Ένταση στη Μέση Ανατολή μετά την εκτέλεση επιφανούς σιίτη κληρικού

Ιρανοί διαδηλωτές λεηλάτησαν και πυρπόλησαν την πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη το Σάββατο, όταν η Σαουδική Αραβία εκτέλεσε έναν επιφανή σιίτη κληρικό που είχε επικρίνει τη συμπεριφορά του βασιλείου απέναντι στη σιιτική μειονότητα. Ο κληρικός, ο σεΐχης Νιμρ αλ-Νιμρ, ήταν μεταξύ των 47 ανδρών που εκτελέστηκαν στη Σαουδική Αραβία με την κατηγορία ότι σχετίζονται με την τρομοκρατία, μια κίνηση που προκάλεσε φόβους ότι οι σεχταριστικές εντάσεις ενδέχεται να αυξηθούν σε όλη τη Μέση Ανατολή.

Οι

εκτελέσεις συνέπεσαν με την αύξηση των επιθέσεων τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους στη Σαουδική Αραβία και τον κλιμακούμενο ανταγωνισμό μεταξύ της σουνιτικής μοναρχίας και του σιιτικού Ιράν, που εξελίσσεται σε συγκρούσεις στη Συρία, την Υεμένη και αλλού. Ο σεΐχης Νιμρ ήταν ένας σφοδρός επικριτής της Σαουδικής μοναρχίας και θεωρούνταν ως συμβολικός ηγέτης των σιιτών διαδηλωτών σε αρκετές χώρες του Περσικού Κόλπου κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης.

Σαουδάραβες αξιωματούχοι είπαν ότι η μαζική εκτέλεση, μία από τις μεγαλύτερες στο βασίλειο των τελευταίων δεκαετιών, είχε ως στόχο την αποτροπή της βίας ενάντια στο κράτος. Ωστόσο, οι αναλυτές αναφέρουν ότι η ομάδα του Σεΐχη Νιμρ με τους σκληροπυρηνικούς τζιχαντιστές ήταν μια προειδοποίηση στους εγχώριους αντιφρονούντες, που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε όλη την περιοχή. Η εκτέλεση του σεΐχη θεωρείται ευρέως ως μέρος της αυξανόμενης αντιπαλότητας, και σιίτες ηγέτες σε διαφορετικές χώρες - και κυρίως στο Ιράν- την καταδίκασαν. "Είναι σαφές ότι αυτή η άγονη και ανεύθυνη πολιτική θα έχει συνέπειες σε όσους συμφωνούν με αυτή και η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας θα πρέπει να πληρώσει για τη συνέχιση αυτής της πολιτικής", δήλωσε ο Χουσεΐν Τζαμπερί-Ανσάρι, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν.

Το κρατικό Πρακτορείο Ειδήσεων της Σαουδικής Αραβίας ανέφερε αργά το Σάββατο ότι το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας είχε καλέσει τον πρέσβη του Ιράν στο Ριάντ για να του επιδώσει "μια δήλωση διαμαρτυρίας σε έντονη γλώσσα", λόγω των "επιθετικών" δηλώσεων από το Ιράν σχετικά με τις εκτελέσεις. Το υπουργείο χαρακτήρισε την κίνηση "κατάφωρη παρέμβαση στις υποθέσεις του βασιλείου". Το υπουργείο ανακοίνωσε επίσης ότι το Ιράν έχει την ευθύνη για την πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη και την προστασία των διπλωματών του εκεί.

Στην Τεχεράνη, οι διαδηλωτές έσπασαν τα έπιπλα και τα παράθυρα σε παράρτημα της πρεσβείας, σύμφωνα με μαρτυρίες. Οι διαδηλωτές έβαλαν επίσης φωτιά στην αίθουσα. Η διαδήλωση έγινε βίαιη όταν οι συμμετέχοντες άρχισαν να πετάνε μολότοφ στην πρεσβεία. Το πλήθος φώναζε "θάνατος στην οικογένεια Αλ Σαούντ", η οποία κυβερνά τη Σαουδική Αραβία.

Οι εκτελέσεις στη Σαουδική Αραβία ήταν οι πρώτες του 2016. Την προηγούμενη χρονιά τουλάχιστον 157 άνθρωποι θανατώθηκαν, το υψηλότερο ετήσιο σύνολο στο μουσουλμανικό βασίλειο εδώ και δύο δεκαετίες. Εκτός από το Ιράν, την εκτέλεση του σεΐχη Νιμρ καταδίκασαν σιίτες πολιτικοί και κληρικοί στο Ιράκ, το επαναστατικό κίνημα Χούτι στην Υεμένη και η μαχητική ομάδα Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Στο Ιράκ, ο πρωθυπουργός Χάιντερ αλ-Αμπάντι έγραψε στο Twitter ότι "σοκαρίστηκε" και "αισθάνεται θλίψη" από τον θάνατό του. "Η ειρηνική αντιπολίτευση είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα", έγραψε. "Η καταστολή δεν διαρκεί".

Εκατοντάδες σιίτες βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν στην ανατολική Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν, δήλωσαν αυτόπτες μάρτυρες. Σαουδάραβες αξιωματούχοι αρνήθηκαν ότι ο σεχταρισμός είχε παίξει ρόλο στις εκτελέσεις. "Αυτό σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία δεν θα διστάσει να τιμωρήσει όλους τους τρομοκράτες", δήλωσε ο Ανουάρ Εσκι, στρατηγός εν αποστρατεία του στρατού της Σαουδικής Αραβίας και πρόεδρος ενός ερευνητικού κέντρου στη Τζίντα. Όταν ρωτήθηκε για τον σεΐχη Νιμρ απάντησε: "Στην Σαουδική Αραβία, δεν υπάρχει καμία διαφορά μεταξύ των εγκληματιών". Οι περισσότεροι από αυτούς που εκτελέστηκαν το Σάββατο είχαν καταδικαστεί για τις αιματηρές επιθέσεις της Αλ Κάιντα στο βασίλειο περίπου πριν από μια δεκαετία. Τέσσερις, ανάμεσά τους και ο σεΐχης Νιμρ, ήταν σιίτες που κατηγορούνταν για βία κατά της αστυνομίας κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας φαίνεται να προετοίμαζε το λαό για τις εκτελέσεις. Ρεπορτάζ που ανέφεραν ότι επίκεινται εκτελέσεις είχαν εμφανιστεί σε ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και το Al Arabiya, ένα δορυφορικό κανάλι Σαουδάραβων, πρόβαλε πρόσφατα ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ για τον αγώνα του βασιλείου κατά της Αλ Κάιντα.

Το Σάββατο, ορισμένοι Σαουδάραβες, συμπεριλαμβανομένων και δημοσιογράφων, ευχαρίστησαν τους υπαλλήλους για την εκτέλεση των θανατικών ποινών στη σχετική συνέντευξη Τύπου. Ο ανώτατος κληρικός, Μεγάλος Μουφτής Αμπντουλαζίζ Αλ Σέιχ, τις αποκάλεσε "έλεος για τους φυλακισμένους", επειδή οι εκτελέσεις θα τους σώσουν από το να διαπράξουν περισσότερες κακές πράξεις. Αλλά μερικοί δυτικοί αναλυτές είπαν ότι η εκτέλεση του σεΐχη Νιμρ μαζί με μαχητές της Αλ-Κάιντα συγχέει τον ειλικρινή ακτιβισμό του με μία σοβαρή εθνική απειλή. "Αυτό είναι ενδεικτικό της σκληρής γραμμής, της κλίσης που το καθεστώς έχει πάρει", δήλωσε ο Frederic Wehrey, αναλυτής στο Ίδρυμα Carnegie για τη Διεθνή Ειρήνη, που έχει ταξιδέψει σε σιιτικές περιοχές της Σαουδικής Αραβίας.

Ο σεΐχης Νιμρ, ο οποίος ήταν γύρω στα 50, καταγόταν από την Αουαμιγιάχ, μια φτωχή πόλη που περιβάλλεται από ελαιώνες στην ανατολική Σαουδική Αραβία και είναι γνωστή για την αντίθεσή της στη μοναρχία. Σπούδασε στο Ιράν και τη Συρία, αλλά ήρθε στο προσκήνιο για τα φλογερά κηρύγματά του μετά την επιστροφή του, όταν άρχισε να επικρίνει την βασιλική οικογένεια και απηύθυνε έκκληση για ενδυνάμωση των Σιιτών, γεγονός που υποδηλώνει ότι ακόμη και οι σιίτες θα μπορούσαν να αποσχισθούν από το βασίλειο. Αυτό τον έκανε ιδιαίτερα δημοφιλή, κυρίως μεταξύ των νέων σιιτών που βίωναν διακρίσεις εις βάρος των κυβερνήσεων του Περσικού Κόλπου. Όταν αυτοί οι νέοι άνθρωποι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις στο Μπαχρέιν και την ανατολική Σαουδική Αραβία το 2011, ο σεΐχης Νιμρ έγινε μια ηγετική φυσιογνωμία. Κατά τη διάρκεια του κηρύγματός του το 2012, ο σεΐχης Νιμρ χλεύασε τον πρίγκιπα Ναγέφ μπιν Αμπνουλαζίζ, ο οποίος ήταν ο υπουργός Εσωτερικών της Σαουδικής και πέθανε πρόσφατα. "Θα τον τρώνε τα σκουλήκια και θα υποφέρει τα βάσανα της κόλασης στον τάφο", δήλωσε ο σεΐχης Νιμρ. "Ο άνθρωπος που μας έκανε να ζούμε με το φόβο και τον τρόμο. Δεν θα πρέπει να χαιρόμαστε με το θάνατό του; " Ο γιος του πρίγκιπα Ναγέφ, Μοχάμεντ μπιν Ναγέφ, τώρα είναι ο διάδοχος του θρόνου και επικεφαλής στο Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο διεξάγει τις θανατικές καταδίκες.

Οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας συνέλαβαν τον σεΐχη Νιμρ τον Ιούλιο του 2012, ενώ το βασίλειο ήταν επικεφαλής μιας περιφερειακής ώθησης για τον τερματισμό του φιλοδημοκρατικού ακτιβισμού της Αραβικής Άνοιξης. Οι προσπάθειες αυτές περιλάμβαναν την αποστολή τανκς για να στηρίξουν τη σουνιτική μοναρχία στο Μπαχρέιν, η οποία αντιμετωπίζει διαδηλώσεις από την σιιτική πλειοψηφία της χώρας.

Σιίτες διαμαρτυρήθηκαν επίσης για τις διακρίσεις στην πλούσια σε πετρέλαιο ανατολική επαρχία της Σαουδικής Αραβίας, όπου ζουν πολλοί σιίτες. Εκατοντάδες άνθρωποι διαδήλωσαν στην επαρχία μετά τη δημοσιοποίηση του βίντεο από τη σύλληψη του σεΐχη Νιμρ που τον έδειχνε να αιμορραγεί. Η κυβέρνηση είπε ότι είχε τραυματιστεί σε ανταλλαγή πυροβολισμών. Ο σεΐχης Νιμρ καταδικάστηκε σε θάνατο τον Οκτώβριο του 2014. Παρά το πύρινο ύφος του, οι υποστηρικτές του και όσοι τον παρακολουθούσαν είπαν ότι δεν είχε ζητήσει βία. "Το να συνεργαστεί αυτός ο τύπος με τρομοκράτες είναι παρατραβηγμένο" είπε ο Wehrey. "Εξ όσων γνωρίζω, ποτέ δεν ζήτησε ένοπλη εξέγερση".

Οι εκτελέσεις ήρθαν τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία προσπαθεί να αποφύγει τις συγκρίσεις μεταξύ της εφαρμογής της Σαρία και των νόμων του Ισλαμικού Κράτους, της σουνιτικής εξτρεμιστικής ομάδας. Οι περισσότερες από τις εκτελέσεις του Σαββάτου ήταν διά αποκεφαλισμού. Δεν ήταν δημόσιες, σε αντίθεση με τις περισσότερες εκτελέσεις της Σαουδικής Αραβίας.

Το Σάββατο, μία φωτογραφία που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, απεικόνιζε έναν μαχητή του Ισλαμικού Κράτους να σκοτώνει έναν όμηρο και τον Σαουδάραβα δήμιο με ένα σπαθί, με το ερώτημα: "Υπάρχουν διαφορές;" Σαουδάραβες αξιωματούχοι λένε ότι η κυβέρνησή τους καταδικάζει σε θάνατο μόνο τα άτομα που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά εγκλήματα, σε αντίθεση με το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο σκοτώνει ομήρους και δημοσιοποιεί φρικιαστικά βίντεο. Αλλά οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν επικρίνει το σύστημα δικαιοσύνης του βασιλείου, για την άρνηση του κατηγορουμένου να έχει πρόσβαση σε νομική προστασία κατά τη διάρκεια της ανάκρισης και την άσκηση ποινικής δίωξης υπόπτων για αόριστες κατηγορίες, όπως η θέσπιση εξτρεμιστικής ιδεολογίας ή η υπονόμευση της κρατικής σταθερότητας.

Ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, δήλωσε ότι η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών εξέφρασε την ανησυχία ότι η εκτέλεση του σεΐχη Νιμρ "κινδυνεύει να εντείνει τις θρησκευτικές εντάσεις σε μια εποχή που χρειάζεται επειγόντως να μειωθούν". "Επαναλαμβάνουμε την ανάγκη οι ηγέτες σε όλη την περιοχή να εντείνουν τις προσπάθειες που στοχεύουν στην αποκλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων", ανέφερε σε δήλωσή του. Η τελευταία μαζική εκτέλεση παρόμοιας κλίμακας στη Σαουδική Αραβία ήταν το 1980, όταν 63 τζιχαντιστές θανατώθηκαν αφού κατέλαβαν το Μεγάλο Τζαμί στη Μέκκα.

Οι εκτελέσεις τουλάχιστον 157 ατόμων το 2015, ένα έτος που ξεκίνησε με την βασιλεία του νέου μονάρχη Σαλμάν, ήταν μια απότομη αύξηση από τα 90 άτομα που θανατώθηκαν το 2014. Σαουδάραβες αξιωματούχοι έχουν πει ότι η αύξηση δείχνει την καθυστέρηση των θανατικών ποινών που είχαν δημιουργηθεί κατά τα τελευταία έτη του προηγούμενου μονάρχη, βασιλιά Αμπντουλάχ.

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα