Μαθήματα… ελληνικών για τις αναδυόμενες αγορές

Τώρα που τα πράγματα αρχίζουν να ηρεμούν ανάμεσα στην Αθήνα και τους δανειστές, η ελληνική κρίση μπορεί να θεωρηθεί μια έκτακτη πράξη αυτοθυσίας από μια κυβέρνηση που υποτίμησε την οικονομική πραγματικότητα, γράφει ο Σάιμον Νίξον.

Ενώ η Αθήνα επέστρεφε σε μια οικονομία ανάπτυξης που αναμενόταν να φτάσει το 2,7% φέτος, ξαναγύρισε στην ύφεση και η χρηματιστηριακή αγορά υποχώρησε 16% όταν ξανάνοιξε τη Δευτέρα μετά από πέντε εβδομάδες, τη στιγμή που η ανάκαμψη

στην υπόλοιπη ευρωζώνη έχει επιταχυνθεί. Η ιρλανδική οικονομία αναπτύσσεται με ετήσιο ρυθμό άνω του 5%, ενώ η ισπανική κυβέρνηση προβλέπει ανάπτυξη 3,3% φέτος. Η ανεργία στην Ισπανία κατέγραψε τη μεγαλύτερη πτώση από το 2007 τον Ιούλιο. Η ανεργία στην Πορτογαλία είναι τώρα στα χαμηλότερα επίπεδα από τα τέλη του 2010, αν και ακόμα σε διψήφια νούμερα. Η ανάπτυξη σε άλλες χώρες της ευρωζώνης μπορεί να είναι λιγότερο θεαματική, αλλά η ανάκαμψη επιταχύνεται σαφώς, ακόμη και στην Ιταλία και τη Γαλλία.

Στην πραγματικότητα, η ελληνική κρίση δεν αφορά μόνο τις θετικές οικονομικές ειδήσεις στην υπόλοιπη ευρωζώνη, αλλά και τις πιο ανησυχητικές ειδήσεις στις αναδυόμενες αγορές. Φέτος οι αναδυόμενες αγορές είναι πιθανό να έχουν την πιο αργή ανάπτυξη και το πρώτο έτος της μείωσης των εξαγωγών από το 2009, σύμφωνα με τον Murat Ulgen, επικεφαλής αναδυόμενων αγορών της έρευνας στην HSBC. Έχουν πληγεί σκληρά από την πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και της επιβράδυνσης στην Κίνα, ωθώντας τους επενδυτές να αποσύρουν τα χρήματά τους. Ο δείκτης Αναδυόμενων Αγορών MSCI μειώθηκε 13,4% σε ετήσια βάση μέχρι το τέλος του Ιουλίου και οδεύει προς πτώση για τέταρτη χρονιά τα τελευταία πέντε χρόνια, ενώ ο δείκτης για τις αναδυόμενες αγορές συναλλάγματος της Goldman Sachs έχει μειωθεί σχεδόν κατά 25% σε σχέση με το δολάριο.

Κεντρικό ρόλο σε αυτή την πτώση των αναδυόμενων αγορών διαδραματίζει η πρωτοφανής αδυναμία του παγκόσμιου εμπορίου, η οποία έχει αναπτυχθεί τώρα λιγότερο από ό,τι η παγκόσμια παραγωγή για τα τελευταία τέσσερα χρόνια, κάτι μοναδικό από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκτός από μια σύντομη ανάκαμψη το 2010, ο παγκόσμιος όγκος των εμπορικών συναλλαγών από την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης έχει πέσει πολύ κάτω από τα επίπεδα της δεκαετίας του 1990 και από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Επιπλέον, η ώθηση στην παγκόσμια οικονομία από το εμπόριο έχει αποδυναμωθεί: Ένα δολάριο του εμπορίου σήμερα μπορεί να προσφέρει ώθηση λιγότερο από το μισό στην παγκόσμια παραγωγή σε σχέση με ό,τι έκανε μεταξύ του 1986 και του 2000, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Για τις οικονομίες των αναδυόμενων αγορών, οι οποίες ιστορικά εξαρτώνται σημαντικά από τις εξαγωγές, αυτό αποτελεί μεγάλη πρόκληση.

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι επενδυτές θεωρούσαν ότι η επιβράδυνση αυτή κατά κύριο λόγο είναι κυκλική και ότι το εμπόριο θα ανακάμψει μαζί με τις ανεπτυγμένες αγορές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό: οι υπερχρεωμένες χώρες της Ευρώπης έχουν μειώσει τη ζήτηση για εισαγωγές από όταν άρχισε η οικονομική κρίση, κάτι το οποίο αντικατοπτρίζεται σε εμπορικά ισοζύγια που οδήγησαν απότομα σε πλεόνασμα. Καθώς η ανεργία πέφτει και ανακτάται η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε πολλά μέρη της Ευρώπης, οι αναδυόμενες αγορές θα πρέπει να δουν κάποια ανάκαμψη της ζήτησης για τις εξαγωγές τους.

Αλλά είναι πλέον σαφές ότι υπάρχει επίσης ένα σημαντικό δομικό στοιχείο στην αδυναμία του εμπορίου, γεγονός που αντανακλά τις αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία, σημειώνουν οι αναλυτές της UBS Andrew Cave και Bhanu Baweja. Αυτές περιλαμβάνουν μια μόνιμη στροφή στο μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας, από τις κατασκευές προς τις υπηρεσίες, την από-παγκοσμιοποίηση της χρηματοδότησης, καθώς οι τράπεζες όπως η HSBC και η Barclays ανταποκρίνονται στις νέες ρυθμιστικές πιέσεις από τις ξένες αγορές, τον αντίκτυπο των νέων τεχνολογιών, ακόμη και σε τομείς όπως η πληροφορική και η γεώτρηση σχιστολιθικού αερίου που επιτρέπει στις εταιρείες να περιορίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, τον αυξανόμενο προστατευτισμό, που αντικατοπτρίζεται στην πολιτική αντίθεση με τις συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών που είναι υπό συζήτηση μεταξύ των ΗΠΑ και των χωρών στην περιοχή του Ειρηνικού και μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τα υψηλά επίπεδα χρέους σε πολλές προηγμένες οικονομίες, που θα συνεχίσουν να ενεργούν ως τροχοπέδη για τη ζήτηση.

Αυτή η διαρθρωτική μεταβολή του τρόπου διεξαγωγής του παγκόσμιου εμπορίου έχει σοβαρές επιπτώσεις στα οικονομικά μοντέλα πολλών αναδυόμενων αγορών. Το εμπόριο υπήρξε μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις της αύξησης των επιπέδων διαβίωσης. Στο παρελθόν, θα μπορούσαν να επικαλεστούν τις νομισματικές υποτιμήσεις για να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να συμβάλουν στην ώθηση των οικονομιών τους. Αλλά αυτή τη φορά μπορεί να είναι διαφορετικά: δεν μπορεί πλέον να υπάρχει η ζήτηση για αυτά που παράγουν.

Αυτό σημαίνει ότι τα εταιρικά κέρδη, τα οποία ξεφεύγουν συνεχώς από τις προσδοκίες των αναλυτών σε ένα ευρύ περιθώριο τα τελευταία τέσσερα χρόνια, θα συνεχίσουν να απογοητεύουν, καθώς η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα βρίσκεται σε αδράνεια και οι τιμές και τα περιθώρια κέρδους δέχονται πιέσεις. Οι εταιρείες που αντιμετωπίζουν μη συμφέρουσες αποδόσεις των επενδύσεων θα βρεθούν υπό πίεση απομόχλευσης και τα κεφάλαια θα διοχετευθούν σε offshore, ασκώντας πίεση στις χώρες με μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό με τη σειρά του είναι πιθανό να αποδυναμώσει την εγχώρια ζήτηση και να ασκήσει πίεση στα δημοσιονομικά αποτελέσματα. Ορισμένες κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων η Βραζιλία, η Τουρκία και η Νότια Αφρική, εξετάζουν το ενδεχόμενο να απομακρυνθούν από την ορθόδοξη δημοσιονομική πολιτική, με κινήσεις που θα υπονόμευαν περαιτέρω την εμπιστοσύνη της αγοράς.

Πώς μπορούν οι αναδυόμενες αγορές να αντιστρέψουν αυτή την τάση; Η απάντηση είναι η ίδια με εκείνη που αντιμετωπίζουν οι χώρες που εμπλέκονται στην κρίση της ευρωζώνης: πρέπει να αναλάβουν εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, στις αγορές προϊόντων και εργασίας, στους θεσμούς και στη διακυβέρνηση, να αλλάξουν τα οικονομικά μοντέλα τους, να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να προσελκύσουν νέες επενδύσεις. Μέχρι στιγμής, ελάχιστες αναδυόμενες αγορές φαίνεται να αντιμετωπίζουν αυτή την πρόκληση, με ορισμένες εξαιρέσεις όπως η Ινδία, η Πολωνία και το Μεξικό. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η νομισματική ανεξαρτησία τους προστάτευσε από το είδος των σοβαρών διαταραχών που ανάγκασε μεγάλο μέρος της Νότιας Ευρώπης να υιοθετήσει μεταρρυθμίσεις. Αλλά αυτό σημαίνει απλώς ότι οι κρίσεις στις χώρες εκείνες που αποτυγχάνουν να κάνουν μεταρρυθμίσεις είναι πιο πιθανό να γίνουν σε αργή κίνηση. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα δεν είναι μόνο μια προειδοποιητική ιστορία για την ευρωζώνη αλλά και για τον κόσμο.

www.wsj.com

Διαβάστε περισσότερα