Ερμοφίλη Τσότσου: «Ενθύμιον αυταπάτης»

Το Ενθύμιον αυταπάτης είναι το δεύτερο βιβλίο με ποιήματα της Ερμοφίλης Τσότσου. Η ποιήτρια απευθύνεται στον αναγνώστη μιλώντας με μια ιδιάζουσα φωνή, που κερδίζει την προσοχή του. Σε πολλά σημεία φαίνεται να ταυτίζεται με το ποιητικό υποκείμενο. Η γλώσσα της βασίζεται στην επανάληψη, ενώ η θεματική είναι κατά βάσιν υπαρξιακή. Πρόκειται για ποίηση που εγείρει συναισθήματα.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δύο ενότητες. Διαβάζοντας το πρώτο μέρος αναρωτήθηκα πολλές φορές σε ποιον απευθύνεται το ποιητικό υποκείμενο. Σε ποιον μιλάει όταν λέει «εσύ». Κάποιες φορές ένιωσα

πως απευθύνεται στο Θείο, μια που λέξεις όπως «μετάνοια», «αμαρτίες» ή «πάτερ» με παρέπεμψαν εκεί, άλλοτε ένιωσα πως απευθύνεται στο ερωτικό αντικείμενο και άλλοτε στον ίδιο του τον εαυτό, αν και με αποστασιοποιημένο τρόπο, ενίοτε δε, διχοτομημένο. Είδα, λοιπόν, στα ποιήματα της Ερμοφίλης Τσότσου το «εγώ-εσύ»:

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

κλείνω τα σταθερά μέσα και
ξαναγυρνάω σε μέσα δικτύωσης-εκτόξευσης
σημάδια-κρεματόρια
τεχνολογίας-υποδιαίρεσης
αμφισβήτησης-μυθολογίας
και φονικότητας της σύγχρονης κοινωνίας μας

εγώ ούτε να βγω από εδώ μπορώ
εσύ;

Είδα το «εγώ κι εσύ»:

βιάζομαι εγώ να γράψω
συμβολικές διακλαδώσεις κάτι περί τέχνης
ερείσματα
διακειμενικότητες τετριμμένες
θεότητες
ιέρειες και άλλες παρωδίες της ύψιστης αυτής ισορροπίας μας

εσύ όμως μην ξεχνάς
να μη με αφήσεις

Είδα το «εγώ κι εγώ»:

Τον χρόνο μάζευα, μάζευα
τις μνήμες άπλωνα, άπλωνα
εγώ, άραγε
με αφορούν;

ή

με αφορούσαν;

{jb_quote}Κάποια από τα ποιήματα αποδεικνύονται ιδιαίτερα συγκινητικά, χωρίς όμως να εκβιάζουν το συναίσθημα του αναγνώστη.{/jb_quote}

Είδα ακόμη τη μνήμη και την αναπόληση, την ιδιαίτερη πατρίδα, τη μοναξιά, τα βάσανα, την απειλή, την αυτοαμφισβήτηση: Θέλω να γίνω καλός, αναφέρει, καλός εγώ; αναρωτιέται αμέσως μετά. Επιπλέον, διέκρινα την επιθυμία για την επίτευξη των στόχων από τη μια: Να πετύχω θέλω, αλλά και την επιθυμία για λύτρωση από την άλλη: κι εγώ το πνεύμα περιμένω να σωθώ. Το πνεύμα, όχι με την έννοια του Αγίου Πνεύματος (παρότι το θρησκευτικό στοιχείο υποβόσκει διαρκώς – συναντάμε λέξεις όπως «αμαρτίες», «ιεροκήρυκες», «μετάνοια»), αλλά με την έννοια του στοχασμού και της δημιουργίας. Η ποίηση και οι ποιητές εισέρχονται στη ζωή του υποκειμένου και εδραιώνονται ως ξεχωριστά και σημαίνοντα.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου μοιάζει να έχει γραφτεί με μιαν ανάσα, σαν μονοκοντυλιά. Πρόκειται για βαθιά βουτιά στον ψυχισμό, εκεί όπου ξεχειλίζει η υπαρξιακή αγωνία. Ως προς τα γλωσσικά σημαίνοντα, σίγουρα διακρίνουμε ιδιαιτερότητα στην έκφραση. Γίνονται συχνές απόπειρες λεξιπλασίας, όπως παραδείγματος χάριν η λέξη «ανίαλος» ή η λέξη «ιερομάτια», λέξεις που πετυχαίνουν εντέλει τον σκοπό τους, να μεταφέρουν, δηλαδή, στον αναγνώστη το σημαινόμενο. Έχει ενδιαφέρον, επίσης, το γεγονός ότι σε κάποιο σημείο η ποιήτρια αναφέρεται στην τεχνική της με τη φράση υποσκέλιζα γραμματικές. Το βέβαιο είναι πως η Τσότσου τις χρησιμοποιεί τις λέξεις, δεν τη χρησιμοποιούν. Επιπλέον, αρκετά συχνά στα ποιήματά της εμφανίζεται η επανάληψη, συνεπώς και η επανάληψη ήχων, η οποία προσδίδει στον στίχο μουσικότητα και ρυθμό.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, σε αντίθεση με το πρώτο, τα ποιήματα φέρουν τίτλους και γίνονται μάλλον πιο συγκεκριμένα. Αναφέρονται στον πατέρα και στη μητέρα, και, βεβαίως, στην Τέχνη της ποίησης. Κάποια από τα ποιήματα αποδεικνύονται ιδιαίτερα συγκινητικά, χωρίς όμως να εκβιάζουν το συναίσθημα του αναγνώστη.

Αυτό που κάνει το βιβλίο ξεχωριστό είναι, κατά τη γνώμη μου, η στενή σχέση μορφής-περιεχομένου. Η ποιήτρια παίζει με τα πεζά και τα κεφαλαία γράμματα χωρίς να τηρεί κάποιον κανόνα, έστω και ποιητική αδεία, παίζει με τα σημεία στίξης (με τις παύλες και τις παρενθέσεις, κυρίως), καθώς και με τις αποστάσεις μεταξύ λέξεων και στίχων, παίζει με την τοποθέτηση και τη χωροταξία του ποιήματος, κατά κάποιον τρόπο οπτικοποιεί επιτυχημένα όσα επιθυμεί να εκφράσει.

Ενθύμιον αυταπάτης
Ερμοφίλη Τσότσου
Σμίλη
104 σελ.
ISBN 978-618-5399-67-2
Τιμή €10,00