Διονύσιος Σολωμός: «Ύμνος εις την Ελευθερίαν»

Η Τράπεζα Πειραιώς, τιμώντας τη μεγάλη επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, θέτει σε κυκλοφορία το εμβληματικό έργο στην ελληνική λογοτεχνία και Ιστορία, τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού, με ξυλογραφίες του Γιάννη Ψυχοπαίδη.

Η Τράπεζα Πειραιώς, επίσης εφέτος, και πάλι για τον ίδιο λόγο, συμμετέχοντας δηλαδή στον εορτασμό για την επέτειο των 200 χρόνων από το

μέγα γεγονός της Ελληνικής Επαναστάσεως, συνέθεσε και έθεσε σε κυκλοφορία, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος, μια θαυμάσια Ανθολογία με τον τίτλο Χαίρε, ω χαίρε Ελευθεριά! – Ο Αγώνας του 1821 στην ελληνική και ξένη ποίηση. Ο τόμος αφιερώνεται: «Στη μνήμη όλων εκείνων, Ελλήνων και Ξένων, που αγωνίστηκαν για την Ελευθερία της Ελλάδας». Ο τόμος είναι προσεγμένος, επιμελημένος, αντάξιος του κοσμοϊστορικού γεγονότος που συγκίνησε όλο τον κόσμο και, κόντρα στις κυβερνήσεις των κρατών και των αποφάσεων της Ιεράς Συμμαχίας, ξεσήκωσε τους λαούς να βοηθήσουν ηθικά και υλικά την Ελλάδα και να θυσιάσουν και τη ζωή τους ακόμα γι’ αυτόν τον ιερό σκοπό.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Η ευτυχής και σκόπιμη, υποθέτω, συγκυρία είναι ότι και ο μεγάλος τόμος, η Ανθολογία, και ο μικρός, ο Ύμνος (αν και αυτός μεγάλος σε αξία και σημασία είναι), με την ίδια ευαισθησία και καλαισθησία είναι δομημένοι, σε χρώμα και χαρτί. Ο Ύμνος επιπλέον ακολουθεί την έκδοση της παλαιότερης, στο Μεσολόγγι, από το τυπογραφείο του Δ. Μεσθενέως, το 1925. Συνεξετάζοντας την έκδοση της Τράπεζας Πειραιώς σήμερα με εκείνην του 1857, την «Συλλογή των γνωστών ποιημάτων του ΙΠΠΟΤ. ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΟΜ. ΣΟΛΩΜΟΥ. ΕΝ ΖΑΚΥΝΘΩι, ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ Ο ΖΑΚΥΝΘΟΣ, Κωνσταντίνου Ρωσσολίμου», νιώθουμε το ρίγος από την ομοιότητα της γραμματοσειράς. 1857, 1925, 2021 – εκδόσεις με την ίδια γραμματοσειρά, σαν νήμα που ενώνει και με αυτόν τον τρόπο τις εποχές.

Το σημερινό πλέον απόκτημα προλογίζουν ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας Πειραιώς, κ. Γιώργος Χατζηνικολάου, και ο διευθύνων σύμβουλος κ. Χρήστος Μεγάλου. Όπως γράφει, μεταξύ άλλων, στο σημείωμά του ο κ. Χατζηνικολάου, η έκδοση του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού αποτελεί ένα ξεχωριστό έργο ανάμεσα στις άλλες δράσεις της Τράπεζας Πειραιώς για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 και «απευθύνεται σε κάθε ελεύθερο άνθρωπο ανεξάρτητα από την εθνική του ταυτότητα. Για μας τους Έλληνες συνιστά σημειολογικά μια συμβολή στη συνεχή εγρήγορση της εθνικής μνήμης» και για τη νέα γενιά «αποτελεί μια ευκαιρία να ανακαλύψει ξανά τον Εθνικό μας Ύμνο και να εκτιμήσει τη σημασία του μηνύματος της “Ελευθερίας”, τότε, σήμερα, αύριο». Ο κ. Μεγάλου, στο δικό του σημείωμα, μιλάει για την ταύτιση της Ελευθερίας με την Ελλάδα και την ιστορία του ελληνισμού. Μας λέει ακόμα πως στην έκδοση του Ύμνου πρυτάνευσε η πεποίθηση του μεγάλου χρέους όλων μας «απέναντι στους Αγωνιστές του 1821, που κατέκτησαν με τον αγώνα τους αυτό που εκφράζει το ποίημα και ο ποιητής, την Ελευθερία μας».

Το μνημειώδες αυτό έργο κοσμούν 22 πορτρέτα Αγωνιστών, φιλοτεχνημένα από το χέρι του άξιου καλλιτέχνη Γιάννη Ψυχοπαίδη, ο οποίος έχει συχνά εργαστεί με ποιητές και ποιήματα και πάντα με επιτυχία. Στην προκειμένη περίπτωση δεν επέλεξε τη γνωστή οδό που ακολουθούν οι άλλοι ομότεχνοί του, των ωραιοποιημένων και εξιδανικευμένων, έγχρωμων προσωπογραφιών δηλαδή, αλλά της ασπρόμαυρης εκδοχής, με τα βασανισμένα από την ευθύνη, τον κόπο και το χρέος πρόσωπα, την έμφαση στα μάτια και την ιστορία εικονογραφημένη στα πρόσωπά τους. Τα 22 πορτρέτα συμπληρώνουν τις 158 στροφές αυτού του Ύμνου, αναδεικνύοντας τους πρωταγωνιστές, αρχής γενομένης από τον Λόρδο Μπάιρον, που διεθνοποίησε το ελληνικό θέμα με τα έργα του αρχικά και με τον θάνατό του στο Μεσολόγγι στο τέλος. Ακολουθεί ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, η Μπουμπουλίνα, η Μαντώ και όλοι εκείνοι που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην Ιστορία.

{jb_quote} 1857, 1925, 2021 – εκδόσεις με την ίδια γραμματοσειρά, σαν νήμα που ενώνει και με αυτόν τον τρόπο τις εποχές. {/jb_quote}

Ο Ύμνος αναφέρεται στην Ελλάδα και σε όλη την ιστορία της· το αρχαίο κάλλος, τα πάθη της, τους αγώνες και ειδικά τον συγκεκριμένο του ’21, την Άλωση της Τριπολιτσάς, την Έξοδο του Μεσολογγίου, τους αγώνες στη θάλασσα, τη διχόνοια, την έκκληση για ομόνοια. Οι δύο πρώτες στροφές του Ύμνου μελοποιήθηκαν από τον Νικόλαο Μάντζαρο, ο οποίος επεξεργάστηκε πάλι και πάλι τη σύνθεσή του και, το 1865, η 5η εκδοχή αποτέλεσε τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας, όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ επισκέφτηκε τα Επτάνησα, τα οποία παραχώρησαν οι Άγγλοι στην Ελλάδα ως προίκα του νέου Βασιλιά. Εκατόν ένα χρόνια μετά, το 1966, έγινε Εθνικός Ύμνος και της Κύπρου. Για τη μελοποίηση του Ύμνου ο Νικόλαος Μάντζαρος τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος το 1845 και ο Διονύσιος Σολωμός με τον Χρυσό Σταυρό επίσης του Τάγματος του Σωτήρος το 1849.

Να υπενθυμίσουμε ότι ο Ύμνος γράφτηκε μέσα σε έναν μήνα το 1823, όπως μας λέει ο Ιάκωβος Πολυλάς στα Άπαντα τα Ευρισκόμενα. Ο ελεγειακός χαρακτήρας, ο λυρικός ενθουσιασμός, η χάρη της ελευθερίας, η ελπίδα για βοήθεια από τους ξένους βασιλείς, ο στιγματισμός των αδιάφορων, είναι μερικά από τα θέματα:

Τούτο αν ίσως πολεμάτε,/ Ιδού εμπρός σας τον Σταυρό·/ Βασιλείς! ελάτε, ελάτε,/ Και κτυπήσατε κ’ εδώ.

Να θυμίσουμε ότι ο σπουδαίος Γάλλος ρομαντικός φιλέλληνας Κλοντ Φοριέλ, στην πασίγνωστη συλλογή δημοτικών τραγουδιών που εξέδωσε το 1824 και τον δεύτερο τόμο το 1825, συμπεριέλαβε και τον Θούριο του Ρήγα και τον Ύμνο στου Σολωμού, γνωρίζοντας ότι δεν είναι δημοτικά τραγούδια, αλλά για τον Ύμνο, συγκεκριμένα, ο Φοριέλ είπε ότι: «χαρίζει στην πατρίδα του ποιητή και στους φίλους των γραμμάτων τις ωραιότερες ελπίδες». Η μετάφραση του Ύμνου έγινε από τον Στανισλάς Ζιλιέν, ο οποίος είχε μεταφράσει έναν Έλληνα ποιητή της αρχαιότητας, καθώς και την πατριωτική λύρα του άλλου μεγάλου Ζακύνθιου ποιητή, του Ανδρέα Κάλβου. Η συλλογή κυκλοφόρησε στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ρωσικά, και τα ποιήματα που διαβάζονταν στα σαλόνια έκαναν αίσθηση με το «καλλιεργημένο ποιητικό αίσθημα», γνωστοποιώντας το θέμα της Ελλάδας στους Ευρωπαίους.

Για τον Ύμνο ο Πολυλάς γράφει: «Ο Τερτσέτης είπε: “Αυτοί οι στίχοι θάναι η αγαλλίασι των μεταγενεστέρων”, ο μεγαλόψυχος ποιητής που αγναντεύει την ολόφωτη όψι της ελευθερίας, καθώς ο αετός τον ήλιο».

Η τωρινή έκδοση, με την πινακοθήκη των ηρώων ενσωματωμένη, περιποιεί τιμή στην Τράπεζα Πειραιώς, δείχνει σεβασμό στον εθνικό μας ποιητή και στην πατρίδα μας, μας υπενθυμίζει το χρέος το ανεξόφλητο σ’ αυτούς που αγωνίστηκαν για την Ελευθερία μας, μας κάνει υπερήφανους.

Ύμνος εις την Ελευθερίαν
Διονύσιος Σολωμός
Ξυλογραφίες: Γιάννης Ψυχοπαίδης
Τράπεζα Πειραιώς
77 σελ.
ISBN 978-960-6811-70-3