Η Ιρλανδία και η διαμάχη για τη λιτότητα

Και οι δύο πλευρές της διαμάχης για τη λιτότητα, που συγκλονίζουν οικονομολόγους και πολιτικούς, αναφέρουν την εμπειρία της Ιρλανδίας ως αποδεικτικό στοιχείο για την άποψή τους. Και, όσο κι αν προσπαθούν να κάνουν τη χώρα παράδειγμα, καμία πλευρά δεν είναι σε θέση να πείσει την άλλη. Ωστόσο, αυτή η μάχη για επικράτηση είναι σημαντική, διότι δείχνει το περίπλοκο φάσμα των επιχειρημάτων που παρουσιάζονται. Επίσης, καταδεικνύει γιατί η πιο πειστική οικονομικά χάραξη πολιτικής αποδεικνύεται τόσο φευγαλέα, σχολιάζει ο Mohamed A. El-Erian, διευθύνων σύμβουλος και επικεφαλής της παγκόσμιας επενδυτικής

εταιρείας PIMCO.
Ιδού μια γρήγορη υπενθύμιση της θλιβερής πρόσφατης οικονομικής ιστορίας της Ιρλανδίας. Βυθισμένες στον εφησυχασμό και την υπερβολή από μεγάλα αποθέματα τεχνητά φθηνής χρηματοδότησης, οι ιρλανδικές τράπεζες άρχισαν ένα ξεφάντωμα δανεισμού. Η ανεύθυνη ανάληψη κινδύνων και η υπερβολική απληστία ξεπέρασε την προληπτική ρύθμιση και εποπτεία. Το τραπεζικό σύστημα κατέληξε να τροφοδοτεί μια μαζική κερδοσκοπία, συμπεριλαμβανομένης και μιας τεράστιας αύξησης στις τιμές των ακινήτων, μόνο και μόνο για να πέσουν κατακόρυφα μόλις έσκασε η φούσκα.

Σε αντίθεση με πολλές ιρλανδικές οικογένειες που έχασαν τις δουλειές και μέρος του πλούτου τους, οι τράπεζες θεωρήθηκαν «πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν», κι έτσι η πολιτική ελίτ της Ιρλανδίας παρενέβη με κρατική χρηματοδότηση. Αλλά, υποτιμώντας τόσο τις εγχώριες όσο και τις διεθνείς πτυχές του προβλήματος, οι αρχές μετέτρεψαν ένα τραπεζικό πρόβλημα σε εθνική τραγωδία. Αντί να εξυγιάνουν οικονομικά τις τράπεζες και να διασφαλίσουν υπεύθυνη συμπεριφορά, η ιρλανδική οικονομία στο σύνολό της κατέρρευσε. Η ανάπτυξη κατέρρευσε και η ανεργία αυξήθηκε. Ελλείψει ευκαιριών, η μετανάστευση αυξήθηκε – μια ζωντανή υπενθύμιση του πόσο οι οικονομικές κρίσεις έχουν σπείρει τον όλεθρο στη δημογραφία της χώρας καθ’ όλη την ιστορία της.
Οι επενδυτές αποσύρθηκαν κατά κύματα από αυτό που κάποτε θεωρούταν «Η κέλτικη τίγρις». Η κυβέρνηση δεν είχε άλλη επιλογή από το να ζητήσει βοήθεια από την τρόικα – Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Ευρωπαϊκή Επιτροπή – μεταφέροντας έτσι μια σημαντική συνιστώσα της εθνικής οικονομικής διακυβέρνησης σε μια ad hoc, εύθραυστη και μερικές φορές αντιμαχόμενη ομάδα θεσμών.

Ενώ και άλλα μέλη της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στράφηκαν προς την τρόικα, η Ιρλανδία ξεχωρίζει σε τουλάχιστον δύο αξιοσημείωτες τρόπους. Πρώτον, δύο δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις έχουν εφαρμόσει σταθερά τα συμφωνηθέντα προγράμματα λιτότητας με μικρή ανάγκη για παρεκκλίσεις και τροποποιήσεις – και, συνεπώς, χωρίς το σχετικό πολιτικό δράμα. Δεύτερον, παρά το διαρκή σημαντικό κόπο, η ιρλανδική κοινωνία έχει μείνει πιστή στο πρόγραμμα, κάνοντας λίγες διαδηλώσεις –κάτι πολύ κοινό σε άλλες χώρες που επλήγησαν από τη λιτότητα.

Όλα αυτά βάζουν την Ιρλανδία στο μέσο τριών σημαντικών ζητημάτων που τέθηκαν κατά τις συζητήσεις λιτότητας: αν η ορθόδοξη πολιτική, με μεγάλη έμφαση στις άμεσες περικοπές του προϋπολογισμού, μπορεί να αποκαταστήσει τις συνθήκες για την ανάπτυξη, να αυξήσει την απασχόληση και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, κατά πόσο τα οφέλη της ένταξης στην ευρωζώνη εξακολουθούν να υπερβαίνουν τις δαπάνες για τις χώρες που πρέπει να αναδιαρθρώσουν τις οικονομίες τους και πώς μια μικρή, ανοικτή οικονομία θα πρέπει να τοποθετηθεί στρατηγικά στο σημερινό κόσμο.
Οι υποστηρικτές της λιτότητας επισημαίνουν το γεγονός ότι η Ιρλανδία βρίσκεται στα πρόθυρα του να «αποφοιτήσει» από το πρόγραμμα της τρόικας. Η ανάπτυξη συνεχίζεται, τα ασφάλιστρα κινδύνου έχουν μειωθεί κατά πολύ, οι ξένες επενδύσεις αυξάνονται και οι εξαγωγές ανθούν. Όλα αυτά, υποστηρίζουν, παρέχουν τη βάση για την αειφόρο ανάπτυξη και τη μείωση της ανεργίας. Η Ιρλανδία, συμπεραίνουν, ήταν σωστό να παραμείνει στην ευρωζώνη, κυρίως επειδή οι μικρές, ανοικτές οικονομίες που δεν έχουν σταθεροποιηθεί μπορεί εύκολα να πληγούν από μία ρευστή παγκόσμια οικονομία.

«Όχι τόσο γρήγορα», λέει η άλλη πλευρά. Οι επικριτές της λιτότητας επισημαίνουν το γεγονός ότι το ιρλανδικό ΑΕΠ δεν έχει ακόμη επιστρέψει στο επίπεδο του 2007. Η ανεργία παραμένει πολύ υψηλή, με ανησυχητικά επίπεδα για τη μακροχρόνια ανεργία και τη νεανική. Το δημόσιο χρέος παραμένει πολύ υψηλό επίσης και, αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα, πολύ περισσότερο από αυτό οφείλεται σήμερα σε κρατικούς και όχι σε ιδιώτες πιστωτές (κάτι που θα περιέπλεκε την αναδιάρθρωση του χρέους αν έπρεπε να γίνει).
Οι επικριτές απορρίπτουν το επιχείρημα ότι οι μικρές, ανοιχτές οικονομίες είναι απαραίτητα σε καλύτερη θέση σε μια νομισματική ένωση, επισημαίνοντας το πόσο καλά τα πηγαίνει η Ελβετία. Και θρηνούν επειδή η συμμετοχή στην ευρωζώνη σημαίνει ότι η «εσωτερική υποτίμηση» της Ιρλανδίας που συνεπάγοεται σημαντικές μειώσεις των πραγματικών μισθών, δεν έχει κάνει ακόμα τον κύκλο της.
Τα στοιχεία για το «ιρλανδικό πείραμα» – συμπεριλαμβανομένης και της έλλειψης στερεών αντιπαραδειγμάτων – δεν είναι αρκετά πειστικά για να δηλώσει κάποια πλευρά μια αποφασιστική νίκη. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια καλά αναλυτικά νέα. Η Ιρλανδία παρέχει γνώσεις που είναι χρήσιμες στην κατανόηση του πώς τα κοινωνικοπολιτικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικά κατεστραμμένων χωρών όπως η Κύπρος και η Ελλάδα, τα έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής σε κλυδωνισμούς που ήταν ουσιαστικά αδιανόητοι πριν από λίγα χρόνια.
Στην πρόσφατη επίσκεψή μου, οι περισσότεροι από τους ιρλανδούς πολίτες με τους οποίους έχω μιλήσει λένε ότι η χώρα δεν είχε άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει το δρόμο της λιτότητας. Ενώ εκτιμούν την επείγουσα ανάγκη για ανάπτυξη και απασχόληση, πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μετά όταν η οικονομία της χώρας επανέλθει σε μια υγιή βάση. Υποστηρίζουν επίσης ότι, δεδομένης της ανευθυνότητας των τραπεζών, δεν υπάρχει γρήγορος τρόπος για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης. Εξακολουθούν να είναι οργισμένοι με τους τραπεζίτες, αλλά δεν έχουν ακόμη βρει την κατάλληλη τιμωρία.
Η συσσώρευση του πλούτου στην Ιρλανδία κατά τη διάρκεια της περιόδου που θεωρούταν η Κέλτικη τίγρις, όταν η χώρα βρισκόταν στην κορυφή της οικονομικής κατάταξης της Ευρώπης, έχει επίσης μία αποτελεσματική αφομοίωση σοκ. Αυτό, σε συνδυασμό με το φόβο να μείνουν εκτός γεωπολιτικά (παρά τους ιστορικούς δεσμούς της χώρας με τη Βρετανία και την Αμερική), αποθαρρύνει τον ιρλανδικό ενθουσιασμό από τα οικονομικά πειράματα εκτός ευρωζώνης.
Πράγματι, η ιρλανδική κοινωνία φαίνεται εξαιρετικά διστακτική στο να αλλάξει πορεία. Σωστό ή λάθος, η Ιρλανδία θα κολλήσει στη λιτότητα. Οι Ιρλανδοί φαίνεται να πιστεύουν ως οι προσπάθειες να επανακτήσουν τον εθνικό έλεγχο του πεπρωμένου της χώρας χρειάζεται χρόνο. Σε κάποιες άλλες χώρες που αγωνίζονται στην Ευρώπη, ωστόσο, οι πολίτες μπορεί να μη αποδειχθούν τόσο υπομονετικοί.

http://www.project-syndicate.org/commentary/what-ireland-can-teach-the-world-about-austerity-by-mohamed-a–el-erian