Γιατί η Ευρώπη δεν παραπαίει στην άκρα δεξιά

Η βρετανική άποψη για την ευρωπαϊκή πολιτική είναι «χρωματισμένη» από τα τρομερά χρόνια του Μεσοπολέμου της Γερμανίας. Όμως, αυτή η περίοδος δεν αποτελεί πρότυπο σήμερα, σχολιάζει στον Guardian o Martin Kettle.

Μέχρι πρόσφατα – η καμπή ήρθε περίπου στην αλλαγή της χιλιετίας- οι βρετανικές αντιλήψεις για τη σύγχρονη γερμανική πολιτική δεν επικεντρώνονταν στην κυβέρνηση της Γερμανίας ή στα κύρια πολιτικά κόμματα της χώρας, τα οποία ήταν δημοκρατικά και νομοταγή μέχρι βαρεμάρας, αλλά στο όλο και πιο μακρινό ναζιστικό παρελθόν

και στα ακραία κόμματα της δεξιάς, τα οποία θεωρούσαν κάποιοι ότι απειλούν την επιστροφή στη βία του δρόμου, τον εγχώριο αυταρχισμό και την ξένη επιθετικότητα.
Αυτή η αντίληψη λέει πολλά περισσότερα για τους Βρετανούς παρά για τους Γερμανούς. Στο τέλος, αφού έλαβε μια χρήσιμη ώθηση από τη σοβαρότητα της οικονομικής κρίσης και από την πραγματιστική ηγεσία της Άνγκελα Μέρκελ, το πφένιγκ τελικά εγκαταλείφθηκε. Σήμερα, κάλλιο αργά παρά ποτέ, η βρετανική αντίληψη για τη Γερμανία επικεντρώνεται επιτέλους εκεί που θα έπρεπε εξ αρχής: στην ανθεκτικότητα των μεταπολεμικών θεσμών της Γερμανίας και τη γενική καλή ισορροπία της κοινωνίας και της οικονομίας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Είναι μέρος αυτού που μου δίνει μια μικρή ελπίδα σχετικά με την έκβαση οποιουδήποτε δημοψηφίσματος του Ηνωμένου Βασιλείου για την Ευρώπη.

Αλλά το συμπέρασμα για αυτό είναι το εξής: ένας εντάξει, απομένουν άλλοι 27. Αυτό συμβαίνει επειδή, διαβάζοντας μερικά από αυτά που γράφονται και λέγονται για την τρέχουσα κατάσταση της Ευρώπης, φαίνεται σαν να το έχουμε ξαναζήσει. Ό,τι λεγόταν συνήθως για την επαπειλούμενη στροφή της Γερμανίας προς τα δεξιά, πλέον λέγεται για την Ευρώπη γενικότερα. Λοιπόν, ήταν λάθος τότε και, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, είναι επίσης λάθος και τώρα.
Η τρέχουσα εστίαση στην τάση να προβλέπεται ένα ζοφερό μέλλον για την πολιτική της Ευρώπης βρίσκεται στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τον Μάιο του 2014. Σε αυτές τις εκλογές, λέγεται, είναι πιθανό να δούμε μια ακροδεξιά αντίδραση σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιμέτωποι με ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ορισμένοι παρατηρητές προβλέπουν την κατάρρευση της ίδιας της ΕΕ, ακόμη και μια νέα σκοτεινή εποχή ανανεωμένων ευρωπαϊκών εθνικιστικών ανταγωνισμών.
Θα ήταν ανόητο να απορρίψουμε όλες αυτές τις πιθανότητες από κάθε άποψη, κυρίως επειδή πολλά μπορούν να συμβούν από τώρα μέχρι και τις εκλογές. Και θα ήταν ανόητο, επίσης, να αρνηθούμε ότι σε ολόκληρη την Ευρώπη, αυτές οι εκλογές θα είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να παίξουν τα εξτρεμιστικά κόμματα ένα παιχνίδι, βασισμένα στην ανασφάλεια, την απογοήτευση και την οργή των ψηφοφόρων των 28 κρατών. Ανόητο, τέλος, γιατί η Ευρώπη δεν έχει προφανώς αντιμετωπίσει τις τραπεζικές και δημοσιονομικές κρίσεις, ούτε ανοιχτά, ούτε αποτελεσματικά.

Παρόλα αυτά, αυτές οι προειδοποιήσεις για μια επικείμενη ή συνεχή στροφή προς τα δεξιά απλά δεν ταιριάζουν με τα γεγονότα. Και αυτό επειδή υποθέτουν ότι ο ευρωσκεπτικισμός περιορίζεται στον ακροδεξιό εξτρεμισμό, ενώ κάποιες φορές αυτό συμβαίνει και άλλες όχι. Από την άλλη πλευρά, η ακροδεξιά πολιτική είναι κάθε άλλο παρά ομοιογενής. Ορισμένα κόμματα υπερασπίζονται με πάθος το κράτος πρόνοιας, ενώ άλλα το θεωρούν ανάξιο ενός ισχυρού, ανδροπρεπούς έθνους. Συνολικά, όμως, οι προειδοποιήσεις για την άκρα δεξιά δεν είναι τίποτα περισσότερο από κινδυνολογία.
Πάρτε τον ισχυρισμό ότι η ακροδεξιά ανθεί λόγω της οικονομικής κρίσης και της σχετικής αδυναμίας για την επίλυσή της. Εκλογική απόδειξη γι’ αυτό δεν υπάρχει. Όντως, το Εθνικό Μέτωπο πήρε 18 % στις προεδρικές εκλογές του 2012 στη Γαλλία και η Χρυσή Αυγή δύο φορές κέρδισε 7% σε δύο βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα πέρυσι. Και τα δύο αποτελέσματα ήταν αναμφισβήτητα ενοχλητικά και άξια αναφοράς και τα κόμματα της κυβέρνησης σε αυτές τις δύο χώρες πρέπει να τα λάβουν πολύ σοβαρά υπόψιν τους. Ωστόσο, δύσκολα μπορεί να παρουσιαστεί είτε ως θρίαμβος ή, στην περίπτωση του Εθνικού Μετώπου, ως ένα σημείο καμπής. Αντιπροσωπεύουν μια πρόκληση για το σύστημα και όχι μια απειλή. Μέχρι στιγμής, εξάλλου, έχουν περιοριστεί.
Και ας εξετάσουμε τις κύριες εκλογές φέτος στην Ευρώπη. Στην Κύπρο, ο εθνικιστής προεδρικός υποψήφιος κατά των μεταναστών πήρε το 1 %. Στη Γερμανία, το ευρωσκεπτικιστό AFD (που σε καμία περίπτωση δεν είναι κόμμα της ακροδεξιάς) πήρε 4,7%, ενώ το ακροδεξιό NPD 1% (μείωσε το ποσοστό του). Στη Λομβαρδία, οι ψήφοι στη Λίγκα του Βορρά μειώθηκαν κατά 13 %. Είναι αλήθεια ότι το Κόμμα της Ελευθερίας πήρε 21% στις αυστριακές γενικές εκλογές του Σεπτεμβρίου ανεβάζοντας το ποσοστό του, ενώ η νεοσύστατη Δράση των Δυσαρεστημένων Πολιτών έλαβε 19% στις εκλογές της Τσεχίας πριν από δύο εβδομάδες. Αλλά το Κόμμα της Ελευθερίας είχε υψηλότερα ποσοστά στο παρελθόν και η Αυστρία έχει επιζήσει, ενώ οι Δυσαρεστημένοι της Τσεχίας είναι ένα κόμμα της κεντροδεξιάς που σχηματίστηκε για να διαμαρτυρηθεί για την πολιτική διαφθορά της Τσεχίας, παρά την κρίση στην ευρωζώνη (της οποίας η Τσεχική Δημοκρατία δεν είναι μέλος).
Τίποτα από αυτά δεν είναι για να πούμε ότι οι ευρωεκλογές δεν θα δώσουν την ευκαιρία στη δεξιά να τα πάει καλύτερα. Κάτι τέτοιο είναι σχεδόν βέβαιο σε αυτές τις εκλογές που λίγοι ψηφοφόροι παίρνουν στα σοβαρά, που ευνοούν ψήφους διαμαρτυρίας και τείνουν να έχουν χαμηλή προσέλευση. Ακόμα κι έτσι, σύμφωνα με το Cas Mudde, έναν ακαδημαϊκό ειδικό επί του θέματος, η ακροδεξιά βρίσκεται σε καλό δρόμο για να κερδίσει 34 έως 50 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο είναι περίπου 4% έως 7% του συνόλου. Αυτό είναι μετά βίας μια κατολίσθηση, ακόμα κι αν περιορίσεις τον ευρωσκεπτικισμό και την ακροδεξιά σε κάτι κοινό, το οποίο εγώ δεν συμμερίζομαι.

Η εστίαση στην πραγματική ακροδεξιά είναι μια έντιμη ιστορία. Αλλά είναι βαθιά ριζωμένη στην τρομερή εμπειρία της μεσοπολεμικής Γερμανίας. Αυτό δεν είναι ένα καλό ιστορικό μοντέλο για το σήμερα. Η πραγματικότητα είναι ότι καμία χώρα στη σύγχρονη Ευρώπη δεν είναι σαν τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης – και είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι οι πολιτικές αντιδράσεις στην σημερινή οικονομική κρίση εκτυλίσσονται πολύ διαφορετικά από εκείνες της Μεγάλης Ύφεσης.
Σε αντίθεση με ό,τι λέγεται από εκείνους που επικεντρώνονται στην άκρα δεξιά, το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της σύγχρονης κρίσης είναι η προσαρμοστικότητα και η ανθεκτικότητα των υφιστάμενων θεσμικών οργάνων, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, για την αντιμετώπιση των τεράστιων πιέσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κρίση δεν είχε αποτέλεσμα. Κατά κάποιο τρόπο, έχει δώσει μια επιπλέον ώθηση στις τάσεις που ήταν ήδη εμφανείς όταν η οικονομία ανθούσε. Παρόλα αυτά, στις περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας, οι περισσότεροι ψηφοφόροι συνεχίζουν να ψηφίζουν τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και όχι νέα. Και στις περισσότερες χώρες, επίσης, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Βρετανίας, οι περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να προτιμούν να δώσουν το υπάρχον σύστημα το πλεονέκτημα της αμφιβολίας, αν και συχνά με κατανοητή απροθυμία. Σωστά πράττουν.

Το πραγματικό δίλημμα που αντιμετωπίζει η πολιτική δεν είναι μια μεγάλη παγκόσμια αναμέτρηση μεταξύ του καλού και του κακού, της παλιάς αριστεράς και της παλιάς δεξιάς. Αυτή είναι μια φαντασίωση. Το ζήτημα είναι κατά πόσον η υφιστάμενη κεντροαριστερά ή η υφιστάμενη κεντροδεξιά είναι καλύτερη και πιο δημιουργική στην οικοδόμηση ενός συνασπισμού, γύρω από ένα πρόγραμμα εφικτό, που εμπνέει εμπιστοσύνη- και στη συνέχεια, έχοντας αρκετή υποστήριξη για να επανεκλεγεί. Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, η κεντροδεξιά αποδεικνύεται λίγο καλύτερη σε αυτό από ό,τι η κεντροαριστερά. Το σκληρό έργο της κεντροαριστεράς σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι να το αντιστρέψει -να μην είναι ο Δον Κιχώτης του 21ου αιώνα, που για πάντα κυνηγά τους ανεμόμυλους στο 19ο ή τον 20ο αιώνα.

http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/nov/06/europe-not-lurching-to-right-thats-scaremongering