Γιατί το μέλλον της Ουκρανίας μπορεί να εξαρτάται από τους ολιγάρχες της

Τρεις μήνες μετά την έναρξη της πολιτικής κρίσης στην Ουκρανία, η αντιπαράθεση μεταξύ αντικυβερνητικών διαδηλωτών και ουκρανικής κυβέρνησης είναι στο ζενίθ. Βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του κυβερνώντος κόμματος διαφωνούν για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, ενώ η οικονομία της χώρας, που ήδη πήγαινε από το κακό στο χειρότερο πριν τις διαμαρτυρίες, κινδυνεύει να βυθιστεί στη χρεοκοπία.

Πίσω από αυτό το

σκηνικό όμως, υπάρχουν μερικοί από τους πλουσιότερους επιχειρηματίες της χώρας, οι οποίοι ελέγχουν ένα τεράστιο ποσό της οικονομικής παραγωγής της Ουκρανίας μέσω των συμμετοχών τους στη μεταλλουργία, την παραγωγή χημικών προϊόντων και την εξόρυξη, και άλλες βιομηχανίες. Αυτή η γενιά των ολιγαρχών , με τα οικονομικά τους συμφέροντα και τους στενούς δεσμούς τους με τον πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας για τον τερματισμό της πολιτικής αναταραχής.

Η εξουσία πίσω από το θρόνο

Οι ολιγάρχες της Ουκρανίας πλούτισαν κατά τη διάρκεια των ιδιωτικοποιήσεων των βιομηχανιών και των εργοστασίων πρώην Σοβιετικής ιδιοκτησίας, λίγο μετά την ανεξαρτησία της το 1991. Ιδιώτες, οι οποίοι στη συνέχεια αποκομίσαν εκατομμύρια σε κέρδη, άρπαξαν τις βασικές βιομηχανίες της χώρας εξόρυξης μετάλλων, παραγωγής χημικών προϊόντων και διανομής της ενέργειας. Η διαφθορά και η πολιτική είχαν πάντα μια στενή σχέση στην Ουκρανία. Οι ολιγάρχες έχουν επωφεληθεί επί δύο δεκαετίες από τις στενές σχέσεις τους με κυβερνητικούς αξιωματούχους, οι οποίοι κατά καιρούς έκαναν τα στραβά μάτια για τις δραστηριότητές τους, παίρνοντας ως αντάλλαγμα υποστήριξη. Σε άλλες περιπτώσεις, οι πολιτικοί επέτρεψαν στους ολιγάρχες υποστηρικτές τους να γίνουν πλουσιότεροι, μέσω βασικών κυβερνητικών θέσεων και της έλλειψης διαφάνειας στις κρατικές συμβάσεις. Ως αποτέλεσμα , πολλοί από τους ολιγάρχες έχουν παραμείνει πιστοί στον πρόεδρο Γιανούκοβιτς και το κυβερνών Κόμμα των Περιφερειών.
Μεταξύ των πλέον σημαινόντων ολιγαρχών είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ουκρανίας, Ρινάτ Αχμέτοφ, ο οποίος μέχρι πρότινος ήταν βουλευτής. Όπως και ο Γιανουκόβιτς, ο Αχμέτοφ προέρχεται από την ανατολική περιφέρεια Ντονέτσκ και θεωρείται ότι είναι το οικονομικό στήριγμα πίσω από την πολιτική άνοδο του Γιανούκοβιτς. Η περιουσία του Αχμέτοφ προέρχεται από τις βιομηχανίες χάλυβα και εξόρυξης άνθρακα της χώρας, τη διανομή ενέργειας και τις τράπεζες. Το ουκρανικό Forbes εκτιμά την αξία της σε περίπου 15,4 δις.

Ένας άλλος ολιγάρχης με σημαντική περιουσία και επιρροή είναι ο Ντμίτρο Φίρτας, η περιουσία του οποίου εκτιμάται στα 673 εκατ. δολάρια. Το ενδιαφέρον του Φίρτας επικεντρώνεται στα χημικά εργοστάσια και στις εκμεταλλεύσεις των μέσων ενημέρωσης, ενώ έχει επίσης μια ομάδα από πιστούς βουλευτές στη Ράντα που υποστηρίζουν τον Γιανούκοβιτς.

Όταν οι διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους στις 22 Νοεμβρίου, αφού ο Γιανούκοβιτς υπαναχώρησε από την υπογραφή μιας εμπορικής και πολιτικής συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ολιγάρχες που υποστηρίζουν τον Γιανούκοβιτς παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ήσυχοι. Μία αξιοσημείωτη εξαίρεση ήρθε στα τέλη Ιανουαρίου, όταν οι διαδηλώσεις έγιναν βίαιες. Ο Αχμέτοφ έσπασε τη σιωπή του εκδίδοντας μια δήλωση, που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της εταιρείας του, ζητώντας να σταματήσει η χρήση βίας και ζητώντας περισσότερο διάλογο μεταξύ του Γιανούκοβιτς και των ηγετών της αντιπολίτευσης.
Και πιο πρόσφατα, ο ολιγάρχης Πέτρο Ποροσένκο, ιδιοκτήτης της εταιρείας ζαχαροπλαστικής Roshen, απομακρύνθηκε από τους άλλους και υποστήριξε ανοιχτά τους διαδηλωτές. Στις 9 Φεβρουαρίου, ο Ποροσένκο είπε σε μια συγκέντρωση περίπου 50.000 διαδηλωτών στην κεντρική πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου ότι η πτώση της αξίας του εθνικού νομίσματος απέδειξε ότι η οικονομία «δεν μπορεί να λειτουργήσει κάτω από τέτοια διαφθορά». «Σας ληστεύουν το 10 τοις εκατό του εισοδήματός σας» είπε στο πλήθος. Ένας άλλος ολιγάρχης, ο Βίκτορ Πίντσουκ, εκφράστηκε ανοιχτά υπέρ της Ευρώπης, παρόλο που δεν έδειξε υποστήριξη στους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Η περιουσία του που ανέρχεται σε 3,8 δις δολάρια, έχει συμφέροντα σε μέταλλα και μέσα ενημέρωσης και έχει δεσμούς τόσο με τη Ρωσία όσο και με τη Δύση.

Η αχίλλειος πτέρνα του Γιανούκοβιτς

Καθώς η οικονομική κατάσταση της Ουκρανίας γίνεται όλο και πιο απελπιστική - βάζοντας τις τύχες των ολιγαρχών σε κίνδυνο - πολλοί παρατηρητές ελπίζουν ότι θα παρέμβουν και θα ωθήσουν τον Γιανούκοβιτς να βρει μια λύση με την αντιπολίτευση. Την περασμένη εβδομάδα, η Εθνική Τράπεζα ανακοίνωσε πτώση 13 τοις εκατό των διεθνών συναλλαγματικών αποθεμάτων από τον Ιανουάριο. Οι Ουκρανοί πανικοβλήθηκαν, ενώ ο διεθνής οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε σημαντικά το δημόσιο χρέος της χώρας.
Για πολλούς αναλυτές, οι ολιγάρχες θεωρούνται η αχίλλειος πτέρνα της κυβέρνησης: πολλές από τις επιχειρήσεις τους, ιδιαίτερα στα ορυχεία, τη βαριά βιομηχανία και τη διανομή της ενέργειας, λειτουργούν σε ερειπωμένες εγκαταστάσεις σοβιετικής εποχής που είναι εξαιρετικά ενεργειακά σπάταλες και σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται από τι επιδοτήσεις της κυβέρνησης. Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2014 διαθέτει 13,3 δις εθνικού νομίσματος, ή περίπου 1,6 δις δολάρια, σε άμεσες επιδοτήσεις προς τις επιχειρήσεις εξόρυξης άνθρακα και μόνο, σύμφωνα με τον Βίκτορ Μαζιαρτσούκ, αναλυτή στο Διεθνές Κέντρο Πολιτικών Μελετών στο Κίεβο. Αυτό αποτελεί περίπου το 3,6 τοις εκατό του συνόλου του προϋπολογισμού του 2014. Μια κλιμάκωση της εμφύλιας διαμάχης στην Ουκρανία θα μπορούσε να θέσει αυτά τα κεφάλαια σε κίνδυνο, εάν η οικονομία επιδεινωθεί περαιτέρω.

Εάν το ρίσκο της οικονομικής κατάρρευσης δεν είναι αρκετά για να ωθήσουν τους ολιγάρχες να παροτρύνουν τον Γιανούκοβιτς να δράσει, οι οικονομικές κυρώσεις από την ΕΕ ή τις ΗΠΑ θα μπορούσαν να είναι, εκτιμούν οι αναλυτές. Πολλοί ολιγάρχες έχουν στενούς οικονομικούς δεσμούς με τη Δύση, όπως ακίνητη περιουσία, τραπεζικούς λογαριασμούς και άλλα περιουσιακά στοιχεία.

Επίσης, οι μεγάλες επιχειρήσεις χρειάζονται αναπόφευκτα πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά και η αστάθεια απαξιώνει τα κεφάλαιά τους. Το να τους κοπεί η παροχή «ευρωπαϊκού οξυγόνου» σημαίνει ότι το κόστος για μπίζνες με τον Γιανούκοβιτς θα είναι πολύ υψηλό. Επιπλέον, υπό την πίεση των κυρώσεων, οι ομάδες των επιχειρηματιών έχουν αρκετά μέλη στο κοινοβούλιο για να σχηματίσουν νέα πλειοψηφία, αυτή τη φορά με την αντιπολίτευση.

www.csmonitor.com

Διαβάστε περισσότερα