένα δημοψήφισμα. Ο πρώτος ήταν ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον. Και οι δύο ηττήθηκαν από ξενόφοβους συνασπισμούς, αριστερούς

και δεξιούς λαϊκιστές και την απέχθεια προς τη μεταρρύθμιση. Στην υπόλοιπη Ευρώπη, το "καμπανάκι" του συναγερμού ηχεί στην ΕΕ, καθώς οι λαϊκιστές διεκδίκησαν μια ακόμα μοιραία νίκη.

Από τη δεξιά, η Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία και ο Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία από τη Λίγκα του Βορρά πανηγυρίζουν. Ο Μπέπε Γκρίλο και οι φονταμενταλιστές υποστηρικτές του αντισυστημικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων είναι θριαμβευτές στα αριστερά. "Βίβα Τραμπ, βίβα Πούτιν, βίβα Λεπέν!" έγραψε ο Σαλβίνι, ένας άνθρωπος που θέλει να δει τη βόρεια Ιταλία να χωρίζεται από το Νότο. Δύσκολα μπορεί κάποιος να πιστέψει αυτό το επίπεδο του πολιτικού λόγου.

Φυσικά, η δημοκρατική απόφαση του 60 τοις εκατό των Ιταλών πρέπει να γίνει σεβαστή, ιδιαίτερα υπό το φως του ασυνήθιστα υψηλού ποσοστού συμμετοχής. Όμως, οι λόγοι πίσω από την "κατολίσθηση" είναι δύσκολο να κατανοηθούν. Δεν είναι μόνο οι οργισμένοι, οι απογοητευμένοι και όσοι αισθάνονται αποκομμένοι που έδιωξαν τον Ρέντσι -αλλά ακόμη και εκείνοι που επωφελήθηκαν από το κάπως διεφθαρμένο ακόμα πολιτικό σύστημα της Ιταλίας. Μήπως σκέφτηκαν τις συνέπειες; Έχουν ένα καλύτερο αντίδοτο στο αδιέξοδο που μαστίζει τη Ρώμη; Η ήδη αδύναμη οικονομία της χώρας είναι πιθανό να υποφέρει από την επακόλουθη αβεβαιότητα. Γιατί να στραφούν οι επενδυτές σε μια χώρα όπου οι αντι-πολιτικοί πολιτευτές του Γκρίλο μπορεί να κερδίσουν την πλειοψηφία στις επόμενες εκλογές;

Χαμένο στοίχημα

Ο Ματέο Ρέντσι ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την πτώση του. Είναι ένας πολιτικός παίκτης που δεν διστάζει να ρισκάρει. Όταν το κόμμα του κέρδισε τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2014 με μια ξεκάθαρη διαφορά, ένιωθε αρκετά ισχυρός για να στρέψει την προσοχή του προς μεγαλύτερους στόχους και προσπάθησε να επιδιώξει μια σημαντική συνταγματική μεταρρύθμιση. Συνδέοντας τη δική του καριέρα με το δημοψήφισμα, πρόσφερε στον ιταλικό λαό, όχι μόνο ένα συνταγματικό ζήτημα, αλλά και ζήτημα εμπιστοσύνης προς το πρόσωπό του.

Όταν οι έρευνες άρχισαν να δείχνουν ότι δεν μπορούσε να υπολογίζει στη νίκη, άρχισε να υποχωρεί. Ξαφνικά, δεν αφορούσε πλέον αυτόν, αλλά την Ιταλία. Οι ψηφοφόροι δεν είχαν πειστεί, όμως. Η αντιπολίτευση, ειδικά του Γκρίλο, άρπαξε την ευκαιρία. Ο Γκρίλο εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο την κατάσταση και είπε ότι ο Ρέντσι προσπαθεί να εξαπατήσει τους Ιταλούς και να συρρικνώσει τη δημοκρατία τους. Αυτό είναι φυσικά, έωλες ανοησίες, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού προγράμματος του κωμικού που έγινε πολιτικός και δημοφιλής blogger.

Ο Ρέντσι δοκίμασε -με έναν κάπως αλαζονικό και αυτάρεσκο τρόπο- να κάνει τον πολιτικό μηχανισμό της Ιταλίας πιο λιτό και πιο γρήγορο. Αυτή ήταν ουσιαστικά η σωστή προσέγγιση, έστω και αν ορισμένα από τα στοιχεία δεν θα λειτουργούσαν, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες και πολιτικούς επιστήμονες. Αλλά ο Ρέντσι, ο μεγάλος "ισοπεδωτής" ήθελε τουλάχιστον να δείξει ότι οι αλλαγές στο παγιωμένο και κάπως διεφθαρμένο σύστημα ήταν στο ελάχιστο δυνατές. Από τώρα και στο εξής, δεν θα αλλάξει τίποτα. Ο Ρέντσι πρέπει να αποδεχθεί τις συνέπειες, και δεν είναι ο μόνος.

Η στασιμότητα δεν βοηθά κανέναν

Ο Μπέπε Γκρίλο ίδρυσε το Κίνημα των Πέντε Αστέρων το 2009 ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη διαφθορά και το αδιέξοδο στην ιταλική πολιτική σκηνή. Ο οικονομικός κόσμος και οι επενδυτές είναι πιθανό να τιμωρήσουν τη στάσιμη οικονομία της Ιταλίας και να αφήσουν τις τράπεζες αβοήθητες. Η Ιταλία θα μπορούσε να πέσει για μια ακόμη φορά σε ύφεση. Τα χρέη της, τα οποία ήδη ξεφεύγουν, μπορεί να αυξηθούν. Η Ιταλία τότε θα γίνει το πρόβλημα της Ευρώπης.

Η ΕΕ δεν θα έχει καμία άλλη επιλογή σε έναν μετα-Brexit κόσμο και, καθώς ήδη αντιμετωπίζει τα άλυτα προβλήματα στην Ελλάδα, κάθε άλλο παρά χρειάζεται μια κρίση της Ιταλίας. Κατά ένα σενάριο, η Ιταλία θα έχει μια τεχνοκρατική κυβέρνηση για ένα χρόνο, που σημαίνει στασιμότητα ενός έτους μέχρι τις τακτικές εκλογές. Αν η Ιταλία κάνει εκλογές νωρίτερα, ωστόσο, οι πιθανότητες μπορεί κάλλιστα να είναι ότι οι λαϊκιστές του Γκρίλο θα έρθουν στην εξουσία. Ο Γκρίλο, του οποίου τα αγαπημένα πολιτικά εργαλεία είναι ο θυμός και η απογοήτευση, θέλει έξοδο από την ευρωζώνη. Αυτό πιθανότατα θα σημάνει το τέλος της νομισματικής ένωσης, καθώς η Ιταλία είναι η τρίτη μεγαλύτερη χώρα του ευρώ και συμβάλλει σημαντικά στον προϋπολογισμό της ΕΕ και τα νομισματικά πακέτα διάσωσης.

Στην Ιταλία, ο λαϊκισμός παίρνει ένα πολύ διαφορετικό πρόσωπο απ' ότι σε άλλες χώρες της ΕΕ. Δεν είναι βυθισμένος στην ξενοφοβία, αξιοποιώντας την κρίση των προσφύγων, ή την προώθηση μιας εθνικιστικής ταυτότητας. Παρ' όλα αυτά, η απόρριψη του κατεστημένου στην Ιταλία θα δώσει έναν ούριο άνεμο στον Γκέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία και στην Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, οι οποίοι θα υψώσουν τις δικές τους κραυγές συσπείρωσης την άνοιξη. Από εκεί και πέρα, δεν είναι αδύνατο να φανταστούμε ότι το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AFD) θα προσπαθήσει να ακολουθήσει το κύμα κινητοποιώντας τους δικούς του υποστηρικτές για τις ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο. Οι Ιταλοί τους βοήθησαν όλους αυτούς έμμεσα.

dw.com

Διαβάστε περισσότερα