Μάνος Κοντολέων

Κόντρα ρόλος, λοιπόν, ο τίτλος του τελευταίου μου μυθιστορήματος, που από τις αρχές Ιουλίου του 2025 βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Είναι το δέκατο πέμπτο μυθιστόρημά μου που απευθύνεται εκδοτικά σε ενήλικο κοινό.

Οι τίτλοι όλων των προηγούμενων από εμένα είχαν επιλεγεί. Και όπως όλοι οι τίτλοι επιχειρούν, έτσι κι εκείνοι περιγράφανε με δυο-τρεις λέξεις το κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος ή κάτι σχετικό με την προσωπικότητα του ήρωα ή της ηρωίδας. Αλλά για πρώτη φορά ο τίτλος Κόντρα ρόλος αφορά τόσο τον κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος, όσο και εμένα τον ίδιο.

Ναι,

ακριβώς αυτό – μιας και σε ολόκληρη τη ζωή μου έναν «κόντρα ρόλο» ερμηνεύω. Κι αυτό το συνειδητοποίησα αφού πρώτα είχε γίνει η επιλογή του τίτλου. Έτσι όπως τον είχα πληκτρολογήσει και τον κοιτούσα, ξαφνικά φαντάστηκα πως θα μπορούσε ο τίτλος αυτός να ήταν και τίτλος μιας αυτοβιογραφίας μου (αν ποτέ αποφασίσω να τη γράψω).

Αλλά ας πάρω τα πράγματα από την αρχή. Οι γονείς μου θα θέλανε να είχα γεννηθεί κορίτσι. Ήταν γιατί ο πατέρας μου, περίπου δέκα χρόνια πιο πριν και με τραγικές συνθήκες, είχε χάσει σε δυστύχημα τη γυναίκα του και την επτάχρονη κορούλα του. Μέσα από τον δεύτερο γάμο του είχε την ελπίδα πως μαζί με μια νέα σύντροφο θα αποκτούσε και μια νέα κόρη. Και η νέα του σύντροφος –η μητέρα μου– δεν είχε λόγο να μην έχει την ίδια μ’ εκείνον ελπίδα.

Αλλά εγώ «προτίμησα» να γεννηθώ αγόρι. Και να ξεκινήσω τη ζωή μου με έναν «κόντρα ρόλο»: στη θέση ενός επιθυμητού θηλυκού πλάσματος, υποκατάστατου ενός άδικα χαμένου κοριτσιού, έπαιξα τον ρόλο ενός αρσενικού διαδόχου και μάλιστα πρωτοεμφανιζόμενου στο οικογενειακό πάλκο. Και μπορεί να πέρασα την παιδική μου ηλικία παίζοντας με τα αγαπημένα μου μολυβένια στρατιωτάκια και ζητώντας να φοράω στις Απόκριες στολές ιππότη ή καουμπόι, αλλά απέφευγα να κυλιέμαι στα χώματα παλεύοντας με τα αγόρια της ηλικίας μου. Η μητέρα μου έκανε φιλότιμες, αλλά και ανεπιτυχείς προσπάθειες να με κάνει να αγαπήσω τις μεταλλικές κατασκευές του Μεκανό, μιας κι εγώ προτιμούσα να σχεδιάζω στα μπλοκ μου τις υποψήφιες Σταρ Ελλάς, που τις φωτογραφίες τους έβλεπα στην Απογευματινή που έφερνε στο σπίτι ο θείος.

Στο σχολείο οι ώρες της Γυμναστικής ήταν για μένα αγχωτικές – τη μακριά γαϊδούρα ποτέ δεν την πήδηξα και θεωρούσα γελοία τα άλλα παιδιά, καθώς κουνούσαν πάνω από το κεφάλι τους τα χέρια τους προσπαθώντας να εμποδίσουν τους συμμαθητές τους να σημαδέψουν με την μπάλα το καλάθι κατά τη διάρκεια των αγώνων μπάσκετ. Μου άρεσαν τα μοναχικά παιχνίδια, όπου μπορούσα να αναπτύσσω μια δημιουργική όσο και προσωπική φαντασία – ένα παλιό βαρέλι γινότανε ο ελέφαντας του Ταρζάν και η κληματαριά ο δράκος που κρατούσε φυλακισμένη τη βασιλοπούλα/τσαμπί σταφυλιού, που εγώ με το σπαθί μου θα την απελευθέρωνα/έκοβα.

Και, βέβαια, λάτρευα με πάθος τα βιβλία – όλα τα βιβλία, κάθε μορφής εξιστόρηση. Κι εδώ, στις αναγνωστικές μου επιλογές, ένας «κόντρα ρόλος». Πάντα προτιμούσα την αγέρωχη βασίλισσα του χιονιού από τη γλυκιά Γκέρτα. Και μετέφερα τις προτιμήσεις μου αυτές στην καθημερινή ζωή μου – μου άρεσαν τα δυναμικά κορίτσια περισσότερο από τα τρυφερά και υποταγμένα στους κανόνες των μαμάδων τους.

Μα ενώ ήμουνα μέγας λάτρης της λογοτεχνίας, ήμουνα φοβερά ανορθόγραφος, μισούσα το συντακτικό, οι εκθέσεις μου δεν ικανοποιούσαν τους φιλολόγους μου, ενώ αντίθετα –κι άλλος «κόντρα ρόλος»– ήμουνα πολύ καλός στα μαθηματικά και στην τριγωνομετρία. Τι θα σπούδαζα; Όνειρό μου να γίνω συγγραφέας και κριτικός. Μα επέλεξα τη σταθερή λογική της Φυσικής Επιστήμης. Ένας ακόμα «κόντρα ρόλος».

{jb_quote}«Κόντρα ρόλος» θα μπορούσε να ήταν και ο τίτλος της αυτοβιογραφίας μου.{/jb_quote}

Πέρασα τα φοιτητικά μου χρόνια όχι με την παθιασμένη αναρχία ενός φοιτητή, αλλά με τη συνέπεια ενός μαθητή που δεν έπρεπε να μείνει σε κανένα μάθημα. Και στη βιβλιοθήκη μου –άλλος πάλι «κόντρα ρόλος»– δίπλα στη Μηχανική και τον Ηλεκτρισμό, οι Ακυβέρνητες πολιτείες του Τσίρκα και η Ποιητική ανθολογία του Αποστολίδη.

Στον στρατό κατάφερνα να αποφεύγω τη χαρτοπαιξία με τους άλλους δόκιμους αξιωματικούς και βυθιζόμουνα στους Πανθέους, ενώ σχεδίαζα να φτιάξω μια σταθερή δική μου οικογένεια.

Κι έτσι, ενώ μουρμούριζα τους στίχους του Καββαδία «Θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής
των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων», παντρευόμουνα και έβρισκα εργασία στην Ολυμπιακή Αεροπορία. Οπότε, να ένας ακόμα «κόντρα ρόλος».

Είχα πλέον μια σταθερή και χωρίς απαιτήσεις εργασία, άρα ήμουνα έτοιμος να εισέλθω στην περιοχή της λογοτεχνικής συγγραφής – κόντρα σε όλα τα προηγούμενα, δεν εγκατέλειπα τα όνειρά μου. Μα αντί για κάτι τέτοιο, πήρα την απόφαση να παίξω έναν άλλον «κόντρα ρόλο» – αυτόν του πατέρα.

Κι όμως, εδώ η τάση μου να επιλέγω «κόντρα ρόλους» με βοήθησε λες και μ’ έκανε να ανακαλύψω έναν τρόπο συνδυασμού της πατρικής αγάπης με τη λογοτεχνική έκφραση. Και να πώς ξεκινώ να γράφω και να εκδίδω τα πρώτα μου βιβλία, που ήταν όλα τους για παιδιά. Αλλά και ως συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας «κόντρα ρόλο» αποφασίζω να παίξω. Τα παιδικά βιβλία μου μιλάνε για απελευθερωτικούς αγώνες, αντιστάσεις σε αυταρχικά πολιτεύματα, για απεργιακές κινητοποιήσεις.

Πολύ σύντομα, πάντως, θα επιστρατεύσω και τη μόνιμη αγάπη μου για τη λογοτεχνία των ενηλίκων και θα εκδοθούν τα πρώτα μου βιβλία και σε αυτό το είδος. Και η συγγραφική ταυτότητά μου πλέον θα είναι μια δυναμική ενσάρκωση «κόντρα ρόλων». Ο γνωστός συγγραφέας και ο άσημος υπάλληλος· ο συγγραφέας που γράφει για παιδιά και ο συγγραφέας που γράφει για ενήλικες – όλοι τους ένα και το αυτό πρόσωπο. Ο ένας σε «κόντρα ρόλο» ως προς τον άλλον. Στοιχείο πλέον της ιδιωτικής και δημόσιας ταυτότητάς μου. Αποδεχτό και από τους άλλους;

Οι ηθοποιοί που επιλέγουν να ερμηνεύσουν «κόντρα ρόλους» δεν είναι εύκολο να γίνουν από ένα πλατύ κοινό αποδεχτοί και με τους δυο ρόλους τους. Η κοινωνία μας, γενικότερα, θέλει ξεκάθαρες τοποθετήσεις. Το κάθε τι που αυτό το ξεκάθαρο δείχνει να το αμφισβητεί, παράλληλα και εισπράττεται ως επικίνδυνο ή ως έκφραση τσαρλατανισμού.

Καιρό τώρα δεν με ξαφνιάζει πως οι περισσότεροι από όσους γράφουν για παιδιά αγνοούν τα βιβλία μου για ενήλικες, όπως και όσοι γράφουν ή κρίνουν την «ενήλικη λογοτεχνία» απαξιώνουν να ασχοληθούν με τα «ενήλικα» μυθιστορήματα και διηγήματά μου. Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς – η παλιά ρήση πάντα σε ισχύ… Ακόμα και στην εποχή της ΑΙ.

Το ίδιο συμβαίνει, άλλωστε, και σε άλλους τομείς. Ένας από αυτούς και εκείνος που έζησε ο ήρωας του τελευταίου μου μυθιστορήματος. Δεν πρόκειται περισσότερα πάνω στην υπόθεση να γράψω (spoiler δεν θα κάνω), αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως λογικό είναι τελικά να οδηγείται στην απομόνωση. Μα και να με οδηγήσει να στηρίξω πάνω του τον τίτλο του τελευταίου μου μυθιστορήματος. Και παράλληλα –η εκδίκηση του δημιουργήματος στον δημιουργό του– να με κάνει να κατανοήσω το γιατί συγγραφικά είμαι κι εγώ απομονωμένος (προσοχή: τη λέξη «απομονωμένος» χρησιμοποίησα, όχι κάποια άλλη, ας πούμε «απογοητευμένος» ή «αποτυχημένος»).

Κόντρα ρόλος, λοιπόν, ο τίτλος του τελευταίου μου μυθιστορήματος. «Κόντρα ρόλος» θα μπορούσε να ήταν και ο τίτλος της αυτοβιογραφίας μου. Ναι, αν ποτέ αποφασίσω να τη γράψω, έτσι και με απόλυτη συνείδηση, αυτόν τον τίτλο θα της δώσω.

Καλό καλοκαίρι!

Κόντρα ρόλος
Μάνος Κοντολέων
Εκδόσεις Πατάκη
272 σελ.
ISBN 978-618-07-1302-2
Τιμή €14,40