Γεύση τρικυμίας στα χείλη της Δημόσιας Εκπαίδευσης (Α’ Μέρος)

‘Οι δρόμοι της ζωής και του θανάτου είναι μπερδεμένοι και σκοτεινοί, γι' αυτό χρειαζόμαστε ολόκληρη την προσήλωσή μας...’, έλεγε ο Σεφέρης, με αφορμή το θέμα της πνευματικής μας ταυτότητας, της ταυτότητας του ελληνικού λαού. Αυτή η πολύπλευρη ταυτότητά μας, ωστόσο - ενώ είναι ενιαία στο διάβα του χρόνου, με ξεκάθαρα, αρμονικά και ισόρροπα στοιχεία πνευματικής εξέλιξης και προσαρμογής στην πολιτισμική πραγματικότητα της κάθε ιστορικής περιόδου, παρουσιάζει συνεχείς αντιφάσεις και μια εικόνα σύγχυσης, τρικυμίας τα τελευταία χρόνια, σε κάποιον που εξετάζει συγκριτικά την παλιά με την νέα

Αυτό συμβαίνει γιατί παρεμβάλλονται οι παράγοντες των συγκυριακών κριτηρίων και της κλιμάκωσης του συναισθήματος, το οποίο δυσκολεύει τις ψύχραιμες εκτιμήσεις, ωραιοποιεί το παλιό και καταδικάζει το νέο. Στηρίζεται, μ' άλλα λόγια, στην αναπόληση του παρελθόντος, όπου όλα ήταν διαφορετικά, πολύ διαφορετικά από τώρα και, παρά τα χρόνια που πέρασαν, οι μεγάλοι σε ηλικία δε φαίνεται να τα έχουν ξεχάσει και τα αναθυμούνται νοσταλγικά, γιατί είναι σύμφυτα με τα νιάτα τους, την εποχή τους...

Όμως, καλώς ή κακώς, ο κόσμος του χθες έφυγε ανεπιστρεπτί παίρνοντας μαζί του και τα όνειρα της παλιάς γενιάς των Ελλήνων να δημιουργήσει μια καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά της, με ερείσματα στερεά και ορίζοντα ξάστερο, που θα στόχευε σε μια αναβαθμισμένη, καλύτερη παιδεία, συμβατή με τις απαιτήσεις των νέων καιρών, αλλά όχι συμβατική, τυφλή και ξεστρατισμένη.

Φευ!.. Τα όνειρα των μεγάλων δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα, όσο κι αν έδειχνε στην αρχή πως η ισορροπία - όπως φαινόταν, τουλάχιστον - της πολιτισμικής μας ζωής θα εξασφάλιζε την ομαλή διαδοχή στην εκπαίδευση. Μια συγκριτική θεώρηση του χθες με το σήμερα σε αυτήν θα μας άφηνε, σίγουρα, με την πίκρα στο στόμα. Κι αυτό γιατί τα αρνητικά των εκπαιδευτικών συστημάτων του παρελθόντος και του παρόντος είναι πολύ περισσότερα απ' τα θετικά, πράγμα που έχει αντίκτυπο στην ελληνική κοινωνία και τη φυσική της ροπή προς ένα καλύτερο μέλλον.

Ας επικεντρωθούμε λοιπόν σ' αυτά τα αρνητικά, για να αποφύγουμε νέα λάθη και να κάνουμε εξελίξιμο το εκπαιδευτικό μέλλον της χώρας μας. Να δημιουργήσουμε ευνοϊκότερες συνθήκες, δηλαδή, που θα δώσουν οξυγόνο στην ελληνική παιδεία και την παραπαίουσα σήμερα δημοκρατία μας...

Στους νοσταλγούς του εκπαιδευτικού παρελθόντος πρέπει να θυμίσουμε ότι μέχρι και την δεκαετία του '80 ίσχυε στην Ελλάδα ο τύπος εκπαίδευσης που ακολουθούσε τα πρότυπα της Ερβαρτιανής παιδαγωγικής [Ιωάννης-Φρειδερίκος Έρβαρτος (1776 - 1841), θεμελιωτής της επιστημονικής Παιδαγωγικής Επιστήμης].

Η συγκεκριμένη εκπαιδευτική πολιτική 'έντυνε' τον παιδαγωγό (δάσκαλο / καθηγητή) με 'σιδερένια φορεσιά', κάνοντάς τον σχεδόν απροσπέλαστο για τους μαθητές του. Μ' άλλα λόγια, δημιουργούσε μαθητές - και μετέπειτα πολίτες - πειθήνιους και υποτακτικούς στην εκάστοτε εξουσία, απολίτικους και αδιάφορους για τα κοινά, άρα κοινωνικά χειραγωγούμενους.

Με βάση αυτήν την αντίληψη, το παλιό εκπαιδευτικό σύστημα περνούσε σαν οδοστρωτήρας πάνω από τα παιδιά ισοπεδώνοντας την ατομικότητα και διαφορετικότητά τους. Παραγέμιζε τα μυαλά τους με πολλές γνώσεις, αλλά δεν φρόντιζε παράλληλα να τα κάνει ικανά για μια δική τους αυτοτελή εργασία.

Δεν έδινε, ουσιαστικά, στους μαθητές του καμιά ευκαιρία και πρωτοβουλία δράσης, αλλά τα καταδίκαζε σε παθητικότητα. Επιπλέον, στο παλιό σχολείο ο δάσκαλος απαιτούσε τον σεβασμό εκ της θέσης του. Μόνο και μόνο, δηλαδή, γιατί μιλούσε από καθέδρας, πράγμα που του έδινε τη δυνατότητα να επιβάλει την εξουσία του.

Όμως, όπως λέει και ο Άγγελος Τερζάκης, στα ' παιδιά με τα κλωνάρια'... Όλο και περισσότερο, από' δω και μπρος, ο διδάσκων θα κρίνεται, ο ηγέτης θα ελέγχεται, ο γονιός θα πρέπει να δείχνεται άξιος της αποστολής του. Η αντίληψη πως έτσι και κατόρθωσες να 'φτάσεις' δεν έχεις πια για τίποτα να γνοιαστείς, ανήκει στην ιστορία...'

Με το δεδομένο αυτό και, έχοντας την επίγνωση των λαθών που κάναμε στο παρελθόν, προσέβλεπαν δικαιολογημένα οι μεγάλοι σ' ένα καλύτερο εκπαιδευτικό μέλλον. Αλλά, δυστυχώς, δεν ήρθε ποτέ αυτό. Και δεν ήρθε για τον λόγο ότι η σύγχρονη παρεχόμενη εκπαίδευση στην χώρα μας, αντί να διαμορφώσει συνθήκες ανάκαμψης συμβιβάζοντας τον παιδευτικό χαρακτήρα της με τις σύγχρονες ανάγκες και την δημιουργικότητα των μαθητών, τους αποπροσανατολίζει και δεν τους βοηθά να συνειδητοποιήσουν την τεράστια σημασία της γνώσης για την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους.

Μπορεί να προσπαθεί να αποβάλει την χθεσινή 'παπαγαλία' (που άφηνε ακαλλιέργητη την κρίση των μαθητών και τους μετέτρεπε σε ετεροκίνητες μηχανές, ένα είδος 'ρομπότ' δηλαδή, χωρίς δική τους εκλογή και θέληση), αλλά τους εξαναγκάζει να μάθουν τέσσερα-πέντε μαθήματα και, με βάση αυτά, να επιδοθούν σ' έναν ανελέητο αγώνα για την πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο και την απόκτηση κάποιου πτυχίου, που θα τους ανοίξει - υποτίθεται - τον δρόμο για την οικονομική και κοινωνική τους καταξίωση.

Έτσι όμως χάνεται ο αληθινός στόχος της παιδείας για απόκτηση πνευματικής καλλιέργειας. Μετατρέπεται σε εξαντλητικό κυνήγι για την απόκτηση κάποιου τίτλου σπουδών, τον οποίο - με τα τωρινά ομιχλώδη και διαλυτικά εκπαιδευτικά δεδομένα της αναξιοκρατίας - οι μαθητές θέλουν να τον κερδίσουν με τον μικρότερο δυνατό κόπο. Σ' αυτό συνηγορεί, άλλωστε, και η περίοδος της 'ήσσονος προσπάθειας' που διανύουμε και της επικρατούσας αντίληψης ότι 'η αριστεία είναι ρετσινιά'...

Ως εκ τούτου, ακούγεται ανεκδοτολογικός ο στόχος του προπάτορά μας Σωκράτη, ο οποίος - στην 'Απολογία' του - είπε, μεταξύ άλλων, πως 'στόχος του δεν ήταν να δώσει γνώσεις στους μαθητές του, αλλά να τους διδάξει τον έρωτα για την γνώση'.
Βέβαια θα μπορούσε να αντιλέξει κανείς σ' αυτήν την χιμαιρική προσδοκία πως συνεχίζουμε να βρισκόμαστε σε μια 'εμπόλεμη', μνημονιακή κατάσταση την τελευταία οκταετία, κι ας βαυκαλίζονται οι νυν κυβερνώντες ότι μας έβγαλαν απ' την κρίση και τον Καιάδα των επώδυνων μνημονίων της ζοφερής πραγματικότητας. Και σ' αυτήν την περίπτωση, το λένε παραπλανητικά, με στόχο την παραμονή τους στην εξουσία.

Χάριν αυτού του στόχου, μάλιστα, είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν την νέα γενιά, αφού την προγραμματίζουν να γίνει γενιά ανδρεικέλων, έτοιμων να υπηρετήσουν τα κομματικά τους συμφέροντα. Στο σκοτεινό αυτό ενδεχόμενο έχουν ιερή υποχρέωση να αντιταχθούν όλοι όσοι οραματίζονται σχολεία με ελληνόψυχους μαθητές, που θα αποτελέσουν τη μαγιά της νέας παιδείας, ώστε να παράξει αυτή ελεύθερα άτομα, κατάλληλα να διαχειριστούν αύριο τα μεγάλα προβλήματα του τόπου και της κοινωνίας μας...

Διαβάστε περισσότερα