Αναμέτρηση με την ελληνική μικροπολιτική

Επί πέντε μήνες, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αλλάξει την φύση της ευρωζώνης. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εξελέγη με την υπόσχεση ότι θα μπορούσε να κρατήσει την Ελλάδα στην ευρωζώνη, ξεκινώντας παράλληλα μια σημαντική επέκταση των δημόσιων δαπανών. Ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να ελπίζει ότι θα εκπληρώσει αυτή την υπόσχεση ήταν αναγκάζοντας την υπόλοιπη ευρωζώνη να εγκαταλείψει την προσέγγισή της προς

Οι αξιωματούχοι που χρεώθηκαν από τους πιστωτές της Ελλάδας να επεξεργαστούν τις πολύπλοκες τεχνικές λεπτομέρειες που απαιτούνται για την ικανοποίηση των φορολογουμένων -όχι μόνο στην ευρωζώνη αλλά και μεταξύ πολλών από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο που βρίσκονται πίσω από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- θέλοντας τα χρήματά τους να μην χαθούν, λένε ότι από την αρχή αρνήθηκε να ασχοληθεί σοβαρά με αυτά. Κανονικά, τα δάνεια που αφορούν δισεκατομμύρια ευρώ βοήθειας θα πρέπει να συνοδεύονται από διογκωμένα αρχεία προτάσεων που καλύπτουν τα πάντα, από σχέδια εφαρμογής ως εκπόνηση νομοθεσίας. Ωστόσο, οι εν λόγω αξιωματούχοι είπαν ότι ακόμα και στις παραμονές της κρίσιμης συνόδου κορυφής που θα μπορούσε να δρομολογήσει τα γεγονότα που θα οδηγούσαν σε έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, ελάχιστο από αυτό το προπαρασκευαστικό έργο έχει γίνει ακόμη και σε κάποιες από τις λιγότερο αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις.

Αντ 'αυτού, η Αθήνα ποντάρει στο ότι οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης θα πρέπει τελικά να αναγκαστούν να κάνουν μια πανικόβλητη πολιτική συμφωνία υπό την διπλή πίεση που ασκούν μια κατάρρευση της αγοράς και η συντριπτική εγχώρια συμπάθεια για την Ελλάδα από τους κουρασμένους από τη λιτότητα ψηφοφόρους της ευρωζώνης. Είναι πλέον σαφές ότι η Αθήνα δεν υπολόγισε σωστά. Οι αγορές έχουν αρνηθεί να καταρρεύσουν, χάρη εν μέρει στην έγκαιρη απόφαση τον Ιανουάριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα μεγάλης κλίμακας αγοράς κρατικών ομολόγων. Παρότι οι ανήσυχοι Έλληνες σήκωσαν περίπου 1 εκατ. ευρώ από τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους την Παρασκευή, οι αποδόσεις των πορτογαλικών κρατικών ομολόγων μειώθηκαν. Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης δεν έχουν καμία εσωτερική πολιτική πίεση για να υποκύψουν στην Αθήνα. Η πιο ηχηρή διεθνής υποστήριξη για τον ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα έχει έρθει από μια περίεργη συμμαχία Αμερικανών κεϋνσιανών οικονομολόγων και Βρετανών ευρωσκεπτικιστών που δεν έχουν τίποτα να χάσουν και θέλουν να παραπονεθούν για κάτι.

Μεταξύ των πολιτικών της ευρωζώνης, η συμπάθεια για τις πραγματικές δυσκολίες που υφίστανται πολλοί Έλληνες μετριάζεται από τη γνώση ότι άλλες οικονομικά πιεσμένες χώρες της ευρωζώνης που επέμειναν στα προγράμματα διάσωσης, τώρα είναι μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων της ευρωζώνης. Πράγματι, το περασμένο έτος, το πρόγραμμα στην Ελλάδα φάνηκε να λειτουργεί καλά. Η οικονομία αναπτύχθηκε το 2014, η ανεργία μειώθηκε, η κυβέρνηση είχε ένα πλεόνασμα του προϋπολογισμού πριν από τις πληρωμές τόκων και οι επενδυτές έριχναν δισεκατομμύρια σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και τραπεζικές μετοχές. Ο έλληνας υπουργός Οικονομικών Γιάννης Βαρουφάκης υποστήριξε πρόσφατα ότι η κρίση θα περάσει μόνο όταν η Ελλάδα ανακτήσει πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Βάσει αυτού, η κρίση στην Ελλάδα πέρασε το 2014.

Εκτός αυτού, οι πιστωτές της Ελλάδας δεν πιστεύουν ότι έχουν παράλογες απαιτήσεις. Έχουν ήδη μειώσει το μεσοπρόθεσμο στόχο πλεονάσματος του προϋπολογισμού στην Ελλάδα στο 3,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και έδωσαν στην Αθήνα επιπλέον δύο χρόνια για να το πετύχει. Οι δημοσιονομικοί στόχοι που απαιτούνται πλέον από τους πιστωτές της Ελλάδας είναι παρόμοιοι με εκείνους που προτείνονταν από την Αθήνα τον Ιανουάριο. Οι πιστωτές, επίσης, πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα, οι οποίες έχουν αποδειχθεί το «κλειδί» των διαπραγματεύσεων, είναι σημαντικές για να μπορέσει η Ελλάδα να πετύχει το στόχο αυτό. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι το σύστημα δεν είναι βιώσιμο, καθώς απαιτεί από το κράτος να πετύχει ετήσιο ισοδύναμο έλλειμμα στο 10% του ΑΕΠ, το οποίο πρέπει να χρηματοδοτείται από εξοντωτικούς φόρους στην παραγωγική οικονομία και καταστροφικές περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι σε πολλά προγράμματα, τα ποσοστά εισφορών δεν έχουν καμία σχέση με τις πληρωμές και ότι το σύστημα είναι γεμάτο από στρεβλά κίνητρα. Μια κακώς σχεδιασμένη ανανέωση της πληρωμής ενθαρρύνει τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους να σταματήσουν τις εισφορές μετά από 15 χρόνια. Χωρίς μεταρρύθμιση, το συνταξιοδοτικό σύστημα θα συνεχίσει να βάζει ένα δυσβάσταχτο φορτίο στην παραγωγική οικονομία και στις νεότερες γενιές.

Φυσικά, υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι αντιμετώπισης αυτών των ανωμαλιών και οι πιστωτές στην Ελλάδα δεν συμφωνούν κατ 'ανάγκη με τον καλύτερο τρόπο. Ορισμένοι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα ήθελαν να δουν να καθυστερούν οι μεταρρυθμίσεις στις αμφιλεγόμενες συμπληρωματικές πληρωμές προς τους χαμηλόμισθους συνταξιούχους, ως μέρος μιας συνολικής μεταρρύθμισης της κοινωνικής πρόνοιας, ενώ το ΔΝΤ πιστεύει ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν αμέσως. Οι πιστωτές έχουν επίσης πει στην Αθήνα ότι πολλές από τις προτεινόμενες συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις θα μπορούσαν να επιτευχθούν μέσω της αύξησης των ποσοστών εισφορών και των υψηλότερων επιβαρύνσεων σε άλλες υπηρεσίες όπως η ασφάλιση στην υγεία και όχι με τις ονομαστικές περικοπές των συντάξεων. Ωστόσο, οι πιστωτές πλέον περιμένουν μάταια επί πέντε μήνες την Αθήνα να παραδώσει τις δικές της εναλλακτικές προτάσεις ως προς τον τρόπο που θα καλύψει το κενό χρηματοδότησης, με αποτέλεσμα ορισμένοι αξιωματούχοι να συμπεραίνουν ότι η Αθήνα δεν εννοεί τις μεταρρυθμίσεις.

Τώρα ο χρόνος έχει εξαντληθεί. Κατά τη σημερινή συνεδρίαση των ηγετών της ευρωζώνης, ο Τσίπρας θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια συμφωνία «take it or leave it», που θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτή που πρότειναν οι πιστωτές πριν από δύο εβδομάδες. Το καλύτερο που μπορεί να περιμένει είναι μια πιο σαφής δέσμευση για την αναδιάρθρωση τους βάρους του χρέους στην Ελλάδα, από αυτή που του έχουν δώσει κατ’ ιδίαν.

Αλλά αυτό το «καρότο» της μελλοντικής μείωσης του χρέους που αρκεί για να ικανοποιήσει τους κανόνες βιωσιμότητας του χρέους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα πρέπει να συνοδεύεται από το σιωπηρό «μαστίγιο» των περιορισμών σχετικά με την πρόσβαση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος στον μηχανισμό έκτακτης ρευστότητας της Κεντρικής Τράπεζας, που με τη σειρά του θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. Ενώ ορισμένοι φορείς χάραξης πολιτικής της ευρωζώνης πιστεύουν ότι ακόμα και σε αυτό το σημείο μπορεί να είναι δυνατή μια συμφωνία, άλλοι πιστεύουν ότι θα οδηγήσει σε έξοδο από το ευρώ.

Ωστόσο, η ειρωνεία είναι ότι η εκστρατεία του Τσίπρα να αναγκάσει την ευρωζώνη να αλλάξει μπορεί ακόμα να είναι επιτυχής. Σε μια δεύτερη σύνοδο κορυφής την Πέμπτη, οι ηγέτες της ευρωζώνης θα συζητήσουν μια πολυαναμενόμενη έκθεση κορυφαίων αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το πώς να εμβαθύνουν την ολοκλήρωση της ευρωζώνης και να σταθεροποιήσουν τη νομισματική ένωση για να εξασφαλιστεί τόσο ότι οι επιμέρους χώρες είναι σε καλύτερη θέση να απορροφήσουν τις αναταράξεις, όσο και ότι το κόστος των αναταράξεων θα εξαπλώνεται πιο ομοιόμορφα. Η έκθεση, η οποία συντάχθηκε από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, σε συνεργασία με τους προέδρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της ΕΚΤ, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Eurogroup, θα ζητήσει τη δημιουργία ενός κοινού ταμείου εγγύησης των τραπεζικών καταθέσεων μέχρι το τέλος του 2017 και ένα κοινό Υπουργείο Οικονομικών της ευρωζώνης μέχρι το τέλος του 2025. Πρόκειται για ένα αναμφίβολα φιλόδοξο σχέδιο στο οποίο ο Τσίπρας μπορεί, άθελά του, να έδωσε στην ευρωζώνη την πολιτική ώθηση για να το υιοθετήσει. Από τις στάχτες της ελληνικής κρίσης, μπορεί να προκύψει μια πιο ισχυρή ευρωζώνη. Το ερώτημα για τον Τσίπρα είναι: θα είναι η Ελλάδα μέρος της;

wsj.com

Διαβάστε περισσότερα